Η διατήρηση της στοματικής υγείας

Γράφει ο Νεόφυτος Κωνσταντίνος, Κτηνίατρος Α.Π.Θ.

Η κακή στοματική υγιεινή του σκύλου και της γάτας αποτελεί πρόβλημα υψίστης σημασίας. Αυτό συμβαίνει λόγω της πλημμελούς φροντίδας των κατοικίδιων από τους κηδεμόνες τους, οι οποίοι θεωρούν πως η υγεία των δοντιών των ζώων τους αποτελεί φροντίδα πολυτέλειας και υπερβολής. Το θέμα λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις αν αναλογιστεί κανείς πως τα κατοικίδια με ελλιπή φροντίδα της στοματικής τους υγιεινής πάσχουν από περιοδοντική νόσο μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών.
Η περιοδοντική νόσος μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές, από μια απλή φλεγμονή των ούλων (ουλίτιδα), μέχρι μια πολύ σοβαρή καταστροφή των στηρικτικών ιστών των δοντιών. Οι καταστάσεις αυτές εκτός του ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά επίπονες για τα ζώα οδηγούν σε διάφορες άλλες παθήσεις όπως: αδυναμία λήψης της τροφής (στοματική δυσφαγία), απώλεια των δοντιών καθώς επίσης τα βακτήρια που αναπτύσσονται στη στοματική κοιλότητα σχετίζονται άμεσα με καρδιακά νοσήματα (ενδοκαρδίτιδα) και νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος. Συχνότερα, ο σκύλος ή η γάτα, αρνείται να φάει με αποτέλεσμα την κακή θρεπτική κατάσταση, η οποία με τη σειρά της προδιαθέτει σε ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος και την εμφάνιση συστηματικών νοσημάτων.
Οι κηδεμόνες συχνά παραπονιούνται για την κακοσμία του στόματος, η οποία με το πέρας του χρόνου γίνεται ανυπόφορη. Η κακοσμία αυτή προέρχεται από την περιοδοντική νόσο. Η αιτία της νόσου είναι η μικροβιακή πλάκα που καλύπτει τα δόντια μετά από τα γεύματα, όπου σε συνδυασμό με το σάλιο και τα βακτήρια του στόματος, οδηγεί στον σχηματισμό της τρυγίας (πέτρα). Η τρυγία έχει σκληρή σύσταση και προκαλεί σοβαρή φλεγμονή στα ούλα (ουλίτιδα), το μικροβιακό φορτίο που περιέχει, και συνεχίζει να αναπτύσσεται, προκαλεί περαιτέρω καταστροφή των περιοδοντικών ιστών, με τελικό αποτέλεσμα την υφίζηση των ούλων και την πτώση του δοντιού.
Η νόσος φυσικά δεν εμφανίζεται με την ίδια ένταση σε όλα τα ζώα, έχει χρόνια εξέλιξη και υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που προδιαθέτουν σε αυτήν. Προδιαθέτοντες παράγοντες θεωρούνται: Η ηλικία, η φυλή, η διατροφή, η παρουσία νεογιλών δοντιών, τα υπεράριθμα δόντια και ο σακχαρώδης διαβήτης. Ζώα τα οποία πάσχουν από περιοδοντική νόσο εμφανίζουν δύσοσμή αναπνοή, ουλίτιδα (ούλα κόκκινα και οιδηματικά που ματώνουν εύκολα), σιελόρροια, δόντια σκούρου καστανού χρώματος ιδιαίτερα στη βάση τους (στο σημείο επαφής με τα ούλα), πόνο κατά τη μάσηση, δόντια που κουνιούνται ή λείπουν.
Η γάτα, εκτός από την τρυγία, που έχει την ίδια κλινική εικόνα και αντιμετώπιση όπως στο σκύλο, μπορεί να εμφανίσει πρόβλημα στη στοματική κοιλότητα εξαιτίας συστηματικών νοσημάτων όπως η νεφρική ανεπάρκεια, η λοιμώδης λευχαιμία και η ανοσοποιητική Ανεπάρκεια (το Aids) της γάτας.
Είναι λοιπόν κατανοητό πως η διατήρηση της καλής στοματικής υγιεινής του ζώου μας δεν είναι απλά απαραίτητη, αλλά αποτελεί καθήκον του κηδεμόνα απέναντι στο κατοικίδιό του.

Η διατήρηση της καλής στοματικής υγιεινής επιτυγχάνεται με την πρόληψη έναντι της εμφάνισης της περιοδοντικής νόσου αλλά και διάφορων άλλων νοσημάτων της στοματικής κοιλότητας. Έτσι, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα διάφορα σημεία κλειδιά, που θα μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η εκπαίδευση: Είναι πολύ σημαντικό, το ζώο μας από πολύ μικρή ηλικία, να έρχεται σε επαφή με χειρισμούς που αφορούν στον καθαρισμό των δοντιών τους. Τόσο τα κουτάβια, όσο και τα γατάκια προσαρμόζονται εύκολα στο βούρτσισμα των δοντιών τους, ενώ στα ενήλικα τέτοιοι χειρισμοί θα πρέπει να γίνονται σταδιακά και πάντα με βάση την ιδιοσυγκρασία του κάθε ζώου. Η καταλληλότερη ηλικία για να ξεκινήσει το βούρτσισμα των δοντιών είναι από τη 8η έως τη 10η εβδομάδα της ζωής του ζώου, αφού στην ηλικία αυτή, τα περισσότερα κουτάβια και γατάκια έχουν, εκ φύσεως, περιέργεια για το περιβάλλον τους και είναι περισσότερο δεκτικά στους χειρισμούς σε σχέση με τα μεγαλύτερα σε ηλικία ζώα.

Το βούρτσισμα: Όπως προαναφέρθηκε, η καλύτερη λύση του προβλήματος είναι η πρόληψη. Σε καμία περίπτωση, το βούρτσισμα των δοντιών δεν θα πρέπει να είναι τραυματική εμπειρία για το κατοικίδιο μας και θα πρέπει πάντα να γίνεται με ήπιους χειρισμούς, ακόμη κι αν το ζώο είναι εκπαιδευμένο και δεκτικό. Ο καθαρισμός των δοντιών προτείνεται για γίνεται ώρες που το ζώο δεν αντιδρά πολύ ή φέρει λιγότερη αντίσταση και είναι ήρεμο. Τέτοιες ώρες είναι όταν νυστάζει ή μόλις ξυπνήσει. Είναι πολύ σημαντικό να ανταμείβουμε το ζώο μετά από το βούρτσισμα έτσι ώστε να καθιερωθεί ως μια ευχάριστη εμπειρία για αυτό. Οι οδοντόκρεμες που χρησιμοποιούνται θα πρέπει πάντοτε να έχουν ένδειξη για τα κατοικίδια μας, αφού ανθρώπινα σκευάσματα μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές ή και να είναι τοξικά. Ή διαδικασία θα πρέπει στα αρχικά στάδια περιλαμβάνει την τοποθέτηση του δακτύλου μας μέσα στο στόμα του ζώου με μικρή ποσότητα ειδικής οδοντόκρεμας, και στη συνέχεια την απαλή τριβή πάνω στα ούλα. Αργότερα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ειδική μαλακή οδοντόβουρτσα.
Η καλύτερη θέση για το βούρτσισμα των δοντιών είναι η αγκαλιά μας, αφού τα περισσότερα ζώα αισθάνονται άνετα και ασφαλή μέσα σε αυτήν.

Η διατροφή: Αποτελεί ένα αρκετά αποτελεσματικό μέσο για τη διατήρηση της στοματικής υγιεινής. Στο εμπόριο διατίθενται διάφορες ειδικές δίαιτες, οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να απομακρύνουν την τρυγία, αλλά μόνο την πλάκα των δοντιών. Τέτοιες δίαιτες μπορούν να δράσουν συνδυαστικά με τον καθαρισμό των δοντιών καθώς και με άλλα προληπτικά μέτρα, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τον κλινικό καθαρισμό των δοντιών που γίνεται από τον κτηνίατρο. Οι τροφές αυτές, σε μορφή κροκέτας απομακρύνουν την πλάκα με μηχανικό τρόπο (μέγεθος, δομή και σκληρότητα κροκέτας) και με χημικό τρόπο (δέσμευση αλάτων ασβεστίου).
Ακόμη, υπάρχουν σκευάσματα υπό τη μορφή σκόνης, που χορηγείται μαζί με το γεύμα και δρα με τον παραπάνω χημικό τρόπο, δεσμεύοντας δηλαδή τα άλατα ασβεστίου που σχηματίζουν την πλάκα. Η διατροφή του ζώου δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει σκληρές τροφές (πχ. κόκκαλα) τα οποία μπορούν να προκαλέσουν κατάγματα στα δόντια (ειδικά σε ζώα που μασούν επιθετικά).

Τα παιχνίδια: Γενικά, όπως προαναφέρθηκε θα πρέπει να αποφεύγεται οτιδήποτε είναι πολύ σκληρό και μπορεί να βλάψει την ακεραιότητα των δοντιών. Καλό θα είναι να παρέχονται μόνο ειδικά μασώμενα παιχνίδια από δέρμα ζώων, με φειδώ, αφού η κατάχρηση τέτοιων προϊόντων μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα του πεπτικού συστήματος. Πολλοί κηδεμόνες συνηθίζουν να παίζουν με τον σκύλο τους χρησιμοποιώντας μπαλάκια του τένις, των οποίων η αδρή επιφάνεια, έχει την επίδραση που θα μπορούσε να έχει ένα κομμάτι γυαλόχαρτο στην αδαμαντίνη του δοντιού γι’ αυτό και θα πρέπει να αποφεύγονται κατά κόρον.

Τα αντισηπτικά διαλύματα: Τα σκευάσματα αυτά κυκλοφορούν σε μορφή τζελ, κρέμας ή και υγρού διαλύματος, τα περισσότερα περιέχουν την αντισηπτική ουσία χλωρεξιδίνη. Η ουσία αυτή έχει αντιβακτηριδιακές, αντιμυκητιακές και αντιικές ιδιότητες και παρόλο που μπορεί να μειώνει τον σχηματισμό της πλάκας και να συμβάλλει την πρόληψη της ουλίτιδας, έχει συσχετιστεί με πιθανή αύξηση της πέτρας. Επίσης, υπάρχει η πιθανότητα να προκαλέσει την εναπόθεση καστανής χρωστικής στα δόντια, η οποία, όμως, απομακρύνεται εύκολα με το γυάλισμα των δοντιών (στίλβωση) που ακολουθεί τον καθαρισμό στο κτηνιατρείο.

Ο καθαρισμός με υπέρηχο: Ο έλεγχος της στοματικής υγιεινής θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο από τον κτηνίατρο. Εφόσον κριθεί απαραίτητο, ο κτηνίατρος θα σας προτείνει καθαρισμό για την απομάκρυνση της τρυγίας και την στίλβωση των δοντιών του ζώου σας. Η διαδικασία είναι απλούστατη και διαρκεί μόνο λίγα λεπτά της ώρας. Η εμπειρία του ειδικευμένου κτηνιάτρου συμβάλλει φυσικά στην απλοποίηση της επέμβασης. Η ηρέμηση του ζώου γίνεται με ασφαλή τρόπο και χωρίς να διατρέχει κανένα κίνδυνο η υγεία του, ενώ μετά το πέρας του οδοντικού καθαρισμού το ζώο είναι ξύπνιο και σε εγρήγορση. Η απομάκρυνση της τρυγίας στο κτηνιατρείο δεν μπορεί να αντικατασταθεί με κανέναν από τους παραπάνω τρόπους, αφού αποτελεί και την καλύτερη προληπτική μέθοδο.