Η Τατιάνα Γιομπαζολιά είναι η κλινική ψυχολόγος που δημιούργησε την Anima, την πρώτη υπηρεσία στην Ελλάδα αφιερωμένη στην αγάπη για τα κατοικίδια ζώα και στη δύσκολη διαδικασία του αποχωρισμού όταν αυτά φεύγουν από τη ζωή.
Συνέντευξη της κλινικής ψυχολόγου Τατιάνας Γιομπαζολιάς στην Ευγενία Καραζιώτη – φωτογραφίες Olga Amiridou
Η Anima, pet loss counseling, υποστηρίζει όλους εκείνους που αντιμετωπίζουν την απώλεια του αγαπημένου τους κατοικιδίου, παρέχοντας επαγγελματικές υπηρεσίες και προσφέροντας στήριξη και συναισθηματική ανακούφιση.
Τατιάνα θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για εσένα;
Είμαι κλινική ψυχολόγος, απόφοιτη Ψυχολογίας και Μεταπτυχιακού Κλινικής Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ. Έχω εκπαιδευτεί στο Process Work Institute στις ΗΠΑ, και στα Δυναμικά της Ομάδας στην Α’ Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ. Δούλεψα για 12 χρόνια στον ΕΟΔΥ, με ευάλωτους πληθυσμούς όπως οροθετικοί, πρόσφυγες/μετανάστες, καθώς και σε άλλους δημόσιους φορείς με χρήστες ουσιών, κακοποιημένες γυναίκες και LGBTQΙ+ άτομα. Έχω επίσης εργαστεί στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης ως ακαδημαϊκός επισκέπτης. Θεωρώντας ότι τα ζώα διαθέτουν ιδιαίτερη ικανότητα να συντονίζονται με τον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων, εκπαιδεύτηκα από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας, ώστε να τα εντάξω στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Αποφάσισα τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης υπηρεσίας υποστήριξης για την απώλεια κατοικίδιου αντιμετωπίζοντας τέτοια περιστατικά στη δουλειά μου. Παρόμοιες υπηρεσίες είναι ήδη διαθέσιμες στο εξωτερικό. Σκέφτηκα λοιπόν, ότι θα ήταν πολύτιμη αυτή η υπηρεσία και στη χώρα μας, ώστε όσοι πενθούν τα ζώα τους να βρουν κατανόηση, υποστήριξη και έναν χώρο για την έκφραση των συναισθημάτων τους.
Γιατί θεωρείς ότι υπάρχει ανάγκη για τη δημιουργία μιας τέτοιας εξειδικευμένης υπηρεσίας;
Αποφάσισα τη δημιουργία αυτής της υπηρεσίας, αντιμετωπίζοντας τέτοια περιστατικά στο ιδιωτικό μου γραφείο. Καθώς συνόδευα ανθρώπους στην πορεία του πένθους τους για το αγαπημένο τους ζώο, άρχισα να ψάχνω αν υπάρχει κάποιος ειδικός χώρος για την επεξεργασία τέτοιων συναισθημάτων. Στο εξωτερικό υπάρχουν πολύ οργανωμένες παρόμοιες υπηρεσίες, έτσι σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει κάτι τέτοιο και στη χώρα μας. Ο κύριος λόγος που κατά τη γνώμη μου μια τέτοια υπηρεσία είναι αναγκαία, είναι το στίγμα που υπάρχει γύρω από την απώλεια κατοικίδιου, με την έννοια ότι δεν θεωρείται κάτι τόσο σοβαρό και οι άνθρωποι που το βιώνουν συχνά νιώθουν μόνοι τους και ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει. Επίσης νιώθουν συχνά ενοχές για τα συναισθήματά τους και ότι πρέπει «να τους περάσει γρήγορα» ή ότι είναι υπερβολικοί. Όταν λοιπόν έρθουν σε ένα χώρο με στόχο να επεξεργαστούν αυτά ακριβώς τα συναισθήματα που τους δημιουργεί η συγκεκριμένη απώλεια, νιώθουν κατανόηση και αποδοχή και με τη βοήθεια του ειδικού αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους χωρίς να νιώθουν ότι τους κρίνουν.
Η απώλεια ενός κατοικίδιου μπορεί να είναι εξίσου επώδυνη όσο και η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, συνεπώς, η διαδικασία του πένθους μπορεί να είναι πολύπλοκη και να διαρκέσει καιρό. Συναισθήματα όπως άγχος και κατάθλιψη μπορεί να ενταθούν και ο επαγγελματίας ψυχολογικής υποστήριξης θα βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειριστούν τη θλίψη τους με υγιείς τρόπους. Συχνά, οι άνθρωποι που πενθούν για ένα κατοικίδιο μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι, ειδικά αν οι γύρω τους δεν κατανοούν τη σημασία της απώλειας. Η υποστήριξη από επαγγελματίες ή ομάδες υποστήριξης μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση κοινότητας και κατανόησης. Ο ειδικός μπορεί επίσης να βοηθήσει το άτομο στην προσαρμογή σε μια νέας πραγματικότητα χωρίς το αγαπημένο του ζώο.
Η καθημερινότητά του θα αλλάξει και η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να τον βοηθήσει να βρει νέους τρόπους να γεμίσει το κενό και να προσαρμοστεί στη ζωή χωρίς το κατοικίδιο τους. Επιπλέον, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπου να αποδεχτούν την απώλεια και να προχωρήσουν μπροστά, διατηρώντας τις θετικές αναμνήσεις του κατοικίδιου τους χωρίς να νιώθουν παρατεταμένο πόνο.
Είναι προτιμότερο κάποιος να περάσει το πένθος του χωρίς να ζητήσει επαγγελματική βοήθεια; Σε ποιες περιπτώσεις αυτό κρίνεται απαραίτητο;
Το πένθος είναι μια πολύ προσωπική διαδικασία και η ανάγκη για επαγγελματική βοήθεια μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε γενικές γραμμές, η επαγγελματική βοήθεια δεν είναι πάντα απαραίτητη για όλους, αλλά μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμη για εκείνους που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τη θλίψη τους μόνοι τους. Εάν κάποιος αισθάνεται ότι η θλίψη του τον κατακλύζει ή ότι δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά, η αναζήτηση βοήθειας από έναν επαγγελματία μπορεί να προσφέρει την απαραίτητη υποστήριξη και καθοδήγηση. Στην περίπτωση της απώλειας κατοικίδιου, μπορεί κάποιος να αναζητήσει υποστήριξη ακριβώς για να έχει ένα χώρο να εκφραστεί, χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχει κάτι παθολογικό στη διεργασία του πένθους.
Ποια είναι η διαφορά όταν χάνω άνθρωπο ή ζώο;
Θεωρώ ότι η διαφορά καθορίζεται από το είδος και την ποιότητα της σχέσης και όχι από το αν πρόκειται για άνθρωπο ή ζώο. Δηλαδή μπορεί να χάσουμε έναν άνθρωπο από το κοντινό μας περιβάλλον με τον οποίο δεν ήμασταν ιδιαίτερα δεμένοι, οπότε η απώλεια δεν θα μας δυσκολέψει σε μεγάλο βαθμό. Αντίθετα, αν χάσουμε το ζώο μας με το οποίο είχαμε μια καθημερινή στενή σχέση και συμβίωση, ο πόνος μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος και να χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστούμε την απώλεια.
Είναι καλύτερα κάποιος να το αντιμετωπίσει με ατομική συμβουλευτική ή με τη συμμετοχή σε ομάδα;
Αυτό είναι μια προσωπική επιλογή του ανθρώπου που βιώνει την απώλεια, και έχει να κάνει με το χαρακτήρα του και τις ανάγκες του. Κάποιο άνθρωποι είναι πιο κλειστοί και αισθάνονται μεγαλύτερη άνεση και ασφάλεια να ανοιχτούν σε μια δυαδική θεραπευτική σχέση. Άλλοι, νιώθουν την ανάγκη να μοιραστούν το βίωμα τους με ανθρώπους που έχουν παρόμοιες εμπειρίες γιατί αισθάνονται ότι θα τους καταλάβουν και το μοίρασμα αυτό φέρνει πραγματικά μια σημαντική ανακούφιση. Οπότε, δεν τίθεται θέμα «καλύτερης» πρακτικής, αλλά καθαρά προσωπικής επιλογής.
Πόσο καιρό μπορεί να πάρει μια τέτοια διαδικασία;
Και αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από την εκάστοτε περίπτωση. Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και βιώνει το πένθος με τον δικό του τρόπο. Επίσης, κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Ένα ζώο μπορεί να έχει φύγει μετά από μακροχρόνια ασθένεια, άλλο απότομα από κάποιο ατύχημα ή από ασθένεια που εξελίχθηκε πολύ σύντομα, σε άλλες περιπτώσεις το περιβάλλον είναι προετοιμασμένο, σε άλλες όχι. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το ζώο χάνεται ή το κλέβουν, και εκεί το περιβάλλον βιώνει πένθος. Λαμβάνοντας υπ’οψιν τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης, ο θεραπευτής μαζί με τον άνθρωπο που έρχεται για βοήθεια αξιολογούν τη συχνότητα και τη διάρκεια.
Γύρω στις 5-8 ατομικές συνεδρίες είναι ένας καλός αριθμός για να γίνει μια βασική επεξεργασία των συναισθημάτων. Οι ομαδικές συνεδρίες συνήθως κρατούν μήνες ή και χρόνο, καθώς προκύπτουν θέματα προς επεξεργασία από όλα τα μέλη και συχνά οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να επιστρέφουν στην ομάδα για καιρό μετά τη απώλεια.
Συχνά ακούμε “πάρε άλλο ζώο και θα σου περάσει”. Τι γνώμη έχεις για αυτό και πότε θεωρείς ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να πάρει κάποιος άλλο ζώο μετά το θάνατο του κατοικίδιου του;
Η πρόταση “πάρε άλλο ζώο και θα σου περάσει” συνήθως λέγεται λόγω άγνοιας της συνθήκης, και μπορεί να λέγεται καλοπροαίρετα αλλά δεν λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα της διαδικασίας του πένθους. Και πάλι πρόκειται για προσωπική επιλογή, δηλαδή η απόφαση να πάρει κανείς ένα νέο ζώο πρέπει να βασίζεται στην προσωπική συναισθηματική ετοιμότητα. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να νιώσουν έτοιμοι να δεσμευτούν συναισθηματικά με ένα νέο κατοικίδιο, ενώ άλλοι μπορεί να βρουν παρηγοριά και χαρά σε μια νέα συντροφιά πιο γρήγορα.
Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Είναι όμως σημαντικό να δίνεται χρόνος για να θρηνήσει κανείς την απώλεια και να αποδεχτεί τα συναισθήματα του. Επίσης, ένα νέο ζώο δεν μπορεί να υποκαταστήσει το κατοικίδιο που χάθηκε. Κάθε ζώο έχει τη δική του προσωπικότητα και μοναδικά χαρακτηριστικά. Η υιοθέτηση ενός νέου ζώου πρέπει να γίνεται με την κατανόηση ότι αυτό το ζώο θα έχει τη δική του θέση στην καρδιά και τη ζωή του ατόμου, και όχι ως υποκατάστατο του προηγούμενου.
Πώς εντάσσεται η ζωοθεραπεία στην ψυχολογική υποστήριξη για το πένθος;
Η ζωοθεραπεία είναι ένας γενικός όρος για μια ποικιλία θεραπευτικών προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται με ανθρώπους όλων των ηλικιών (από παιδιά έως ηλικιωμένους), στις οποίες ένα ζώο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας. Το ζώο αποτελεί ουσιαστικό μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία επούλωσης. Η ζωοθεραπεία περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις μεταξύ του πελάτη, του ζώου (συνήθως σκύλου) και ενός θεραπευτή, με στόχο τη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων. Στην περίπτωση του πένθους, και ειδικότερα του πένθους για τα κατοικίδια, η ζωοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική.
Το ζώο διαμεσολάβησης, μπορεί να μην αντικαθιστά το κατοικίδιο που χάθηκε αλλά μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία επούλωσης. Τα ζώα μπορούν να προσφέρουν μια αίσθηση παρηγοριάς, άνευ όρων αγάπη και συντροφικότητα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του πένθους.
Η αλληλεπίδραση μαζί τους βοηθάει στη μείωση των συναισθημάτων μοναξιάς, θλίψης και άγχους. Η παρουσία τους και η ευγενική συμπεριφορά τους μπορούν να δημιουργήσουν έναν ασφαλή χώρο για τον θεραπευόμενο στο να εκφράσει και να επεξεργαστεί τα συναισθήματα του. Επίσης, το γεγονός ότι τα ζώα δεν επηρεά- ζονται από τα λόγια ή τα συναισθήματά μας με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να επηρεάζονται οι άνθρωποι, μπορεί να είναι μια καθαρτική εμπειρία και να βοηθήσει στο ταξίδι της θεραπείας.
Το χάιδεμα και γενικά η επαφή μέσω της αφής με το ζώο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του στρες, να προάγει τη χαλάρωση και να απελευθερώσει ορμόνες που προκαλούν ευεξία, όπως η ωκυτοκίνη. Αυτή η σωματική σύνδεση με ένα ζώο μπορεί να έχει ιδιαίτερη σημασία για το άτομο που έχει χάσει το κατοικίδιο του, γιατί του λείπει το άγγιγμα και η εγγύτητα που είχε μαζί του. Με παρόμοιο τρόπο, η ζωοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία του πένθους γενικότερα, είτε αφορά κοντινούς μας ανθρώπους, είτε καταστάσεις όπως ο χωρισμός, το διαζύγιο ή οι αλλαγές ζωής.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: animapetloss.gr
