Γράφει ο Βασίλης Σταυρόπουλος, Κτηνίατρος
Τρόφιμα, τα οποία είναι απολύτως ασφαλή για τον άνθρωπο και για άλλα είδη ζώων, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα αν καταναλωθούν από σκύλους και γάτες, λόγω των μεταβολικών διαφορών που παρουσιάζουν τα είδη αυτά. Κάποια προϊόντα είναι πιθανό να προκαλέσουν μόνο ήπιες πεπτικές διαταραχές, ενώ άλλα μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή τοξίκωση ή ακόμα και στον θάνατο. Οι διατροφικές τοξικώσεις αποτελούν έναν συνήθη λόγο προσκόμισης των ζώων συντροφιάς στις κτηνιατρικές κλινικές και τα περισσότερα περιστατικά εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των εορτών και των διακοπών. Τα περιστατικά των διατροφικών τοξικώσεων αφορούν σε μεγαλύτερο ποσοστό σκύλους συγκριτικά με τις γάτες.
Οι σκύλοι εξαιτίας της ιδιαίτερα περίεργης φύσης τους και της τάσης που έχουν να διερευνούν τα πάντα στο περιβάλλον τους, βρίσκονται συχνότερα εκτεθειμένοι σε τοξικές ουσίες και προϊόντα, ενώ οι γάτες αποτελούν σπανιότερα θύματα τοξίκωσης, όντας πιο προσκολλημένες στις διατροφικές τους συνήθειες οι οποίες, άλλωστε, είναι περιορισμένες. Οι γάτες αντιπροσωπεύουν μόνο το 11-20% του συνόλου των καταγεγραμμένων περιστατικών, ποσοστό τρεις φορές μικρότερο από αυτό των διατροφικών τοξικώσεων των σκύλων.
Τα κυριότερα τοξικά τρόφιμα είναι η σοκολάτα, ο καφές, το τσάι, τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα σταφύλια, οι σταφίδες, τα προϊόντα που περιέχουν ξυλιτόλη, το αβοκάντο, τα φυστίκια Macadamia και το ζυμάρι (αιθανόλη).
Η κάθε μία από τις προκαλούμενες τοξικώσεις προκύπτει από ξεχωριστό μηχανισμό, έχει διαφορετικές επιπτώσεις στον οργανισμό, ποικίλα κλινικά συμπτώματα, ειδική διαχείριση και θεραπεία.
Σοκολάτα – Καφές- Τσάι (μεθυλοξανθίνες)
Οι μεθυλοξανθίνες θεοβρωμίνη, καφεΐνη και θειοφυλλίνη, που περιέχονται στο κακάο (προϊόντα σοκολάτας), στους κόκκους του καφέ, καθώς και στο τσάι ευθύνονται για την πρόκληση τοξίκωσης στα κατοικίδια ζώα, ύστερα από κατανάλωση των αντίστοιχων προϊόντων. Η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών τοξίκωσης από μεθυλοξανθίνες έχει καταγραφεί σε σκύλους και το γεγονός αυτό αποδίδεται στην ιδιαίτερη αδυναμία που δείχνουν οι σκύλοι στα γλυκά. Όλα τα είδη σοκολάτας θεωρούνται τοξικά, ωστόσο o βαθμός της τοξικότητάς τους εξαρτάται από την περιεκτικότητά του κάθε είδους σε μεθυλοξανθίνες. Eιδικότερα, ένας σκύλος 10kg μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα τοξίκωσης μετά από κατανάλωση περίπου 62gr κακάο σε μορφή σκόνης ή 125gr μαύρης σοκολάτας σε μορφή πλάκας (ποσότητα που αντιστοιχεί σε μια ολόκληρη σοκολάτα εμπορίου). Οι παραπάνω τροφοτεχνικές μορφές περιέχουν δεκαπλάσια ποσότητα θεοβρωμίνης από τη σοκολάτα γάλακτος, η οποία θα πρέπει να καταναλωθεί σε ποσότητες >250gr (ποσότητα που αντιστοιχεί σε δύο σοκολάτες εμπορίου) για να αποβεί επιβλαβής.
Σημαντικό ρόλο βέβαια διαδραματίζουν και άλλοι παράγοντες, όπως το σωματικό βάρος του ζώου, η πληρότητα του στομάχου, η γενικότερη κατάσταση της υγείας του και το είδος του προϊόντος.
Κλινικά συμπτώματα: Τα πρώτα κλινικά συμπτώματα της τοξίκωσης εμφανίζονται συνήθως μέσα σε 2-12 ώρες από την κατάποση και κυρίως παρατηρούνται σιελόρροια, έμετος, διάρροια, πολυδιψία και πολυουρία. Η κλινική εικόνα του ασθενούς γρήγορα εξελίσσεται και ακολουθούν ανησυχία, υπερκινητικότητα, μυϊκός τρόμος, αταξία, υπερδιέγερση, επιληπτικές κρίσεις, υπερθερμία, ταχύπνοια, κυάνωση, ταχυκαρδία, αρρυθμίες και τελικώς επέρχεται ο θάνατος.
Κρεμμύδια/σκόρδα
Η τοξίκωση από κρεμμύδια και σκόρδο προκύπτει ύστερα από κατανάλωσή τους, είτε φρέσκα ή αφυδατωμένα, είτε όταν βρίσκονται σε τρόφιμα ή προϊόντα τροφίμων. Κατανάλωση 5g/kg από τις γάτες και 15-30g/kg από τους σκύλους έχει σαν αποτέλεσμα σοβαρές κλινικές αιματολογικές διαταραχές, ενώ για να προκληθεί τοξίκωση πρέπει να υπάρξει κατανάλωση δόσης πάνω από το 0,5% του σωματικού βάρους του ζώου.
Κλινικά συμπτώματα: Η τοξίκωση εκδηλώνεται άμεσα με εμετό, διάρροια, κατάπτωση, κοιλιακό πόνο, ανορεξία και αφυδάτωση.
Έπειτα από μερικές μέρες εμφανίζονται συμπτώματα που συσχετίζονται με την αιμόλυση, όπως ωχρότητα των βλεννογόνων, ταχυκαρδία, δύσπνοια, καθώς και ίκτερος. Στις γάτες εμφανίζεται συχνότερα έντονη σιελόρροια και έμετος.
Ξυλιτόλη
Η ξυλιτόλη είναι μία τεχνητή γλυκαντική ουσία, που χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο ζάχαρης σε ποικίλα τρόφιμα ευρείας ανθρώπινης κατανάλωσης, όπως καραμέλες, τσίχλες χωρίς ζάχαρη, μπισκότα, γλυκίσματα, αρτοσκευάσματα, καθώς και σε διάφορα προϊόντα για διαβητικούς. Επιπλέον ανευρίσκεται σε προϊόντα οδοντιατρικής φροντίδας. Πρέπει να αναφερθεί ότι μέχρι σήμερα περιστατικά τοξίκωσης από ξυλιτόλη έχουν καταγραφεί μόνο σε σκύλους και η τοξικότητα της ουσίας στις γάτες παραμένει άγνωστη.
Κλινικά συμπτώματα: Τα πρώτα κλινικά συμπτώματα τοξίκωσης από ξυλιτόλη εμφανίζονται σε λίγα μόλις λεπτά από την κατάποση και συνήθως περιλαμβάνουν έμετο, διάρροια, ληθαργικότητα, αδυναμία, αταξία, επιληπτικές κρίσεις και κώμα.
Σταφύλια-σταφίδες
Η τοξίκωση από σταφύλια και σταφίδες θεωρείται κατά έναν τρόπο σύγχρονη, καθώς οι πρώτες αναφορές περιστατικών έγιναν τη δεκαετία του 1990, ενώ μετά το 2000 πιστοποιήθηκε ότι η κατανάλωση τους από τα ζώα οδηγεί σε νεφρική ανεπάρκεια. Η τοξίκωση προκαλείται μετά από διά του στόματος κατανάλωση, και όλα τα είδη των σταφυλιών-σταφίδων θεωρούνται τοξικά, ανεξάρτητα από την ποικιλία και τον τρόπο παραγωγής τους. Ένας σκύλος 10kg περίπου, μετά από ελάχιστη κατανάλωση σταφίδων σε ποσότητα 30gr ή σταφυλιών σε ποσότητα 15gr (αντιστοιχούν σε 4-5 ρόγες), μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα τοξικότητας στους νεφρούς.
Κλινικά συμπτώματα: Μετά από 6 ώρες από την κατανάλωση των τοξικών προϊόντων, αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα κλινικά συμπτώματα. Μέσα στο πρώτο 24ωρο χαρακτηριστικά θα εμφανιστεί εμετός, διάρροια, κοιλιακός πόνος και αφυδάτωση, ενώ μπορεί να υπάρξει και πολυδιψία.
Φυστίκια Macadamia
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι περιστατικά τοξίκωσης από φυστίκια Macadamia έχουν σημειωθεί αποκλειστικά σε σκύλους και σε κανένα άλλο ζωικό είδος. Η τοξικότητα μπορεί να οφείλεται σε κάποιο άγνωστο συστατικό των φυστικιών, στην παρουσία ρύπων επάνω στους καρπούς ή μυκοτοξινών.
Κλινικά συμπτώματα: Μέσα σε 12 ώρες από την κατάποση, σταδιακά εμφανίζονται χωλότητα, αδυναμία (πιο έντονη στα οπίσθια άκρα), αταξία, μυϊκός τρόμος, δυσκαμψία και παράλυση των οπισθίων άκρων, κατάκλιση, έμετος, κοιλιακός πόνος, οιδήματα άκρων, υπερθερμία και αυξημένη καρδιακή συχνότητα. Θάνατοι σχετιζόμενοι με τη συγκεκριμένη τοξίκωση δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα, καθώς όλα τα καταγεγραμμένα περιστατικά ανέκαμψαν πλήρως μέσα σε 24-48 ώρες, μετά από ελάχιστη κτηνιατρική παρέμβαση.
Αλκοόλ και Ζυμάρι
Η κατανάλωση ωμής ζύμης και αλκοολούχων προϊόντων μπορεί να προκαλέσει τοξίκωση από αιθανόλη στα κατοικίδια ζώα. Πρόκειται για μία αλκοόλη με δύο άτομα άνθρακα, γνωστή και ως αιθυλική αλκοόλη ή κοινώς οινόπνευμα. Περιστατικά διατροφικών τοξικώσεων από αιθανόλη έχουν αναφερθεί έπειτα από την κατάποση αλκοολούχων ποτών και ζύμης αλλά και μετά από την κατανάλωση μήλων που βρίσκονταν σε σήψη.
Κλινικά συμπτώματα: Τα κλινικά συμπτώματα συνήθως αναπτύσσονται μέσα σε μία ώρα από την κατάποση και περιλαμβάνουν αταξία, έμετο, διάρροια, υποθερμία, λήθαργο, κατάπτωση. Τα ζώα μπορεί να αναπτύξουν σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια, χαμηλό καρδιακό ρυθμό, να μεταπέσουν σε κωματώδη κατάσταση, να εμφανίσουν επιληπτικές κρίσεις και να οδηγηθούν στον θάνατο. Η ύπαρξη διογκωμένης και επώδυνης κοιλίας που οφείλεται σε υπερβολική παραγωγή αερίων μπορεί να σημειωθεί σε ζώα που κατανάλωσαν ωμή ζύμη.
Οποιαδήποτε ουσία, η οποία δεν έχει τεθεί υπό διερεύνηση ή είναι άγνωστης προέλευσης μπορεί δυνητικά να οδηγήσει στην πρόκληση σοβαρής τοξίκωσης στα ζώα συντροφιάς. Παράλληλα υπάρχει μια πληθώρα ανθρώπινων τροφών όπως είναι οι πατάτες και οι ντομάτες, οι οποίες πιστεύεται πως ευθύνονται για την εμφάνιση ηπιότερων αλλά εξίσου ανεπιθύμητων συμπτωμάτων από το γαστρεντερικό σύστημα. Είναι φανερό λοιπόν πως όσο αυξάνονται οι διατροφικές ανάγκες και οι απαιτήσεις του ανθρώπινου καταναλωτικού κοινού, τόσο θα προκύπτουν καινούρια κρούσματα τοξικώσεων από τρόφιμα, η τοξική δράση των οποίων δεν θα έχει αναφερθεί επίσημα ποτέ ξανά στο παρελθόν.
