Απαντάει ο Dr. Παπακωνσταντής Α. Ιωάννης, DVM, MRCVS, Χειρουργός Κτηνίατρος
Η αλματώδης εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας έχει προσφέρει πολλές δυνατότητες στους κτηνιάτρους και έχει κάνει δυνατή την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας στον καλύτερο φίλο του ανθρώπου, τον σκύλο.
Ειδικότερα, η νευρολογία είναι ο κλάδος της ιατρικής του σκύλου που γνώρισε μεγάλη εξέλιξη, όταν έγινε εφικτή η μαγνητική τομογραφία στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη του ζώου. Οι παθολογικές καταστάσεις του νευρικού συστήματος του σκύλου παρουσιάζουν συχνά πολλές ομοιότητες με τις αντίστοιχες του ανθρώπου.
Η επιληψία εμφανίζεται λοιπόν και στους σκύλους και μάλιστα είναι από τις πιο συχνές παθήσεις στο είδος αυτό.
Υπάρχουν ενδείξεις πως ορισμένες φυλές εμφανίζουν γενετική προδιάθεση.
Η επιληψία έχει ισχυρό αντίκτυπο στην υγεία του σκύλου και στη σχέση κηδεμόνα – ζώου, καθώς ο επιληπτικός σκύλος χρειάζεται εφ’ όρου ζωής φαρμακευτική αγωγή και αυξημένη φροντίδα. Η επιληψία είναι μια λειτουργική διαταραχή του εγκεφάλου κατά την οποία επισυμβαίνουν κάποιες έννοιες της νευρολογίας.
Ο εγκέφαλος των θηλαστικών χωρίζεται ανατομικά σε περιοχές κάθε μία από τις οποίες έχει κέντρα ελέγχου βασικών για τη ζωή δραστηριοτήτων. Το πιο εξωτερικό τμήμα του ονομάζεται φλοιός.
Γενικά, η ανατομική μονάδα του νευρικού συστήματος ονομάζεται νευρώνας, μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση κυττάρου τόσο σε μορφή όσο και σε λειτουργία.
Οι νευρώνες συνδέονται μεταξύ τους με τις συνάψεις. Η μεταφορά της πληροφορίας σε όλο το νευρικό σύστημα γίνεται με ηλεκτρική δραστηριότητα, δηλαδή με εκπόλωση και αναπόλωση των νευρικών υττάρων. Με αυτό τον τρόπο ο εγκέφαλος δίνει για παράδειγμα εντολή στο δάκτυλο να κινηθεί και η πληροφορία μέσω των νευρώνων φτάνει στους μύες και τα οστά του δακτύλου, ώστε να γίνει η κίνηση.
Τέλος ως αυτόνομο νευρικό σύστημα ονομάζεται το τμήμα αυτό του νευρικού συστήματος που ελέγχει λειτουργίες που δεν επηρεάζονται από τη βούληση του ατόμου (ανθρώπου ή ζώου). Τώρα μπορεί να γίνει κατανοητός ο ορισμός της επιληπτικής κρίσης ο οποίος ισχύει τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τον σκύλο.
Ως επιληπτική κρίση ορίζεται το αποτέλεσμα παροξυστικής αλλά συντονισμένης εκπόλωσης μιας ή περισσοτέρων ομάδων νευρώνων του φλοιού ή των υποφλοιωδών περιοχών του εγκεφάλου που κλινικά χαρακτηρίζεται από διαταραχές της συνείδησης και της συμπεριφοράς και από αυτόνομα συμπτώματα σε συνδυασμό με απροαίρετη κινητική δραστηριότητα. Ξαφνικά, ο σκύλος πέφτει στα πλάγια, τρέμει, κάνει ασυντόνιστες κινήσεις με τα πόδια και μπορεί να βγάζει ή όχι κραυγές και σάλια ή ούρα.
Η ορολογία που χρησιμοποιείται για το είδος της επιληπτικής κρίσης είναι ακριβώς η ίδια με την ιατρική του ανθρώπου.
Όμως στο σκύλον δεν έχουν αναφερθεί όλα τα είδη των επιληπτικών κρίσεων.
Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν όλα τα είδη και θα επισημανθούν ποια από αυτά έχουν περιγραφεί στον σκύλο, ώστε οι αναγνώστες μας να έχουν μια ολοκληρωμένη ενημέρωση.
Οι επιληπτικές κρίσεις κατηγοριοποιούνται σε 2 μεγάλες ομάδες, τις εστιακές ή εντοπισμένες και τις γενικευμένες, ανάλογα με το πόσο επηρεάζεται ο εγκέφαλος από τη μη φυσιολογική νευρωνική δραστηριότητα.
Οι εστιακές κρίσεις
διακρίνονται στις απλές κινητικές εστιακές κρίσεις, στις σύνθετες ή ψυχοκινητικές και στις απλές ή σύνθετες με δευτερογενή γενίκευση. Και τα τρία αυτά είδη εστιακών κρίσεων έχουν περιγραφεί στον σκύλο. Στις εστιακές κρίσεις, η μη φυσιολογική νευρωνική δραστηριότητα περιορίζεται σε μια σχετικά μικρή περιοχή του εγκεφάλου. Στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια των απλών εστιακών κρίσεων μπορεί να υπάρχουν σπασμοί στη μία πλευρά του σώματος, κράμπες, κνησμός, δυσκαμψία των μυών των άνω και των κάτω άκρων και του προσώπου, οπτικές, γευστικές ή οσφρητικές ψευδαισθήσεις και αιφνίδια έντονα συναισθήματα.
Το άτομο διατηρεί τις αισθήσεις του σε όλη τη διάρκεια της κρίσης.
Στις σύνθετες εστιακές κρίσεις, ο άνθρωπος βρίσκεται σε συγχυτική κατάσταση και δεν ανταποκρίνεται, μπορεί να κάνει περίεργες, επαναλαμβανόμενες και εμφανώς άσκοπες κινήσεις και μπορεί να φωνάζει ή να κραυγάζει, αν και δεν πονάει. Το άτομο διατηρεί τις αισθήσεις του, αλλά συνήθως δεν θυμάται την κρίση. Στον σκύλο, οι απλές ή σύνθετες μερικές επιληπτικές κρίσεις συνήθως οφείλονται σε εστιακή οργανική εγκεφαλοπάθεια και κλινικά εκδηλώνονται με εντοπισμένη κινητiκή δραστηριότητα (τονικοί ή κλονικοί σπασμοί ομάδας μυών), αυτόνομη δραστηριότητα και διαταραχές της συμπεριφοράς. Οι τελευταίες εκδηλώνονται με αποπροσανατολισμό, στερεότυπες κινήσεις, φοβία ή επιθετικότητα και μπορεί να διαρκέσουν ώρες Οι ψυχοκινητικές αυτές επιληπτικές κρίσεις είναι ιδιαίτερα συχνές στην εγκεφαλίτιδα από νόσο Carre ή μόρβα.
Οι γενικευμένες επιληπτικές κρίσεις
που έχουν περιγραφεί στον σκύλο είναι οι τονικές, οι κλονικές και οι τονικοκλονικές.
Στον άνθρωπο έχουν περιγραφεί περισσότερες. Εκτός, από τις παραπάνω, εμφανίζονται επίσης οι μυοκλονικές, οι ατονικές και οι αφαιρετικές κρίσεις.
Στις γενικευμένες κρίσεις, η μη φυσιολογική νευρωνική δραστηριότητα επηρεάζει το μεγαλύτερο τμήμα ή ολόκληρο τον εγκέφαλο και έχουν περιγραφεί οι παρακάτω 6 υπότυποι:
1) Τονικές κρίσεις
Οι μύες γίνονται ξαφνικά δύσκαμπτοι, γεγονός που οδηγεί το άτομο να χάνει την ισορροπία του. Οι τονικές κρίσεις συμβαίνουν συνήθως χωρίς προειδοποίηση, είναι σύντομης διάρκειας και η ανάρρωση ταχεία.
2) Μυοκλονικές κρίσεις
Συμβαίνουν γενικά αμέσως μετά την αφύπνιση. Κατά τη διάρκεια των κρίσεων αυτών, οι βραχίονες, οι κνήμες ή το σώμα συσπάται ή τινάζεται. Μια κρίση διαρκεί συνήθως μόνο για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, αλλά μερικές φορές μπορεί να συμβούν αρκετές κρίσεις με γρήγορη διαδοχή. Οι μυοκλονικές κρίσεις μπορεί να συμβούν μόνες τους, αλλά συνήθως συνοδεύονται και από άλλα είδη όπως οι τονικοκλονικές κρίσεις.
3) Κλονικές κρίσεις
Είναι παρόμοιες με τις μυοκλονικές, προκαλώντας τινάγματα ή σπασμούς των μελών ή του σώματος, αν και διαρκούν περισσότερο ως και δύο λεπτά.
Επιπροσθέτως το άτομο που εμφανίζει μία κλονική κρίση μπορεί να χάσει τις αισθήσεις του.
4) Τονικοκλονικές κρίσεις
Γνωστές και ως gran mal seizures. Στην αρχή το σώμα καθίσταται άκαμπτο και μετά ακολουθούν ανεξέλεγκτοι σπασμοί ή τινάγματα. Ο άνθρωπος χάνει τις αισθήσεις του και συχνά χάνει και τον έλεγχο της κύστης του. Τυπικώς, η κρίση τελειώνει αυτομάτως μετά από μερικά λεπτά και στη συνέχεια το άτομο μπορεί να εμφανίζει υπνηλία ή σύγχυση.
5) Ατονικές κρίσεις
Μερικές φορές καλούνται και προσβολές πτώσης. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι μύες χαλαρώνουν αιφνίδια και το άτομο γίνεται υποτονικό, γεγονός που οδηγεί σε απώλεια της ισορροπίας και πτώση προς τα μπροστά. Όπως και οι τονικές κρίσεις, αρχίζουν χωρίς προειδοποίηση, είναι σύντομης διάρκειας και με ταχεία ανάρρωση.
6) Αφαιρετικές κρίσεις
Αναφέρονται και ως μικρές εστιακές και επηρεάζουν συνήθως τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, το άτομο χάνει την επίγνωση του περιβάλλοντος και φαίνεται να ατενίζει με κενό βλέμμα το άπειρο. Η τυπική διάρκεια είναι λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα και σε κάποιες περιστάσεις οι κρίσεις συμβαίνουν πολλές φορές την ημέρα.
Στον σκύλο, οι βαριάς μoρφής γενικευμένες κινητικές κρίσεις είναι ο συχνότερος τύπος αφού παρουσιάζεται στο 80% των επιληπτικών ζώων. Οι κρίσεις αυτές χαρακτηρίζονται από διαταραχές της συνείδησης, τονικούς, κλονικούς ή τονικοκλονικούς μυϊκούς σπασμούς, σιελόρροια και απροαίρετη ούρηση ή αφόδευση. Οι κρίσεις μπορεί να εμφανιστούν μία μόνο φορά το εικοσιτετράωρο (μεμονωμένες), να είναι περισσότερες από δύο για το ίδιο χρονικό διάστημα (ομαδικές) ή να συνεχίζονται για διάστημα μισής ώρα ή περισσότερο (επιληπτική κατάσταση ή status epilepticus).
Στην επιληπτική κρίση διακρίνεται το πρόδομο στάδιο ή αύρα, το κύριο και το μετεπιληπτικό στάδιο. Στην αύρα, ο σκύλος συνήθως παρουσιάζει ανησυχία, άσκοπη περιπλάνηση, συνεχόμενα κλαψουρίσματα, στερεότυπες κινήσεις και επιζητεί τη παρουσία του κηδεμόνα του.
Σε πολλά ζώα το στάδιο αυτό απουσιάζει ή εκδηλώνεται με τόσο ήπια συμπτωματολογία, ώστε να περνά απαρατήρητο.
Το κύριο στάδιο διαρκεί από 30 δευτερόλεπτα ως λίγα λεπτά και χαρακτηρίζεται από διαταραχές της συνείδησης, τονικούς, κλονικούς ή τονικοκλονικούς μυϊκούς σπασμούς, ακράτεια ούρων και κοπράνων, σιελόρροια και μυδρίαση.
Στο μετεπιληπτικό στάδιο, οι σκύλοι παρουσιάζουν άσκοπη περιπλάνηση, ανησυχία, αποπροσανατολισμό, κατάπτωση ή λήθαργο, μυϊκή αδυναμία, αμαύρωση, πολυδιψία και πολυφαγία. Πολλά ζώα ουρούν και αφοδεύουν με τρόπο που να δίνεται η εντύπωση της ακράτειας. Τα συμπτώματα του μετεπιληπτικού σταδίου διαρκούν από λίγα λεπτά μέχρι και 24 ώρες.
Τα αίτια των επιληπτικών κρίσεων είναι πολυάριθμα. Ταξινομούνται σε εξωκρανιακά και ενδοκρανιακά. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι μεταβολικές εγκεφαλοπάθειες και οι νευροτοξικώσεις και στη δεύτερη, οι οργανικές εγκεφαλοπάθειες, η ιδιοπαθής και η επίκτητη επιληψία. Η ιδιοπαθής επιληψία είναι το συχνότερο αίτιο επιληπτικών κρίσεων στο σκύλο, επομένως έχει αξία η εκτενής περιγραφή της σε ξεχωριστό κτηνιατρικό άρθρο.
