Πόσοι από εμάς περιμένουμε να γυρίσουμε σπίτι κατάκοποι από τη δουλειά, να μας καλωσορίσει χαρωπά ο σκύλος μας και να ξεκουραστούμε επιτέλους και εν τέλει γυρίζουμε και αντικρίζουμε ένα σπίτι που μοιάζει περισσότερο με βομβαρδισμένο τοπίο;
Γράφει η Εριέττα Καραμπέτσου, VSA Certified Dog Trainer, MISAP, Member of Doggone Safe, Διπλωματούχος εκπαιδεύτρια σκύλων- Σύμβουλος ψυχολογίας, συμπεριφοράς & ευζωίας του σύγχρονου κατοικίδιου σκύλου, [email protected]
Καταστρεμμένα έπιπλα, φαγωμένες πόρτες, περιττώματα στη μέση του σαλονιού, δεκάδες μικρά κομματάκια που μέχρι πριν λίγο ήταν το αγαπημένο μας βιβλίο… Με λίγα λόγια, εικόνες καθημερινής τρέλας!
Τέτοιου είδους ανεπιθύμητες συμπεριφορές από τους σκύλους είναι πολλές φορές οι αιτίες για τις αμέτρητες εγκαταλείψεις που συναντάμε καθημερινά, τη μόνιμη διαμονή αυτών σε ταράτσες και μπαλκόνια ή ακόμα και την επιστροφή τους στο καταφύγιο αδέσποτων απ’ όπου και είχαν υιοθετηθεί. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν αυτονόητο ότι ο σκύλος τους θα μείνει ήσυχος στο σπίτι, όταν εκείνοι αποχωρήσουν, χωρίς να αναλογιστούν πως εκείνος μπορεί να βιώνει στρες και πως θα πρέπει να τον βοηθήσουν να αντεπεξέλθει στη δεδομένη κατάσταση.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν αυτονόητο ότι ο σκύλος τους θα μείνει ήσυχος στο σπίτι, όταν εκείνοι αποχωρήσουν, χωρίς να αναλογιστούν πως εκείνος μπορεί να βιώνει στρες
Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό σκύλων εμφανίζει προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τον αποχωρισμό. Τα συνήθη συμπτώματα είναι το έντονο ή διαρκές γάβγισμα, οι καταστροφές αντικειμένων, η ενούρηση και η αφόδευση εντός σπιτιού. Ενώ σπανιότερα έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις σκύλων οι οποίοι εμφανίζουν τάσεις φυγής, αυτοτραυματίζονται, εμφανίζουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, κοπροφαγία, ταχύπνοια, σιελόρροια, τρόμο (τρέμουλο), ακόμη και λιποθυμικά επεισόδια κατά τη διάρκεια απουσίας του κηδεμόνα τους.
Ακούμε συχνά τον όρο «Άγχος αποχωρισμού».
Για εμάς τους ανθρώπους ο όρος Διαταραχή άγχους αποχωρισμού (separation anxiety disorder – SAD) χρησιμοποιείται για την υπερβολική και επαναλαμβανόμενη δυσφορία ενός ατόμου που αποχωρίζεται κάτι το οποίο είναι σημαντικό για εκείνον. Παρομοίως, παρατηρούμε έντονες αντιδράσεις συναισθηματικά ορμώμενες σε σκύλους. Το εκτιμώμενο ποσοστό των σκύλων που παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τον αποχωρισμό, υπολογίζεται σε 20%-40%. Το μεγαλύτερο ποσοστό των σκύλων που παρουσιάζουν τις συνήθεις συμπεριφορές που προαναφέραμε δεν πάσχουν από άγχος αποχωρισμού, αλλά νιώθουν άβολα, όταν μένουν μόνοι στο σπίτι.
Ορισμένοι σκύλοι στρεσάρονται, όταν οι κηδεμόνες τους φύγουν από το σπίτι. Σε αυτή την κατηγορία παρατηρούνται «αταξίες» και ζημιές, γάβγισμα, κλαψούρισμα, ενούρηση/αφόδευση και άλλες συμπεριφορές που σχετίζονται με το στρες των σκύλων. Κάποιοι «βαριούνται», δηλαδή προσπαθούν να γεμίσουν τις ώρες τους και έτσι επιδίδονται σε μαραθωνίους ζημιών. Και ένα μικρό ποσοστό εμφανίζει άγχος αποχωρισμού. Σε αυτή την κατηγορία παρατηρούμε έντονα σημάδια στρες που δεν περιορίζονται μόνο σε ενούρηση/αφόδευση ή καταστροφές, αλλά διαρκές ουρλιαχτό, τάσεις φυγής, αυτοτραυματισμοί, κ.α. Το άγχος αποχωρισμού λογίζεται ως διαταραχή. Για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του άγχους αποχωρισμού η συνεργασία ενός κτηνιάτρου, ενός συμπεριφοριστή και ενός εκπαιδευτή σκύλων θεωρείται αναγκαία.
Ποιες είναι όμως οι βασικότερες αιτίες που ένας σκύλος μπορεί να εμφανίσει θέματα που σχετίζονται με τον αποχωρισμό;
- Αλλαγή περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα μια μετακόμιση σε νέο σπίτι
- Υιοθεσία από καταφύγιο
- Υιοθεσία από άλλο σπίτι
- Αλλαγή ρουτίνας. Το σταθερό καθημερινό πρόγραμμα για έναν σκύλο θεωρείται υψίστης σημασίας και τον βοηθάει να νιώθει ασφαλής
- Έλλειψη εκτόνωσης. Η σωματική αλλά και η πνευματική εκτόνωση ενός σκύλου θεωρούνται απαραίτητες για την ευζωία του
- Ελλιπής εκπαίδευση – impulse control. Η βασική εκπαίδευση και οι ασκήσεις υπομονής βοηθούν έναν σκύλο να αποκτήσει υπομονή και να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει σε νέες καταστάσεις
- Προβλήματα υγείας και σε σπάνιες περιπτώσεις παρενέργειες φαρμακευτικής αγωγής. Αν ο σκύλος σας εμφανίσει ξαφνικά συμπεριφορές που σχετίζονται με τον αποχωρισμό χωρίς να έχει προηγούμενο ιστορικό, τότε το πρώτο που θα πρέπει να κάνετε είναι να επισκεφθείτε τον θεράποντα κτηνίατρό του για έναν πλήρη κτηνιατρικό έλεγχο.
Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε πως κάποιες από τις προαναφερθείσες συμπεριφορές, όπως η ενούρηση και η αφόδευση εντός του σπιτιού, το μασούλημα αντικειμένων και επίπλων και παρόμοιες καταστροφές σε κάποιες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στην «κουταβίσια» ηλικία ενός σκύλου, είναι απόλυτα αναμενόμενες και φυσιολογικές συμπεριφορές και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρούνται και να αντιμετωπίζονται ως «προβληματικές».
H πρόληψη είναι προτιμότερη από την θεραπεία μίας κατάστασης, αν και όταν αυτή προκύψει
Και όπως συνηθίζουμε να τονίζουμε οι επαγγελματίες εκπαιδευτές σκύλων, η πρόληψη είναι πραγματικά προτιμότερη από την θεραπεία μίας κατάστασης, αν και όταν αυτή προκύψει. Έτσι, ένα κουτάβι ενδείκνυται να ξεκινήσει από νωρίς να μένει μόνο του στο σπίτι σταδιακά, ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει στην ενήλικη ζωή του.
Αν ο σκύλος μας είναι ήδη ενήλικος και παρουσιάζει συμπεριφορές που σχετίζονται με τον αποχωρισμό, τότε η βοήθεια ενός ειδικού κρίνεται απαραίτητη, ώστε να ξεκινήσει ο σκύλος μας ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης εξατομικευμένο και κατάλληλο για την ιδιοσυγκρασία και τη συμπεριφορά του.
Οι περισσότεροι σκύλοι ξεκινούν να στρεσάρονται/αγχώνονται, όταν οι κηδεμόνες τους ετοιμάζονται να αποχωρήσουν. Έτσι, η αλλαγή της σύνδεσης «Ετοιμάζομαι – Φεύγω» είναι το πρώτο που θα σας βοηθήσει ο εκπαιδευτής σας να πετύχετε. Όσο πιο ήρεμος είναι ο σκύλος σας τη στιγμή που θα φύγετε, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να προβεί σε συμπεριφορές που σχετίζονται με τον αποχωρισμό κατά την απουσία σας.
Ποια βήματα ακολουθώ ώστε ο σκύλος μου να νιώθει ασφάλεια όταν μένει μόνος στο σπίτι;
Καταρχάς φροντίζω πάντα για την ασφάλειά του και δεν αφήνω εκτεθειμένα αντικείμενα τα οποία μπορεί να αποβούν επικίνδυνα για την υγεία του, όπως αιχμηρά διακοσμητικά, καλώδια, βαριά ή μικροσκοπικά αντικείμενα που μπορεί να πέσουν και να τον τραυματίσουν ή να τα καταπιεί. Επίσης αν έχετε παρατηρήσει πως ο σκύλος σας παρουσιάζει τάσεις φυγής ή ευαισθησία σε ήχους/κρότους, θα πρέπει να είστε πολύ προσεχτικοί με τις μπαλκονόπορτες και την ασφάλεια του μπαλκονιού.
Φεύγοντας από το σπίτι θα πρέπει να έχετε προνοήσει για το πού μπορεί ο σκύλος σας να ξαπλώσει, να παίξει και με το τι μπορεί να απασχοληθεί. Δεν αφήνω ποτέ τον σκύλο μου δεμένο μέσα στο διαμέρισμα ενώ έχω στη διάθεσή του πάντοτε νερό.
Η εκτόνωση ενός σκύλου είναι υψίστης σημασίας όπως αναφέραμε και για αυτόν τον λόγο εκτονώνω τον σκύλο μου τόσο σωματικά, με τον απαραίτητο περίπατο, καθώς και πνευματικά με ασκήσεις και ενασχολήσεις που του παρέχουν την δυνατότητα να εξασκεί τις γνωσιακές δεξιότητές του όπως η επίλυση προβλημάτων.
Επιπρόσθετα, φεύγοντας από το σπίτι θα πρέπει να είμαστε σίγουροι πως έχει διάφορα παιχνίδια να απασχοληθεί. Τα παιχνίδια που περιέχουν φαγητό είναι μία εξαιρετική επιλογή, αρκεί στο σπίτι μας, εφόσον έχουμε παραπάνω από έναν σκύλο, να είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι συμβιώνουν αρμονικά μεταξύ τους και δεν εκφράζει κανένας τους συμπεριφορές διαφύλαξης φαγητού.
Να τονίσουμε πως όταν οι σκύλοι μας ασχολούνται με παιχνίδια που τα μασουλούν, τότε διάφορες ορμόνες (ωοτοκίνη, σεροτονίνη, ντοπαμίνη) που σχετίζονται με τη χαρά, εκκρίνονται και τον βοηθούν να νιώθει ευχάριστα.Μπορώ κάλλιστα να αφήσω την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο ανοιχτά, ώστε να έχει την αίσθηση πως κάποιος του κρατάει παρέα. Ιδανικά μάλιστα μια εκπομπή με χαλαρωτική μουσική ή ένα πρόγραμμα για σκύλους!
Η αύξηση του χρόνου που ένας σκύλος μένει μόνος του γίνεται σταδιακά και αξιολογώ με βάση τη συμπεριφορά του το πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να αυξήσω τον χρόνο απουσίας μου.
Μπορούμε επίσης να κάνουμε ασκήσεις ενώ είμαστε στο σπίτι με το να αποσυρόμαστε για λίγο σε ένα άλλο δωμάτιο. Πολλοί κηδεμόνες αποφασίζουν πως «ένας ακόμα σκύλος θα είναι η λύση», πιστεύοντας πως αν ο σκύλος τους έχει παρέα ένα άτομο του είδους του, τότε δεν θα στρεσάρεται, όταν μένει μόνος του.
Αν ο σκύλος μας εμφανίζει συμπεριφορές που σχετίζονται με τον αποχωρισμό, επειδή απλώς προσπαθεί να περάσει την ώρα του, τότε η συμβίωση με έναν ακόμα σκύλο ή άλλο ζώο μπορεί να βοηθήσει. Αλλά αν ο σκύλος μας πραγματικά στρεσάρεται, όταν μένει μόνος του, τότε το πιθανότερο είναι να συνεχίσει να παρουσιάζει τις ίδιες συμπεριφορές και να «διδάξει» (μέσω της μίμησης και τις ορμόνες του στρες που εκκρίνει) στο νέο μέλος πως το γεγονός να αγχώνεται, όταν φεύγετε, είναι φυσιολογικό.
Η ιδέα της εκμάθησης Crate δεν είναι μία άσχημη ιδέα από μόνη της. Όταν όμως χρησιμοποιείται ως θεραπεία προβλημάτων αποχωρισμού, η επιτυχία δεν είναι βέβαιη. Υπάρχουν σκύλοι που αισθάνονται ασφάλεια μέσα στο crate (κλουβί εκπαίδευσης), και άλλοι που θέλουν να δραπετεύσουν. Η εκμάθηση του εν λόγω βοηθήματος ιδανικά θα πρέπει να γίνεται με τη συμβολή και βοήθεια ενός επαγγελματία.
Δεν αφήνω τον σκύλο μου μέσα στο crate, αν δεν έχει μάθει να μένει και φυσικά αν δεν είμαι σίγουρος πως δεν νιώθει άβολα. Διότι, αν ο σκύλος μου αγχώνεται ή δεν νιώθει ασφάλεια, τότε όλα τα προβλήματα θα επιδεινωθούν.
Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των συμπεριφορών που σχετίζονται με τον αποχωρισμό δεν βελτιώνει μόνο την καθημερινότητα των κηδεμόνων αλλά κυρίως του σκύλου, ο οποίος ζώντας σε στρεσογόνες καταστάσεις πιέζεται ψυχολογικά. Με άλλα λόγια δεν θα πρέπει να μας ενδιαφέρει μόνο το να καταφέρουμε να μην αντιδράει έντονα ο σκύλος μας, όταν μας αποχωρίζεται για λίγο, για να μην έχουμε εμείς πρόβλημα, αλλά κυρίως για να είναι ο σκύλος μας χαρούμενος!!!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
H Εριέττα Καραμπέτσου είναι Διπλωματούχος εκπαιδεύτρια σκύλων, Σύμβουλος Συμπεριφοράς, Ψυχολογίας και Ευζωίας Σκύλων. Απόφοιτη της Ακαδημίας Επαιδευτών Victoria Stilwell Academy με θεωρητική και πρακτική εξάσκηση στο Wigan στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το 2017 εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Η Τέχνη του να επικοινωνώ με το σκύλο μου» από τις Εκδόσεις Φυλάτος. Η Εριέττα έχει πιστοποίηση Ά βοηθειών σε σκύλους από το British College of Canine Studies και είναι μέλος του Doggone Safe ως πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια για ενημερώσεις Αποφυγής Δαγκώματος σε παιδιά και ενηλίκους (Dog Bite Safety Educator)
Παραδίδει δωρεάν μαθήματα για αδέσποτους σκύλους και έχει διατελέσει ως μέλος σε Πενταμελής επιτροπές Δήμων για τη διαχείριση αδέσποτων.
