Μια επικίνδυνη συνήθεια
Γράφει η Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός- Ζωοθεραπεύτρια, Εκπαιδεύτρια Σκύλων (Kynagon Certified Animal Trainer/ Member of Pet Industry Advocacy International/ Member of International Society of Animal Professionals), Συγγραφέας, Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ.
Σε μια σύντομη περιήγηση στο διαδίκτυο, χρόνια τώρα, αλλά πλέον και στα υπόλοιπα Μ.Μ.Ε. που συχνά κάνουν αναφορά στα εγκλήματα που γίνονται ενάντια στα ζώα, είναι πολύ λυπηρό να αντιληφθεί κανείς ότι η κακοποίηση των τετράποδων συντρόφων μας άλλοτε από ενήλικες και άλλοτε από ανήλικους, λαμβάνει διαστάσεις δυστυχώς απειλητικές που δεν σταματούν να αυξάνονται. Όπως παράλληλα αυξάνεται η σχολική βία και η βία γενικότερα μέσα στην κοινωνία. Είναι ξεκάθαρο πως βιώνουμε πολύ δύσκολες εποχές με τις άσχημες επιπτώσεις του εγκλεισμού της πανδημίας να είναι πια πιο εμφανείς από ποτέ στη συμπεριφορά ενός μέρος του κοινωνικού συνόλου που δεν αποτέλεσε την εξαίρεση να έρθει κοντά με κάποιο ζώο λόγω της διαπίστωσης πως έχει πλέον ελέυθερο χρόνο.
Η συσχέτιση της κακοποίησης ζώων από παιδιά με την παιδική επιθετικότητα έχει μελετηθεί εκτεταμένα, ενώ είναι ερευνητικά διαπιστωμένη η σύνδεση μεταξύ της έκθεσης σε βία στην οικογένεια και της κακοποίησης ζώων από παιδιά. Παιδιά που κακοποιούνται από το οικογενειακό τους περιβάλλον συχνά κακοποιούν με τη σειρά τους αδύναμα ζώα ή αδύναμους ανθρώπους.
Συχνά τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει θεατές αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά των ζώων και συγκεκριμένα κατοικιδίων που διαδραματίζονται στη χώρα μας με τραγικές συνέπειες. Η κακοποίηση των ζώων δεν είναι κάτι που θα πρέπει να αγγίζει μόνο εκείνους που αγαπούν τα ζώα και αγωνίζονται για αυτά, αλλά θα πρέπει να προκαλεί το κοινό αίσθημα και να λαμβάνεται ως σήμα κινδύνου από όλους, ειδικά όταν διαπράττεται από μικρά παιδιά, που εύκολα θα μετατραπούν στην καλύτερη περίπτωση σε παραβατικούς πολίτες και στη χειρότερη σε πιθανούς μελλοντικούς εγκληματίες.
Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι παιδιά που εθίζονται να κακοποιούν ζώα, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κακοποιήσουν αργότερα ευάλωτα άτομα, όπως άλλα, μικρότερα παιδιά ή ηλικιωμένους ή ανθρώπους με αναπηρία. Από την αντίθετη πλευρά παιδιά που μαθαίνουν να φροντίζουν τα ζώα, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν συμπόνια κι ενσυναίσθηση προς άλλους ανθρώπους και να αναπτύξουν υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις. Δεν έχει καμιά αληθινή βάση άλλωστε το γνωστό κλισέ από μισόζωους «Αφήστε τα ζώα και κοιτάξτε τους ανθρώπους που υποφέρουν», ενώ η πεποίθηση πως όσοι φροντίζουν ζώα, δεν νοιάζονται για τους ανθρώπους είναι εντελώς ανυπόστατη.
Η κακοποίηση των ζώων ορίζεται ως «η εμπρόθετη πρόκληση μη απαραίτητου πόνου, οδύνης, αγωνίας ή θανάτου ενός ζώου» (Ascione, 2001).
Στην κοινωνία μας αν και συχνά γίνεται αποδεκτή η ιεράρχηση των έμβιων όντων με βάση τον Αριστοτέλη που μίλησε για τη σημασία της ζωής τους, είναι σημαντικό να θυμίσουμε στα παιδιά ότι είναι κατά κάποιο τρόπο αυθαίρετη και ανθρωποκεντρική – δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς βιώνει η μέλισσα τον σωματικό πόνο του ξεριζώματος των φτερών της, ή το ψάρι τον θάνατό του όταν το βγάλουμε από το νερό-.
Ένας άνθρωπος που εγκληματεί ενάντια στα ζώα μπορεί να ανατρέψει την παραβατική συμπεριφορά του μέσα από τη στήριξη της οικογένειας η οποία θα του διδάξει καλύτερα πρότυπα ή άλλες κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές, που ενισχύουν την ενσυναίσθηση και τη συμπόνια και οδηγούν στο να μπαίνει κανείς συχνά στη θέση του άλλου. Το φαινόμενο της κακοποίησης ζώων από παιδιά είναι αιτία πολλών παραγόντων και αρκετά πολύπλοκο, αλλά αυτό με το οποίο ξεκινά είναι η συμπεριφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος απέναντι στα ζώα. Σπάνια θα συναντήσεις παιδιά να αγαπούν τα ζώα ενώ οι γονείς τους τα απαξιώνουν, τα απεχθάνονται ή τα κακοποιούν. Τα παιδιά αρκετά συχνά σε τέτοια περιβάλλοντα εκπαιδεύονται μέσω της μίμησης ή της διδαχής να φοβούνται και να απεχθάνονται τα «βρώμικα» ζώα που «έχουν αρρώστιες», «είναι επικίνδυνα και δαγκώνουν», ενώ αδιαφορούν να τα βοηθήσουν, όταν γύρω τους «υπάρχουν άνθρωποι που πεινάνε».
Τα ίδια αποτελέσματα μπορεί να φέρει και το σχολικό περιβάλλον, όταν τα παιδιά διδάσκονται από εκπαιδευτικούς που δεν διαθέτουν καμιά ενσυναίσθηση για τα ζώα ή δεν μιλούν στους μαθητές τους για αυτά ή διδάσκουν το πόσο σημαντικό είναι για την επιβίωσή μας να τα εκμεταλλευόμαστε, αφού «για αυτό έχουν εξημερωθεί».
Η κακοποίηση προέρχεται από τα βάθη της ιστορίας του ανθρωπίνου είδους. Έχει πολλές μορφές και εκδηλώνεται ως η επιβολή του ισχυρού ενάντια στον αδύναμο και τα ζώα με βάση την αντίληψη του ανθρώπου συχνά είναι και αδύναμα και κατώτερά του. Τα ζώα αντιμετωπίζουν συχνά τόσο σωματική όσο και ψυχολογική βία, ενώ η λεκτική βία εναντίον τους σε πολλές περιπτώσεις είναι αρκετά συχνή. Πόσο συχνά άλλωστε φωνάζει κανείς στον σκύλο του;!
Αν παρατηρήσεις προσεκτικά τα παιδιά, πάντα έχουν κάτι να μοιραστούν το οποίο συχνά δυστυχώς περιλαμβάνει μια θλιβερή ιστορία κακοποίησης που έκαναν οι δικοί τους ενάντια σε ένα ζώο και μάλιστα κάποιες φορές με παρουσία του ίδιου του παιδιού στο οποίο κόλλησαν ένα «παιδικό τραύμα» που πολύ δύσκολα θα αποβάλλει. Πολύ συχνά μάλιστα αν αναφέρεις σε έναν γονιό το γεγονός πως το παιδί του κακοποίησε κάποιο ζώο, πολύ πιθανό είτε να το αγνοήσει είτε να ισχυριστεί πως το παιδί του απλώς πειραματίστηκε από περιέργεια.
Η σχέση όμως παιδιών-ζώων είναι τόσο σημαντική ώστε θα πρέπει να μας οδηγεί κάθε φορά να πράττουμε με τρόπους ώστε να την προφυλάξουμε αλλά και να εκπαιδεύουμε τα παιδιά, ώστε να μην κάνουν τα λάθη των γονιών τους, αν έχουν την ατυχία να μεγαλώνουν σε μισόζωα περιβάλλοντα. Τα παιδιά οφείλουν να διδαχθούν ότι τα ζώα είναι ζωντανοί οργανισμοί όπως εμείς, με το ίδιο δικαίωμα για ζωή στη Γη όπως εμείς, που νιώθουν πόνο και αγωνία όπως εμείς, αλλά σε αντίθεση με εμάς, δεν έχουν δόλο ή φθόνο, αγαπούν παντοτινά, συγχωρούν και δεν επιθυμούν να εκδικηθούν όσα και αν έχουν πάθει, όσο και αν έχουν υποφέρει.
Η κακοποίηση ζώων ανέκαθεν αλλά κυρίως στο σήμερα, δεν είναι ούτε ακίνδυνη, ούτε επιπόλαια, ούτε πειραματική, ούτε «αστεία». Εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά από το καταστροφικό συναίσθημα παντοδυναμίας που τα κατακλύζει, όλες εκείνες τις φορές που πειραματίζονται με τον πόνο και κάνουν ζώα να υποφέρουν. Τα παιδιά δεν πρέπει να τιμωρηθούν σκληρά για τις σκέψεις και τις πράξεις τους, μα πρέπει να βοηθηθούν να αντιληφθούν τον πόνο γύρω τους μέσω μαθημάτων ενσυναίσθησης με σκοπό να αποκτήσουν μια υγιή και ισορροπημένη σχέση με τον εαυτό τους, τους άλλους ανθρώπους, αλλά και να αντλήσουν πραγματική ψυχική ικανοποίηση από τη σχέση τους με το ζώο, που μπορεί να διατηρηθεί μια ζωή αφού το ζώο παραμένει ο παντοτινός μας φίλος.
Ένα παιδί που συμβιώνει αρμονικά με τα ζώα λαμβάνει πολύ σημαντικά μαθήματα ζωής, ενώ ένα παιδί που ζει σε περιβάλλοντα όπου κακοποιούνται με όποιο τρόπο ζώα ή κακοποιεί το ίδιο ζώα καταστρέφει σταδιακά τον ψυχισμό του με άσχημα αποτελέσματα στην ενήλικη ζωή του από την οποία απουσιάζει η αγάπη, η ενσυναίσθηση και η συμπόνια.
Με την πάροδο των χρόνων βλέπουμε ότι η κακοποίηση ζώων δεν εκδηλώνεται μόνο σε οικογένειες χαμηλού μορφωτικοοικονομικού επιπέδου αλλά και το ότι οι στάσεις της ευρύτερης κοινωνίας και της τοπικής κοινότητας μπορεί να λειτουργήσουν διευκολυντικά στην εκδήλωση της κακοποίησης, αλλά και στην σιωπηλή αποσιώπηση ενός εγκλήματος. Πόσες φορές έχουμε ακούσει ανθρώπους να γίνονται παρατηρητές κακοποίησης ζώων αλλά να δηλώνουν πως δεν θέλουν να μπλέξουν;!
Η κακοποίηση ζώων πάντως είναι κατά βάση ένα σοβαρό έγκλημα και ως τέτοιο πρέπει να εξετάζεται από την πολιτεία και τους θεσμούς της. Από όλους εμάς που οφείλουμε να εκπαιδευθούμε στο να μιλάμε για κάθε έγκλημα που συμβαίνει δίπλα μας και γύρω μας. Και αυτό όχι γιατί, όταν κάποιος κακοποιεί ένα ζώο θα κακοποιήσει αργότερα και έναν άνθρωπο, που είναι μια αντίληψη που γιγαντώνει την ανισότητά μας με τα ζώα, αλλά γιατί τα ζώα είναι ισότιμα μέλη των κοινωνιών που δημιουργήσαμε οι άνθρωποι από τότε που τα εξημερώσαμε και το γεγονός πως κάποτε τα θέλαμε δίπλα μας για να είναι οι υπηρέτες μας, δεν σημαίνει πως αυτό θα πρέπει να παραμείνει ένα καθεστώς που με τίποτα δεν αλλάζει. Αυτή την εποχή που ζούμε δεν μπορεί κανείς να πει «δεν ήξερα»!
Κάποτε ο Thomas A. Edison είπε πως… «Μέχρι να σταματήσουμε να κάνουμε κακό στα ζώα, είμαστε ακόμα απολίτιστοι» και τα λόγια του ακόμη και σήμερα ηχούν ανάμεσά μας ως κίνητρο για σκέψη και αλλαγή…
