Γράφουν οι Αρτεμησία Κουρνά και Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος, συντονιστές στο aquatek.gr και ευτυχείς κάτοχοι ξυλοφάγων Pleco και Κoi
Μερικοί από τους πιο όμορφους Pleco -γατόψαρα της οικογένειας Loricariidae- είναι ξυλοφάγοι, σε ό,τι αφορά τις διατροφικές προτιμήσεις τους. Τρέφονται, δηλαδή, με ξύλα, τα οποία ξύνουν με τα ειδικά διαμορφωμένα δόντια τους (σε σχήμα κουταλιού) και πέπτουν στο έντερό τους με τη βοήθεια μίας μοναδικής μικροχλωρίδας που περιλαμβάνει βακτήρια και μύκητες.
Παρ’ όλο που οι περισσότεροι Pleco τρέφονται ως ένα βαθμό και με ξύλα -και δεν θα πρέπει να τους στερούμε την πρόσβαση σ’ αυτά-, υπάρχουν μερικά γένη Pleco που τα ξύλα αποτελούν το βασικό κομμάτι της διατροφής τους: τα Panaque, Panaqolus και ένας κλάδος του γένους Hypostomus (τα πρώην Cochliodon), είναι κατεξοχήν ξυλοφάγα. Ειδικά τα Panaque sp., είναι γνωστά στη χώρα προέλευσή τους ως comacanoa (canoe-eater) και runa-canoa (canoedestroyer), αφού τρώνε και ανοίγουν τρύπες στα ξύλινα κανό τους!
Έρευνες που αφορούν στη διατροφή αυτών των ψαριών στη φύση δείχνουν σχεδόν αποκλειστικά ξυλόσκονη στην πεπτική οδό τους. Αυτά τα γατόψαρα είναι τα μόνα γνωστά σπονδυλωτά που μπορούν να ζουν και να ευημερούν καταναλώνοντας μόνο ξύλα.
Ξυλοφάγα στο ενυδρείο
Διακόσμηση: Τα ξυλοφάγα Pleco δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά τη διακόσμηση του ενυδρείου, το μόνο που χρειάζονται ειναι αυτή η διακόσμηση να περιλαμβάνει αρκετά ξύλα! Κατά τα άλλα, διαμορφώνουν μόνα το περιβάλλον τους… σκάβοντας κρυψώνες, κουφώνοντας τα ξύλα όπου θέλουν και μετακινώντας ό,τι τα
ενοχλεί στις συνήθεις διαδρομές τους.
Ροή: Οι Pleco γενικά αγαπούν την ισχυρή ροή νερού στο ενυδρείο και τα ξυλοφάγα δεν αποτελούν εξαίρεση. Μία ροή 20-30x, με πολύ καλή οξυγόνωση και ανατάραξη του νερού, είναι αναγκαία στο ενυδρείο τους. Ένα ιδανικό ενυδρείο για ξυλοφάγα θα περιλάμβανε ποικίλα ξύλα, διαμορφωμένα έτσι ώστε να σχηματίζουν ψηλές κρυψώνες και θα είχε δυνατές αντλίες, για μεγάλη ροή.
Φυτά: Μπορούν να υπάρχουν, αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση σε ενυδρεία ξυλοφάγων. Τα μικρότερα είδη κάνουν ελάχιστη ζημιά σε φυτά και συνήθως μόνο αν τα αφήσουμε να πεινάσουν. Τα μεγάλα είδη, αν πεινάσουν, μπορούν να κάνουν σοβαρή ζημιά σε πλατύφυλλα και βολβοειδή φυτά. Συνήθως, όμως,
το μεγαλύτερο πρόβλημα το δημιουργεί ο όγκος τους, αφού περνώντας ανάμεσά τους σπάνε ευαίσθητα φύλλα και κλωνάρια. Μία άλλη “πρόκληση” στη διατήρηση φυτών με ξυλοφάγα, είναι οι τεράστιες ποσότητες ξυλόσκονης και τανινών που διαλύονται στο νερό, οι οποίες φαίνεται ότι βλάπτουν ορισμένα φυτά. Παρ’ όλες τις προκλήσεις, η διατήρηση φυτών ή ακόμη και η διατήρηση ξυλοφάγων σε φυτεμένο ενυδρείο είναι εφικτή με αρκετή σκέψη, κόπο και προσήλωση σε ρουτίνες αλλαγών νερού και καθαρισμού φίλτρων.
Φίλτρανση: Αυτό είναι το πιο “καυτό” θέμα συζήτησης για όλους τους κατόχους ξυλοφάγων Pleco, αφού κανένα σύστημα φιλτραρίσματος δεν έχει αποδειχτεί ικανό να χειριστεί τις ποσότητες ξυλόσκονης που παράγονται. Το εβδομαδιαίο καθάρισμα του μηχανικού φίλτρου και το μηνιαίο καθάρισμα ολόκληρου του φίλτρου είναι μονόδρομος για τη διατήρηση ενός “επαρκώς καθαρού” ενυδρείου. Αυτό σημαίνει ότι και πάλι θα έχουμε ξυλόσκονη σε διάφορα σημεία του ενυδρείου, απλώς όχι σε μεγάλη ποσότητα. Το φίλτρο καλό είναι να έχει ονομαστική απόδοση για διπλάσια λίτρα από το ενυδρείο των ξυλοφάγων μας. Η ύπαρξη ισχυρής ή τουλάχιστον καλά στοχευμένης ροής είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ξυλόσκονης σε συνεχή κυκλοφορία, ώστε να καταλήγει στο μηχανικό μας φίλτρο και να μη συσσωρεύεται στο υπόστρωμα του ενυδρείου.
Ψάρια που ανακατεύουν το υπόστρωμα, όπως τα διάφορα είδη Corydoras, βοηθούν αρκετά στο να απομακρύνεται η ξυλόσκονη από το ενυδρείο και να καταλήγει στο φίλτρο. Φυσικά και η ξυλόσκονη που βρίσκεται στο φίλτρο, συνεχίζει να λερώνει το νερό του ενυδρείου και να απελευθερώνει τανίνες, γι’ αυτό είναι αναπόφευκτος ο συχνός καθαρισμός του μηχανικού.
Συνθήκες νερού: Το εύρος θερμοκρασιών και σκληρότητας που ζουν τα ξυλοφάγα διαφέρει πολύ από είδος σε είδος. Απαιτείται ενδελεχής έρευνα πάνω στο είδος που σας ενδιαφέρει.
Ταχύτητα ανάπτυξης: Είναι κατά κανόνα ψάρια αργής ανάπτυξης. Είναι σύνηθες να μεγαλώνουν γύρω στα 2,5 εκατοστά το χρόνο, ακόμη και τα είδη με πολύ μεγάλα τελικά μεγέθη. Η διάρκεια ζωής τους είναι γενικά μεγάλη και μετράται με τις δεκαετίες. Ένας Panaque L090 ζει σε αιχμαλωσία για 80 χρόνια, χωρίς να δείχνει σημάδια φθοράς,
ενώ δένεται με τους ιδιοκτήτες με το χρόνο, ακόμη και αν αλλάζει φροντιστές.
Αναπαραγωγή: Τα είδη που έχουν αναπαραχθεί σε συνθήκες ενυδρείου αποτελούν τη μειονότητα των ξυλοφάγων ειδών. Συγκεκριμένα, από το γένος Panaque, μόνο ένας στον κόσμο έχει πετύχει αναπαραγωγή του Panaque L27 “Araguaia”. Το γένος Panaqolus είναι σαφώς πιο εύκολο στην αναπαραγωγή. Ζευγαρώνουν σε σπηλιές μονής εισόδου, όπου μπορούν να κλείσουν με το σώμα τους. Οι απόγονοι μεγαλώνουν σχετικά απροβλημάτιστα, αλλά χρειάζονται καθαριότητα, διότι παράγουν τεράστιες ποσότητες ξυλόσκονης και ακαθαρσιών. Επίσης, τα Hypostomus -που ανήκαν στα πρώην Cochliodon sp.- δεν έχουν αναπαραχθεί σε ενυδρεία. Τέλος, κάποια είδη του γένους Hypostomus είναι γνωστό ότι σκάβουν λαγούμια στα χωμάτινα τοιχώματα λιμνών για να αναπαραχθούν.
Μερικά από τα πιο όμορφα ψάρια γλυκού νερού, τυγχάνει να είναι ξυλοφάγα. Τα μεγαλύτερα είδη είναι ψάρια με πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα που επικοινωνούν με τον ιδιοκτήτη τους και μπορούν να ζήσουν πολλές δεκαετίες. Φυσικά έχουν τις ιδιαιτερότητές τους και απαιτούν αρκετή φροντίδα. Στα μάτια των ιδιοκτητών τους το αξίζουν και με το παραπάνω!
