Όταν μπαίνει ένας σκύλος σε έναν χώρο κάτι που δεν παρατηρούμε είναι πως υπάρχει ένας κανόνας που εμπλέκεται στην καθημερινή εκπαίδευση και αποδεικνύει ότι ο σκύλος εκπαιδεύεται σε καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές με ή χωρίς την ανάμειξη μας, ότι μαθαίνει αυτόνομα συμπεριφορές και συνήθειες χωρίς την ανθρώπινη ανάμειξη. Είναι ο κανόνας που ορίζει πως ο σκύλος (κουτάβι η ενήλικος) καθημερινά από την πρώτη στιγμή που θα βρεθεί σε έναν χώρο, αρχίζει να εκπαιδεύεται από εμάς, ηθελημένα ή άθελα μας και αυτό ονομάζεται κανόνας της αγνόησης!
γράφει ο Δημήτριος Γραμματικάκης Επαγγελματίας εκπαιδευτής σκύλων Σύμβουλος συμπεριφοράς σκύλου και συμβίωσης, Ιδιοκτήτης DOGSWELFARETRAINING
Τι είναι η αγνόηση;
Από την πρώτη στιγμή που αφήνεται ένας σκύλος στον χώρο αρχίζει η περιήγησή του, βάζοντας σε λειτουργία τις αισθήσεις του -κυρίως την δυνατότερη όλων, την όσφρηση- ώστε να επεξεργαστεί την οποιαδήποτε πληροφορία που θα χρειαστεί για να αναγνωρίσει το νέο περιβάλλον. Ένα πιθανό τίναγμά του στη συνέχεια αποδεικνύει ότι ο χώρος είναι ασφαλής για εκείνον. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο κάποιος σκύλος να δηλώσει την παρουσία του με ένα μαρκάρισμα ούρων του χώρου, ώστε να του είναι πλέον γνώριμος και οικείος. Αυτό είναι αυτόνομη μάθηση στην οποία δεν αναμειχθήκαμε από επιλογή ή αδιαφορία, αλλά αφήσαμε τον σκύλο να μάθει μόνος του κάτι μικρής η μεγάλης σημασίας.
Η αγνόηση ανήκει στη θετική εκπαίδευση του σκύλου και είναι τόσο σημαντική, καθολική αρκετές φορές για δύσκολες συμπεριφορές, πάρα ταύτα όμως πολλοί άνθρωποι που ζούνε με σκύλο δεν έχουν τη διάθεση ή δεν γνωρίζουν πως να αγνοούν αυτές τις δύσκολες συμπεριφορές. Αντιθέτως δίνουν κλιμακωτή σημασία σε αυτές με αποτέλεσμα να εδραιώνονται στο μυαλό του σκύλου ως επιθυμητές λόγω της σημασίας που έδωσε ο άνθρωπος σε αυτές! Για παράδειγμα, ένας σκύλος που έκλεψε ένα παπούτσι συνήθως κυνηγιέται από τον άνθρωπο για να το πάρει πίσω, μια διαδικασία όπου αν μία η περισσότερες φορές συμβεί, δείχνει στον σκύλο ότι κέρδισε την σημασία του ανθρώπου οπότε εάν θέλει μπορεί να το συμπεριλάβει στις εδραιωμένες επιθυμητές συμπεριφορές του. Ακριβώς, δηλαδή, το αντίθετο από αυτό που θα ήθελε ο άνθρωπος. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η αγνόηση της αρπαγής του παπουτσιού και το μη κυνήγι του σκύλου θα είχε υψηλότερο αποτέλεσμα και την επιθυμητή συμπεριφορά στο μέλλον.
Αφήνουμε τον σκύλο να κλέψει το παπούτσι, να το μεταφέρει στο σημείο που επιθυμεί και έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα τον πλησιάζουμε, του προσφέρουμε με το ένα μας χέρι γευστική λιχουδιά και με το άλλο «κλέβουμε» με τη σειρά μας το παπούτσι χωρίς να το δει και έπειτα μπορούμε να προσθέσουμε ένα απλόχερο χάδι και σίγουρα ξέχασε το παπούτσι! Η αγνόηση μας βοηθάει πολύ, ώστε να αποδείξουμε στον σκύλο ότι η συμπεριφορά που θεωρεί ότι μας ενοχλεί, δεν μας ενοχλεί στην πραγματικότητα ασχέτως εάν ισχύει το αντίθετο για εμάς. Το πιο σημαντικό είναι τι ερμηνεύει ο σκύλος μας, οπότε εάν έχουμε τη διάθεση να αγνοήσουμε κάτι τότε ας το κάνουμε. Άλλωστε μην ξεχνάμε τι είπαμε στην αρχή! Ο σκύλος εκπαιδεύεται ακόμα και άθελά μας και αυτό είναι η σύνδεση με την αγνόηση! Αγνοούμε λοιπόν συμπεριφορές που δεν μας αρέσουν ή που δεν μας ενοχλούν.
Ας δείξουμε στον σκύλο ότι δεν μας ενδιαφέρει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά ακόμα και εάν μας ενδιαφέρει!
Στην διαπαιδαγώγηση του καλύτερού μας φίλου η αγνόηση είναι αναγκαία και καθοριστική ειδικότερα στην πολύ μικρή του ηλικία όπου οι συμπεριφορές του είναι κυριολεκτικά πάρα πολλές και σαφώς αρκετές από αυτές είναι μη αποδεκτές από εμάς. Οπότε ας έχουμε την αγνόηση ως εκπαιδευτικό εργαλείο ενάντια σε αυτές. Υπάρχουν χαρακτήρες σκύλων όπου ίσως δυσκολέψουν την τήρηση της αγνόησης, υπάρχουν περιπτώσεις συμπεριφοράς όπου η αγνόηση δεν είναι αρεστή ή επαρκής, οπότε τότε πλαισιώνουμε την προβληματική συμπεριφορά ή ολόκληρο τον χαρακτήρα του σκύλου με άλλα εκπαιδευτικά εργαλεία-πάντα θετικά-όπως η εκτόνωση, η πρόληψη και η πνευματική μάθηση του.
Σημαντικό είναι να έχουμε κατά νου την ιδιότητα των σκύλων να κορυφώνουν κάποιες συμπεριφορές οι οποίες στο παρελθόν ήταν επιβραβευμένες με τη σημασία του ανθρώπου προς αυτές! Οπότε έχουμε ενδεχόμενο να αυξηθούν εκείνες οι συμπεριφορές πριν εξαλειφθούν.
Για παράδειγμα, όταν ένας σκύλος έχει μάθει να γαβγίζει για να κερδίσει ένα κομμάτι φαγητού, όταν ξαφνικά σταματά να κερδίζει το κομμάτι φαγητού, τότε εκνευρίζεται και γαβγίζει παραπάνω προσπαθώντας να θέσει νέα όρια στην αναζήτηση σημασίας. Είναι κάτι πλήρως αναμενόμενο και εκεί βρισκόμαστε σε κομβικό σημείο να επιστρατεύσουμε τη διάθεσή μας να τον αγνοήσουμε, ώστε να καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε στη δύσκολη αυτή «μάχη»! Τις περισσότερες φορές εκεί γίνεται το λάθος, καθώς δίνουμε σημασία με αποτέλεσμα το νέο
υψηλότερο όριο να οριοθετηθεί από τον σκύλο ο οποίος κρίνει τον εαυτό του ως ‘’νικητή’’ της μάχης και συνεπώς εδραιώνει τη συμπεριφορά αυτή στο μυαλό του σκύλου ως επιθυμητή. Εάν όμως εργαστούμε με την αγνόηση τότε η αναχαίτιση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς είναι
δεδομένη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα!
Η εκπαίδευση του σκύλου μας σε ό, τι αφορά την καθημερινή μας συμβίωση για τις επιθυμητές συμπεριφορές είναι απολύτως αναγκαία και πιο χρήσιμη από την εκπαίδευση κάποιων συγκεκριμένων «εντολών» καθώς είναι γνωστό ότι ο υγιής και ισορροπημένος σκύλος είναι υπάκουος σε βασικές καθημερινές γνώριμες του λέξεις εκπαίδευσης, ενώ ο νευρικός και εκνευρισμένος σκύλος τις αγνοεί πολλές φορές επιδεικτικά και ας τις γνωρίζει. Ο λόγος δεν είναι ότι δεν θέλει να τις εκτελέσει για να μας εκνευρίσει σε ένα δεδομένο συμβάν, αλλά γιατί δεν μπορεί να διαχειριστεί τη στιγμή του εκάστοτε συμβάντος, λόγω υψηλού πνευματικού άγχους και έντασης που τον μπλοκάρει, κάτι που περνά απαρατήρητο σε εμάς καθώς θεωρούμε ότι δεν υπακούει επιδεικτικά σύμφωνα με τη δική μας εκτίμηση. Δεν είναι η πραγματικότητα αυτή όμως! Απλά είναι ένα συγκεκριμένο γεγονός όπου έφτασε σε υψηλό βαθμό έντασης τον σκύλο και ίσως και εμάς. Σε πολλά τέτοια γεγονότα έστω και η καθυστερημένη τοποθέτηση της αγνόησης ίσως επαρκέσει για να μειωθεί ο όγκος του προβλήματος στο συμβάν! Για παράδειγμα, ο σκύλος που έμαθε λόγω σημασίας μας, να γαβγίζει επανειλημμένα και έντονα για δύο λεπτά δίπλα στο αυτί μας εάν ακόμα και καθυστερημένα αγνοήσουμε τη συμπεριφορά αποχωρώντας από τον χώρο για ελάχιστο διάστημα τότε έχουμε αρκετές πιθανότητες να μειωθεί ο όγκος του προβλήματος(γάβγισμα) στο άμεσο μέλλον.
Μία παγίδα που μπορεί να πέσουμε είναι ότι εάν αγνοήσουμε μια ανεπιθύμητη αλλά επιβραβευόμενη-λόγω παλιότερης σημασίας- συμπεριφορά του σκύλου, γεννιέται μια νέα ανεπιθύμητη συμπεριφορά στον σκύλο ή υπενθυμίζεται μία παλιά και ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι για να αναζητήσει ο σκύλος σημασία. Αναφέρουμε ξανά ότι αυτό δεν γίνεται για ‘’να μας δείξει εμάς’’ αλλά λόγω του πνευματικού άγχους που αναφέραμε πριν. Πχ ο σκύλος μας αρχίζει να τρέχει στον χώρο ανεξέλεγκτα, κάτι που στο παρελθόν μας φαινόταν χαριτωμένο και ήταν μια επιθυμητή συμπεριφορά. Ξαφνικά, θελήσαμε να αγνοήσουμε τη συμπεριφορά αυτή, τότε ο σκύλος ίσως σταματήσει και μαρκάρει με ούρα τον χώρο. Εάν δώσουμε την πρώτη φορά σημασία στο συμβάν τότε κερδίσαμε με το σπαθί μας μια νέα ανεπιθύμητη συμπεριφορά…γιατί απλά δεν αγνοήσαμε…!
Τα παραπάνω παραδείγματα συμβαίνουν και πιθανόν χαμογελάσατε, όταν τα διαβάσατε, γιατί ο μικρός σας φίλος, σας χάρισε στιγμές με παρόμοια γεγονότα στον χώρο σας, πιθανότατα να αντιμετωπίσατε λάθος τα γεγονότα, δεν αγνοήσατε αλλά αντιθέτως δώσατε σημασία και τώρα ίσως έχετε κληθεί σε έναν ρόλο να εξαλείψετε μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά που στο παρελθόν επιβραβεύσατε με σημασία. Ένας ρόλος δύσκολος που πρέπει να είναι διαβασμένος καλά για να υπάρχει επιτυχία. Πρωταγωνιστικός ρόλος που εάν παιχτεί σωστά, δηλαδή όπως έχουμε κάνει σε άλλες ανεπιθύμητες συμπεριφορές μικρότερης ισχύος ή σημασίας, τότε μόνο θα είναι επιτυχημένος.
Σημαντικά στοιχεία του ρόλου της αγνόησης είναι:
• Δεν κοιτώ τον σκύλο, γιατί μεταφράζεται ως σημασία από εκείνον.
• Δεν έχω το πρόσωπο μου προς αυτόν, δεν χαμογελώ, γιατί θεωρείται σημασία από εκείνον.
• Δεν αναφέρω γνωστή του λέξη γιατί είναι ένδειξη σημασίας.
• Δεν του προσφέρω ανταλλαγή, γιατί είναι ανταμοιβή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς.
• Δεν τον επιβραβεύω με παιχνίδι ή φαγητό, γιατί θα επαναλαμβάνει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
• Δεν τον αγγίζω, γιατί είναι διακοπή συμπερι φοράς και όχι η λύση της.
Αντιθέτως:
• Γυρίζω εάν επιμείνει ολόκληρο το σώμα μου ή το κεφάλι μου.
• Συνεχίζω να κάνω ό,τι έκανα. Αυτό είναι αγνόηση.
• Αποχωρώ από το μέρος για σύντομο χρονικό διάστημα.
• Επιστρέφω σαν να μην υπάρχει σκύλος στον χώρο.
Αντιμετωπίζω την κατάσταση γενικότερα ουδέτερα, κάτι που θα προκαλέσει στον σκύλο τη δική του αγνόηση προς εμάς, δηλαδή την εξάλειψη της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Να γνωστοποιήσουμε ότι η αγνόηση δεν προκαλεί τίποτα αρνητικό στη συμπεριφορά του σκύλου, δεν του προκαλεί κάτι επιβλαβές στη σωματική και πνευματική/ψυχολογική του υγεία, αντιθέτως τον κρατά ήρεμο και αδιάφορο απέναντι μας και του αποδεικνύει ότι μπορεί να είναι απεξαρτημένος από εμάς αντί να εξαρτάται
