Γιατί συχνά συγχέουμε τις πράξεις αυτές;
Ποιες είναι οι διαφορές;
Συζητάμε με την κα Ευγενία Καραζιώτη και της ζητάμε να μας απαντήσει στις πιο συχνές ερωτήσεις που δέχεται ως ζωοθεραπεύτρια και να μας βοηθάει να διακρίνουμε τις διαφορές ανάμεσα στη θεραπεία με τη βοήθεια ζώου (Animal Assisted Therapy) και στις δραστηριότητες με τη βοήθεια ζώου (Animal Assisted Activities) ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τη Ζωοθεραπεία στην πράξη.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γουλιέλμο, εκδότη
Ευγενία, αρχικά θα ήθελα να μας εξηγήσεις τι σημαίνει ο τίτλος “ζωοθεραπεύτρια”;
Ως ζωοθεραπευτής ορίζεται κάθε πιστοποιημένος επαγγελματίας που ανήκει στον χώρο της υγείας, της ψυχικής υγείας και της εκπαίδευσης που διαμεσολαβεί τις θεραπείες/παρεμβάσεις του μέσω κάποιου ζώου.
Συνεπώς, η ζωοθεραπεία ασκείται από επαγγελματίες της υγείας, της ψυχικής υγείας, της εκπαίδευσης, της ειδικής αγωγής και της πρόνοιας, στο πλαίσιο του επαγγέλματός τους, αφού προηγηθεί η απαραίτητη εκπαίδευση και πιστοποίησή τους στη ζωοθεραπεία από έναν αναγνωρισμένο φορέα. Κάθε ζωοθεραπευτής δουλεύει με το δικό του πιστοποιημένο ζώο, το οποίο διαπαιδαγωγεί κατάλληλα από μικρή ηλικία και φέρει και αυτό πιστοποίηση από τον ίδιο αναγνωρισμένο φορέα όταν πρόκειται για σκύλο. Μεταξύ των ζώων που συμμετέχουν στη ζωοθεραπεία συναντά κανείς πέραν του σκύλου, τα ιπποειδή, τα ινδικά χοιρίδια, τα κουνέλια.
Δηλαδή ο σκύλος σου μένει μαζί σου;
Ο σκύλος διαμεσολάβησης (chien mediateur) είναι πρωτίστως ο σκύλος συντροφιάς του θεραπευτή και όχι σκύλος υπηρεσίας ή σκύλος βοηθός. Με απλά λόγια, ο ζωοθεραπευτής έχει τον σκύλο του ως συνεργάτη στις συνεδρίες και ως κατοικίδιο όλη την υπόλοιπη μέρα.
Ο σκύλος αυτός συνήθως προτιμάται να προέρχεται από φυλή, προκειμένου να γνωρίζουμε τα χαρακτηρολογικά του στοιχεία και τη γενεαλογία του. Είναι προϋπόθεση να μεγαλώνει από τις πρώτες εβδομάδες με τον ζωοθεραπευτή και την εκπαιδευτική του ευθύνη να την έχει ο ίδιος ο ζωοθεραπευτής εν σχέσει με το περιβάλλον και τις ανάγκες των συνεδριών τις οποίες θα κληθεί να διαμεσολαβήσει. Αφού εκπαιδευτεί από τον θεραπευτή έναν ολόκληρο χρόνο (η εκπαίδευση θα πρέπει να γίνεται απολύτως θετικά όπως υποδεικνύουν πρωτόκολλα για τέτοιους σκύλους), μετά καλείται να πιστοποιηθεί, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι πληροί συγκεκριμένα κριτήρια ως προς τη συμπεριφορά και τον χαρακτήρα του.
Συγκεκριμένα για τον σκύλο σου, τον Koi, τον εκπαίδευσες εσύ ή ανέλαβαν άλλοι την εκπαίδευσή του;
Όπως προανέφερα, ο Koi, όπως και κάθε σκύλος διαμεσολάβησης, πρώτα και κύρια είναι ο σκύλος συντροφιάς του ζωοθεραπευτή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το ζώο θεραπείας είναι το ζώο συντροφιάς του θεραπευτή που τον συνοδεύει και τον συντροφεύει στο επάγγελμά του. Ο σκύλος διαμεσολάβησης/θεραπείας αποτελεί ομάδα με τον ζωοθεραπευτή και ο σκύλος του καλείται να εξειδικευτεί στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του επαγγέλματος του ζωοθεραπευτή.
Στο σημείο αυτό αξίζει να θυμηθούμε πως στο επίκεντρο της ζωοθεραπείας βρίσκεται η έννοια της τριγωνοποίησης: υπάρχουν δηλαδή πάντα τρεις οντότητες που αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται, ο θεραπευόμενος, ο θεραπευτής και το ζώο. Το ζώο προσφέρει στη θεραπεία μια ποικιλία από νέες δυνατότητες, τις οποίες ο ζωοθεραπευτής χάρη στις γνώσεις, την κατάρτιση του αλλά κυρίως στη σχέση που έχει με το ζώο του, μπορεί να αξιοποιήσει ώστε να δουλέψει προς την κατάκτηση των στόχων που έχει θέσει για το θεραπευόμενο.
Επανερχόμενη λοιπόν στο ερώτημά σου, ο ίδιος ο ζωοθεραπευτής διαπαιδαγωγεί το ζώο του, (από σκύλο μέχρι ινδικά χοιρίδια) αφού είναι και αυτός που γνωρίζει τις δυσκολίες και δυνατότητες κάθε θεραπευόμενού του και τους στόχους της θεραπείας που έχει οργανώσει γι’ αυτόν. Η εκπαίδευση εκ των πραγμάτων διαρκεί πολλούς μήνες και δεν περιέχει εξαναγκασμό για το ζώο. Ο ζωοθεραπευτής και ο σκύλος του διαμεσολάβησης/ζωοθεραπείας, πέραν των βασικών εντολών έχουν να χτίσουν μία σχέση εμπιστοσύνης, κατανόησης και σεβασμού και αυτό δε σου το οικοδομεί κανείς άλλος, παρά μόνο οι εμπλεκόμενοι της ζωοθεραπευτικής δυάδας: θεραπευτής και σκύλος του.
Συνεπώς, ακόμη και σε περιπτώσεις συνεργασίας με επαγγελματίες εκπαιδευτές, την οικοδόμηση της σχέσης και της συμπεριφοράς του σκύλου στο πλαίσιο εργασίας του ζωοθεραπευτή την χειρίζεται αποκλειστικά ο επαγελματίας ζωοθεραπευτής. Για τον λόγο αυτό στο IFZ και το ΕΙΖ κάνουμε λόγο για διαπαιδαγώγηση του σκύλου μας.
Το IFZ και το ΕΙΖ χρησιμοποιεί στη σχολή του μία θετική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε ήδη στον Καναδά από τον κ. Francois Beiger: Douceur et Analyse (Sweetness and listening).
Το ζώο θεραπείας είναι το ζώο συντροφιάς του θεραπευτή που τον συνοδεύει και τον συντροφεύει στο επάγγελμά του.
Πως δομείται μια συνεδρία ζωοθεραπείας;
Η γνώση δυο βασικών ερωτήσεων κατευθύνουν τις συνεδρίες ζωοθεραπείας, ανάλογα κάθε φορά με το επάγγελμα βάσης του κάθε ζωοθεραπευτή: τι είναι η κλινική δουλειά; και πως δομείται μία θεραπεία;
Μια συνεδρία ζωοθεραπείας είναι κατά βάση μια θεραπευτική συνεδρία. Για τον λόγο αυτό είναι άστοχο να χαρακτηρίζουμε ως θεραπεία δραστηριότητες που γίνονται με τη βοήθεια ζώων.
• Η θεραπεία με τη βοήθεια ζώων (Animal Assisted Therapy) είναι μια στοχευμένη, προγραμματισμένη, δομημένη και τεκμηριωμένη θεραπευτική παρέμβαση που κατευθύνεται από επαγγελματίες γιατρούς, ψυχιάτρους, ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, επαγγελματίες γενικής εκπαίδευσης ή ειδικής αγωγής. Εδώ το ζώο δρα ως κινητήρια δύναμη για να ενισχύσει τη θεραπεία που παρέχεται από ένα καλά εκπαιδευμένο άτομο.
• Οι δραστηριότητες με τη βοήθεια ζώων (Animal Assisted Activities) παρέχουν ευκαιρίες για κίνητρα, εκπαιδευτικά ή/και ψυχαγωγικά οφέλη για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των συμμετεχόντων. Αν και είναι πιο ανεπίσημες, αυτές οι δραστηριότητες παρέχονται από έναν ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία, παραεπαγγελματία ή/και εθελοντή, σε συνεργασία με ένα ζώο που πληροί συγκεκριμένα κριτήρια καταλληλότητας.
Μια συνεδρία ζωοθεραπείας είναι κατά βάση μια θεραπευτική συνεδρία.
Μπορείς να δανείσεις τον σκύλο σου σε κάποιον συνάδελφό σου;
Κάθε συνάδελφός μου ζωοθεραπευτής έχει διαφορετικό επάγγελμα βάσης από το δικό μου καθώς επίσης και ο πληθυσμός που διαμεσολαβεί τις παρεμβάσεις του είναι διαφορετικός. Ο σκύλος μου ο Koi για παράδειγμα, διαμεσολαβεί τις παρεμβάσεις μου ως ειδική παιδαγωγός σε παιδιά με μαθησιακές ή αναπτυξιακές δυσκολίες.
Εργαζόμαστε μαζί ως θεραπευτική δυάδα, την προϋπόθεση για να υπάρξει η τριγωνοποίηση, δηλαδή ο Koi να διαμεσολαβεί στον εκάστοτε θεραπευόμενο τους στόχους που έχω θέσει. Δεν εργαζόμαστε με ενηλίκους, με εφήβους κλπ.
Ένας δανεισμός λοιπόν του Koi σε άλλον ζωοθεραπευτή είναι προφανές από τα παραπάνω ότι θα ήταν ανούσιος και δε θα λειτουργούσε.
Ακόμη όμως και ακριβώς ίδιο επάγγελμα βάσης να είχαμε με κάποιον συνάδελφο μου, καθώς επίσης και να ασχολούμασταν με ολόιδιες ηλικιακές ομάδες πάλι δε νοείται δανεισμός σκύλου διαμεσολάβησης αφού ο ζωοθεραπευτής έχει συνεργάτη του τον σκύλο του. Αυτό σημαίνει πως η σχέση τους μέσα στην θεραπεία έχει μια δυναμική, το οποίο προϋποθέτει να έχουν ήδη αναπτυγμένη μια δυνατή σχέση και να επικοινωνούν. Όσο καλά κι αν είναι εκπαιδευμένος ένας σκύλος δεν είναι ο συνεργάτης σου και ο δικός σου σκύλος διαμεσολάβησης αν δεν πληρούνται όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις.
Είσαι χαρούμενη που μπήκες στο πεδίο της Ζωοθεραπείας;
Πάρα πολύ! Το γεγονός ότι το ζώο, χάρη στις ξεχωριστές του ιδιότητες, τις σημασίες που του αποδίδει το παιδί το κινητοποιεί προς την επιδίωξη και κατάκτηση ποικίλων στόχων και το παρακινεί να μπορεί να έρθει κοντά και να δημιουργήσει πρώτα μια σχέση με το ζώο διαμεσολάβησης και στη συνέχεια μέσω αυτού να μπορέσει να δημιουργήσει μια σχέση μαζί μου και με τον τρόπο αυτό να ξεκλειδωθούν διάφοροι τομείς δυσκολιών το θεωρώ πολύτιμο. Επίσης είναι απολαυστικό να εργάζομαι μαζί με τον Koi!
Υπάρχουν και άλλοι ζωοθεραπευτές στην Ελλάδα;
Φυσικά. Υπάρχουν πιστοποιημένοι ζωοθεραπευτές ψυχίατροι, παιδοοδοντίατρος, νοσηλεύτρια, εργοθεραπεύτρια, ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί και εκπαιδευτικοί, σύμβουλος επαγγελματικής και προσωπικής ανάπτυξης, γυμναστής, στην Αλεξανδρούπολη, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και την Χαλκίδα ενώ η λίστα εμπλουτίζεται με επαγγελματίες που ήδη εκπαιδεύονται.
To ζώο κινητοποιεί το παιδί προς την επιδίωξη και κατάκτηση ποικίλων στόχων
Αλήθεια έχει προοπτική η ζωοθεραπεία;
Η ζωοθεραπεία στην πράξη θα μπορούσε να παραλληλιστεί με την εξής εικόνα: ένας ταξιδευτής που χρησιμοποιεί μια πυξίδα ορθά ρυθμισμένη (την επιστημονική κατάρτιση και θεραπευτική πρακτική) και κινείται με το θάρρος και την έμπνευση που του υπαγορεύει η χαρά της ανακάλυψης (η σχέση του με τα ζώα και τον σκύλο του).
Ο συνδυασμός των δύο αυτών στοιχείων και το γεγονός ότι ο δεσμός ανθρώπου-ζώου είναι μια αμοιβαία επωφελής σχέση που βελτιώνει τη σωματική, κοινωνική και συναισθηματική ζωή όσων ανθρώπων υπηρετούμε μέσω των επαγγελμάτων μας δε μπορεί παρά να έχει μόνο καλή προοπτική.
Ευγενία Καραζιώτη
Η Ευγενία είναι νηπιαγωγός, πτυχιούχος του ΑΠΘ (Τ.Ε.Π.Α.Ε) με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην «Ψυχοπαιδαγωγική της ένταξης: ένα σχολείο για όλους» (Παιδαγωγικό τμήμα ΑΠΘ) καθώς και το διετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, από τη βρεφική ηλικία στην εφηβεία», (Σύλλογος Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου, πρ. Γρηγόρης Αμπατζόγλου). Είναι πιστοποιημένη ζωοθεραπεύτρια από το Institut Français de Zootherapie και canine behaviourist & trainer από την K.C.A.T / MICAN. Εργάζεται ως ειδική παιδαγωγός στη «Ζεστή Αγκαλιά».
