Γράφει η Αιμιλία Τζήλιου, προπονήτρια Agility
Φωτογραφίες: Νατάσσα Κωστάκη, editor Κατοικίδια εν Δράσει
To Clicker, αποτελεί μία θετική μέθοδος εκπαίδευσης, η οποία βασίζεται στην ικανότητα των ζώων να αντιλαμβάνονται μέσω ενός «μαρκαρίσματος» τις επιθυμητές συμπεριφορές που εμείς επιζητούμε. Είναι η πιο ξεκάθαρη μορφή εκμάθησης για τα ζώα, όπου με τη θετική ενίσχυση ή αλλιώς επιβράβευση, η επικοινωνία μας μαζί τους γίνεται πιο εύκολη και πιο άμεση. Τα τελευταία 15 χρόνια, το Clicker Training είναι η πιο διαδεδομένη μορφή εκπαίδευσης σκύλων σε όλο τον κόσμο και η εξέλιξή της συνεχίζει να επεκτείνεται ταχύτατα.
Τι είναι, όμως, το Clicker;
To Clicker είναι μία μικρή συσκευή χειρός, τόσο εύχρηστη ώστε να μπορείς να την έχεις παντού μαζί σου ανά πάσα ώρα και στιγμή. Αυτή η συσκευή παράγει έναν χαρακτηριστικό μεταλλικό ήχο. Υπάρχουν διάφορες μορφές Clicker, σε διαφορετικά χρώματα και σχέδια, μα το πιο σημαντικό απ’ όλα, σε διάφορες ηχητικές εντάσεις.
Γιατί δεν μπορώ απλώς να χρησιμοποιώ τη φωνή μου;
Μία λεκτική επιβράβευση και ένα «κλικάρισμα», όπως συνηθίζουμε να λέμε στον κόσμο της εκπαίδευσης Clicker, λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, αλλά έχουν κάποιες βασικές διαφορές, οι οποίες κάνουν το Clicker τόσο ξεχωριστή μέθοδο. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε λέξεις ή διάφορους φωνητικούς τόνους για την επιβράβευση του σκύλου μας όπως, «ναι», «μπράβο», «καλό παιδί».
Τι συμβαίνει, όμως, όταν, για παράδειγμα, είμαστε κουρασμένοι ή συναισθηματικά φορτισμένοι ή ακόμη και ενθουσιώδεις; Πολλοί σκύλοι διαισθάνονται την αλλαγή στην ψυχολογία του κηδεμόνα τους μέσω της φωνής του και, συνεπώς, επηρεάζονται από αυτό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αρκετοί σκύλοι να αγχώνονται χωρίς να μπορούν να το διαχειριστούν και, επομένως, δεν μπορούν να συνεργαστούν.
Εδώ, έρχεται, λοιπόν, η εφαρμογή του Clicker Training και λύνει όλα αυτά τα προβλήματα. Λόγω του συγκεκριμένου και αλάνθαστου ήχου της μικρής αυτής χειροσυσκευής, ο σκύλος μας δεν επηρεάζεται από την πιθανή αλλαγή στον τόνο της φωνής μας. Συνεπώς, μόλις ακούσει τον χαρακτηριστικό ήχο «κλικ», γνωρίζει πως η ενέργεια που έκανε είναι αυτή που ζητάμε, η οποία θα του προσφέρει αυτό που τόσο θέλει, την επιβράβευσή του. Επίσης, αυτός ο ήχος είναι τόσο συγκεκριμένος και χαρακτηριστικός, που ακόμη και μέσα σε πλήθος κόσμου ή οχλαγωγία, ο σκύλος μας μπορεί να τον ακούσει. Έρευνες από σχολές εκπαίδευσης σκύλων που έχουν εφαρμόσει και τις δύο μεθόδους, μαρτυρούν ότι το 50% των κηδεμόνων σκύλων έμαθαν να χρησιμοποιούν πολύ πιο γρήγορα το Clicker, παρά τη λεκτική επιβράβευση.
Αφορά μόνο στην εκπαίδευση των σκύλων;
Το Clicker Training δεν απευθύνεται μόνο στην εκπαίδευση των σκύλων. Η ιστορία, μάλιστα, λέει πως οι πρώτες προσπάθειες εκπαίδευσης με τη συγκεκριμένη μέθοδο έγιναν στα μέσα του β’ Παγκοσμίου Πολέμου με περιστέρια, με σκοπό να αυξήσουν την ταχύτητα εκμάθησης. Από τότε έως και σήμερα, αυτή η μέθοδος εξελίσσεται ανοδικά, και είναι πλέον η βασική μέθοδος εκπαίδευσης που ακολουθείται σε άλογα και σκύλους. Μερικά πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα άλλων ζώων που ανταποκρίνονται με εντυπωσιακά αποτελέσματα στο Clicker Training είναι τα γουρούνια, οι κατσίκες, τα κουνέλια, οι γάτες, ακόμη και οι παπαγάλοι.
Σε ποιον απευθύνεται το Clicker Training?
Εδώ η απάντηση είναι μόνο μία, απευθύνεται σε όλους. Αρχικά, είναι η βασική μέθοδος εκπαίδευσης των σκύλων εργασίας (σκύλος διάσωσης, σκύλος οδηγός τυφλών, σκύλος αστυνομίας-στρατού-αεροπορίας, σκύλος θεραπείας κ.ά).
• Απευθύνεται στους σκύλους αθλητές (agility, ipo, dogtricks, frisbee, obedience κ.ά.).
• Είναι η πιο αλάνθαστη μέθοδος επίλυσης προβλημάτων συμπεριφοράς.
• Απευθύνεται σε όποιον θέλει να εκπαιδεύσει το κατοικίδιό του στα πιο βασικά (εκπαίδευση τουαλέτας, κοινωνικοποίηση, βόλτα με λουρί κ.λπ.).
• Τέλος, το πιο εντυπωσιακό από όλα είναι πως μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία σε κάθε ηλικία, από δυο μηνών έως ακόμη και 15 ετών.
Ξεκινώντας την εκπαίδευσή με Clicker
Aρχικά λοιπόν θα χρειαστούμε ένα Clicker. Στην αγορά υπάρχουν διάφορα είδη και το κόστος τους είναι πολύ χαμηλό. Το πιο σημαντικό είναι να διαλέξετε το κατάλληλο για εσάς και το σκύλο σας. Προσοχή: Αν το σκυλάκι σας είναι ευαίσθητο στους ήχους, τότε θα πρέπει να προσέξετε πολύ ώστε το Clicker που θα επιλέξετε να μην είναι υψηλής έντασης. Θα χρειαστούμε τις αγαπημένες λιχουδιές του σκύλου μας και ένα τσαντάκι μέσης ή κάποια βοηθητική θήκη, τα οποία θα μας βοηθήσουν να έχουμε ελεύθερα τα χέρια μας.
Μικρές Συμβουλές!
• Το Clicker δε δίνει εντολές στο σκύλο σου να κάνει κάτι, άρα μην το χρησιμοποιείς σαν τηλεχειριστήριο. Είναι μία συσκευή κατανόησης και επικοινωνίας.
• Θυμήσου πως «κλικάρεις» όταν ο σκύλος σου προσφέρει την ενέργεια που ζητάς.
• Προσπάθησε να κάνεις ολιγόλεπτα μαθήματα. Οι σκύλοι μαθαίνουν πιο εύκολα σε ασκήσεις 5 λεπτών. Είναι προτιμότερο να κάνουμε πολλά ολιγόλεπτα μαθήματα, παρά ένα μάθημα 45 λεπτών. Το μυαλό των σκύλων, όπως και των μικρών παιδιών, κουράζεται γρήγορα γιατί καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να κατανοήσει τι ζητάμε.
• Περίμενε έως ότου ο σκύλος σου να προσφέρει την επιθυμητή συμπεριφορά και “κλίκαρε” αμέσως τη στιγμή την οποία συμβαίνει.
• «Κλίκαρε» όταν ο σκύλος σου προσφέρει έστω και μικρά βήματα προς αυτό που ζητάς, όπως κάνουμε με το παιχνίδι «κρύο-ζέστη».
• Να σταματάς το μάθημα ενώ ο σκύλος σου επιζητά ακόμα να δουλέψει, μην τον αφήσεις να βαρεθεί. Αυτό θα τον κάνει ανυπόμονο για το επόμενο μάθημα.
• Αν ο σκύλος σου φοβάται τον ήχο του Clicker, τότε μπορείς να ξεκινήσεις κλικάροντας μέσα από την τσέπη της μπλούζας σου.
Τρόποι χρήσης του Clicker
Παραδοσιακά, οι τρόποι χρήσης είναι δύο:
1. “Luring” (καθοδήγηση)
Καθοδηγούμε τον σκύλο μας με τα χέρια μας ή το σώμα μας με τη βοήθεια λιχουδιάς ή παιχνιδιού.
2. “Shaping” (προσφορά συμπεριφοράς)
Αναμένουμε τον σκύλο μας να σκεφτεί μόνος του και να προσφέρει ενέργειες, τις οποίες εμείς θα “κλικάρουμε” και κατ’ επέκταση θα επιβραβεύουμε. Με αυτόν τον τρόπο ο σκύλος μας πιστεύει πως έχει δημιουργήσει την άσκηση, κάνοντάς τον να έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και σιγουριά γι’ αυτό που μαθαίνει.
Γνωριμία με το Clicker
1. «Κλίκαρε» και επιβράβευσε τον σκύλο σου.
Κάνε αρκετές επαναλήψεις, έως ότου σιγουρευτείς πως ο σκύλος σου ακούγοντας τον ήχο του Clicker ανυπομονεί να λάβει την ανταμοιβή του.
Εκμάθηση εντολής «κοίτα»
2. Περίμενε έως ότου ο σκύλος σου να σε κοιτάξει, όταν σε κοιτάξει, τότε κλίκαρε και επιβράβευσέ τον. Επανέλαβε πέντε, έως δέκα φορές.
Στη συνέχεια της άσκησης, πες του την εντολή «κοίτα» τη στιγμή που σε κοιτάζει, και αμέσως «κλίκαρε» και επιβράβευσέ τον. Έπειτα από μερικές επαναλήψεις μπορείς να αφαιρέσεις τη χρήση του Clicker και το «κλικ» θα έχει αντικατασταθεί από την εντολή «κοίτα». Συνεπώς, ο σκύλος σου θα έχει μάθει αυτό που ζητάς.
