Τα ζώα μας καθορίζουν με ποικίλους τρόπους. Ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους από πολύ νωρίς. Από τις πρώτες στιγμές που πριν ακόμη μάθουμε να μιλάμε, ακούσαμε έναν ήχο τους που δεν ήταν ανθρώπινη φωνή αλλά επικοινωνούσε κάτι, από τις παιδικές ιστορίες και τα κινούμενα σχέδια με ζώα σε οποιαδήποτε εκδοχή, από τα βιώματα, τις αναμνήσεις, την κοινή ζωή ή θέαση από μακριά, τα ζώα μας επιβεβαιώνουν πως οι άνθρωποι δεν υπάρχουμε από μόνοι μας.
Γράφει η Ευγενία Καραζιώτη, ειδ. παιδαγωγός MSc, ζωοθεραπεύτρια, διοικ. υπεύθυνη του Ελληνικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας
Οι ζωοθεραπευτές, ζούμε με το ζώο μας, μας συντροφεύει στην καθημερινότητα και στην επαγγελματική μας δραστηριότητα. Μαζί με εμάς, συντροφεύει τους θεραπευόμενούς μας στις συνεδρίες. Δένεται με τους ανθρώπους που μας επισκέπτονται και δένονται και αυτοί μαζί του, κατακτούν χάρις σε αυτό ποιότητες, στόχους και δυναμικές που μέχρι πρότινος ήταν πιο δύσκολο να τις προσεγγίσουμε θεραπευτικά, εισάγει στη θεραπεία στιγμές μοναδικές, βαθύτερης σύνδεσης και απόλυτης ειλικρίνειας ακριβώς επειδή είναι αυτό που είναι, ζώο: τόσο διαφορετικό από εμάς και τόσο οικείο.
Μέσω της ζωοθεραπείας επιδιώκεται η ανάπτυξη και βελτίωση των κοινωνικών, επικοινωνιακών, γνωστικών, ψυχοκοινωνικών, συναισθηματικών και σωματικών δεξιοτήτων ανθρώπων όλων των ηλικιών, με ποικίλες δυσκολίες ψυχικές διαταραχές, διαταραχές αυτιστικού φάσματος κ.α.. Η ζωοθεραπεία ασκείται από επαγγελματίες υγείας, ψυχικής υγείας, εκπαίδευσης, ειδικής αγωγής και πρόνοιας, στο πλαίσιο του επαγγέλματός τους, αφού προηγηθεί η απαραίτητη εκπαίδευση και πιστοποίησή τους στη ζωοθεραπεία από έναν αναγνωρισμένο φορέα. Κάθε ζωοθεραπευτής δουλεύει με το δικό του πιστοποιημένο ζώο, το οποίο διαπαιδαγωγεί κατάλληλα από μικρή ηλικία. Στο επίκεντρό της ζωοθεραπείας, βρίσκεται η έννοια της τριγωνοποίησης. Στο πλαίσιο της παρέμβασης αυτής, υπάρχουν πάντα τρεις οντότητες που αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται,ο θεραπευόμενος, ο θεραπευτής και το ζώο.
Με αφορμή τη σημασιολογική εγγύτητα για εμάς ως επαγγελματίες ζωοθεραπευτές, των δυο κοντινών Παγκόσμιων Ημερών, αυτή των Ζώων και αυτή της Ψυχικής Υγείας, ζητήσαμε από μερικούς συναδέλφους και συναδέλφισσες να εξιστορήσουν πολύτιμες κοινές στιγμές με τα ζώα και τους ωφελούμενούς τους.
Ιωάννης Αλεξίου, δάσκαλος φυσικής αγωγής για άτομα με αυτισμό και ΔΕΠΥ MSc, ζωοθεραπευτής
Misty, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το ΙFZ (chien mediateur), 5 ετών, border collie
Ζώο! Τι ζώο; Σκύλο. Σκύλο; Τί Ράτσα όμως; …και το όνομα αυτής Misty! Ένα Border Collie έξυπνο, υπάκουο, που έμαθε να προσαρμόζεται γρήγορα σε καταστάσεις διαφορετικών απαιτήσεων, είναι η δική μου συνεργάτιδα! Η Misty είναι αυτή η οποία με βοηθάει με ποικίλους τρόπους και μου επιτρέπει να βασιστώ πάνω της όταν χρειάζεται να επικοινωνήσω με παιδιά που έχουν δυσκολίες στην προσέγγιση. Αυτή την περίοδο δουλεύω με ένα μικρό αγόρι με δυσκολίες στο φάσμα του αυτισμού, νωχελικό, δυσκίνητο και με αδύναμη βλεμματική επαφή. Λόγω της ιδιαίτερα φιλικής και ήρεμης παρουσίας της Misty, προσάρμοσα στην συνεδρία παιχνίδια συγκέντρωσης, τοποθετώντας την σε σημείο που μπορούν να έχουν βλεμματική επαφή. Ως αποτέλεσμα το παιδί έχει αναπτύξει πολύ γρήγορα, σταδιακά ανοχή και αντοχή και αύξηση της βλεμματικής επαφής. Σε δεύτερο επίπεδο,mη Misty παρακίνησε το παιδί να ενεργοποιηθεί σωματικά και να βρει κίνητρο με συνέπεια ναmεκτελεί διάφορες ασκήσεις (όπως το να περάσει πάνω ή κάτω από εμπόδια και να κάνει τραμπολίνοmαφού πρώτα έβλεπε την Misty να κάνει το αντίστοιχο ως παιχνίδι.) Αυτό που μπορώ να επισημάνω από την εξάσκηση του επαγγέλματός μου πριν και μετά τη διαμεσολάβηση του με το ζώο μου, είναι πως η παρουσία του στην θεραπεία αυξάνει τις επιλογές και τους τρόπους προσέγγισης των θεραπευόμενων, ανοίγοντας νέους διαύλους επικοινωνίας.
Μελπομένη Δήμου, ψυχολόγος, εκπαιδεύτρια ΑμεΑ στον Σύλλογο Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων ΑμεΑ «Το Εργαστήρι», Ζωοθεραπεύτρια
Τούφας, εκπαιδευόμενος σκύλος διαμεσολάβησης, 11 μηνών, lagoto romagnolo
Αρίστος Μπρούμας, γεωπόνος, εκπαιδευτής ΑμεΑ στον Σύλλογο Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων ΑμεΑ «Το Εργαστήρι», Ζωοθεραπευτής
Nόρμαν, εκπαιδευόμενος σκύλος διαμεσολάβησης, 11 μηνών, border collie
Εργαζόμαστε σε ένα κέντρο ημερήσιας φροντίδας όπου παρέχονται υπηρεσίες στήριξης και επαγγελματικής κατάρτισης σε 95 ενήλικες με Νοητική Αναπηρία. Η παρουσία των δικών μας υπό εκπαίδευση σκύλων διαμεσολάβησης στο χώρο είναι πλέον σε καθημερινή βάση, προκειμένου να αποκτήσουν την απαραίτητη εξοικείωση με το περιβάλλον, τα άτομα και τις συνθήκες. Τα οφέλη αυτής της συνύπαρξης, ακόμα και σε αυτό το πρώιμο στάδιο, είναι πολλαπλά. Φαίνεται, ότι η παρουσία και μόνο του κουταβιού στο χώρο έχει ηρεμιστική επίδραση στα άτομα. Υπήρξε χαρακτηριστικά στιγμή, όπου ένας ωφελούμενος σε ένταση χάιδεψε το κουτάβι και αυτομάτως η ένταση κατευνάστηκε. Η επαφή με το απαλό τρίχωμα του κουταβιού και η δεκτικότητα του ίδιου στο άγγιγμα, κατάφεραν να μεταδώσουν στο άτομο το αίσθημα της ηρεμίας και της χαλάρωσης. Επιπλέον, με αφορμή την παρουσία του ζώου, γεννιούνται απορίες που εγείρουν συζητήσεις και έτσι ξεκινά ένα γαϊτανάκι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Άτομο με ΔΑΦ το οποίο ενώ σπάνια ξεκινά κάποια συζήτηση από μόνο του, διατύπωσε απορίες με αφορμή το κουτάβι και σύλλεξε πληροφορίες που αφορούν στο ζώο. Αντιλαμβανόμαστε ότι ξεδιπλώνεται μπροστά του ένα νέο γνωστικό πεδίο που αφορά στην ευζωία του κουταβιού και τη φιλοζωία γενικότερα. Τέλος, η φροντίδα του κουταβιού και η κάλυψη των βασικών του αναγκών, λειτουργούν ως κίνητρο ενεργοποίησης, ενθάρρυνσης για λήψη πρωτοβουλίας, καλλιέργειας του αισθήματος ευθύνης και τόνωσης της αυτοπεποίθησης του ατόμου. Το κουτάβι απολαμβάνει τη φροντίδα και ο ωφελούμενος νιώθει ικανός καθώς καταφέρνει να αφουγκραστεί και να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κουταβιού. Κατά συνέπεια επιτυγχάνεται η γενίκευση της αντίληψης ότι ο κάθε οργανισμός έχει όρια ανοχής, αντοχής και επιθυμιών τις οποίες πρέπει να σεβόμαστε. Για παράδειγμα, μια ουσιαστική στιγμή είναι όταν κατά την είσοδο στις τάξεις μας με τα κουτάβια μας, υπάρχει πάντα φρέσκο νερό κάτι το οποίο έχει φροντίσει ένας από τους μαθητές μας.
Αθανασία Γκρούτση, εκπαιδευτικός προσχολικής αγωγής, MSc Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας βρεφικής και νηπιακής ηλικίας
Kenzie, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur), 6,5 ετών, golden retriever
Ο Α. είναι ένα παιδί 6 χρονών με αυτισμό που δούλευα θεραπευτικά και πριν την εισαγωγή της ζωοθεραπείας. Δυσκολεύεται να επικοινωνήσει λεκτικά με τους άλλους, παρουσιάζει έντονη ηχολαλία και η βλεμματική του επαφή δεν είναι σταθερή κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης του. Οι στόχοι της θεραπείας του περιλαμβάνουν τη σταδιακή βελτίωση των παραπάνω. Στην πρώτη συνάντηση με τον σκύλο μου τον Kenzie, ο Α. έδειξε την χαρά και τον ενθουσιασμό του με συγκεκριμένες κινήσειςmτου σώματος του, συναισθήματα τα οποία δυσκολευόταν να εκφράσει με κάποιο τρόπο. Άρχισε αμέσως να «μιλάει» στον Kenzie για όλα τα αγαπημένα του κινούμενα σχέδια. Η μορφή της ηχολαλίας φάνηκε να είναι μια προσπάθεια του παιδιού μιας πρώτης επικοινωνίας με τον σκύλο, καθώς αφορούσε αγαπημένα πράγματα του. Κατά τη διάρκειά της, η βλεμματική επαφή του παιδιού παρέμεινε σταθερή με τον σκύλο. Κάποια στιγμή η ηχολαλία σταμάτησε, το παιδί γύρισε και κοιτάζοντας εμένα είπε «Κenzie, ξαπλώσει», εκφράζοντας την επιθυμία του λεκτικά, να ξαπλώσει ο σκύλος. Ο Kenzie το έκανε και το παιδί εξέφρασε τη χαρά του με παλαμάκια. Στην παραπάνω περιγραφή φαίνεται ξεκάθαρα ο τριαδικός ρόλος του θεραπευτή- θεραπευόμενου- σκύλου διαμεσολαβητή θεραπείας, ενώ παράλληλα «δουλεύονται» μέσω του σκύλου όλοι οι στόχοι που έχουν τεθεί εξατομικευμένα για το παιδί. Η συνεδρία έκλεισε με παιχνίδι του σκύλου και του παιδιού με την μπάλα, όπου ο Α. του έριχνε την μπάλα και ο σκύλος τoυ την επέστρεφε με το πόδι του, δουλεύοντας έτσι την αναμονή της σειράς του, την αδρή και λεπτή κινητικότητα, την αλληλεπίδραση και τη βλεμματική επαφή.
Ελεωνόρα Πολυμενέρη, λογοθεραπεύτρια, ζωοθεραπεύτρια
Αύρα, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur) 1,7 ετών,golder retriever
Ύστερα από την εκπαίδευση μου ως ζωοθεραπεύτρια και την εκπαίδευση και πιστοποίηση του σκύλου μου ως ζώο διαμεσολάβησης, ξεκίνησα συνεδρίες λογοθεραπείας με την συνεργάτιδα μου την Αύρα, ένα golden retriever. Μέσω της αλληλεπίδρασης μου με τα παιδιά και τον σκύλο μου συνειδητοποιώ πόσο δυνατή είναι η σχέση που δημιουργείται κατά τις θεραπείες. Μια ιδιαίτερη στιγμή κατά τη λογοθεραπευτική συνεδρία που θα ήθελα να επισημάνω αφορά σε ένα παιδί που δυσκολευόταν να μεταφέρει τα νέα της καθημερινότητας σε εμένα. Προκειμένου να επιτευχθεί η δημιουργία διαλόγου, η Αύρα αποτέλεσε αρωγό, “μεταφέροντας τα δικά της νέα” και παρότρυνε το παιδί να επικοινωνήσει τα δικά του, καθισμένο δίπλα της και χαϊδεύοντας την. Κατά τις συνεδρίες ζωοθεραπείας, ενισχύονται τόσο οι θεραπευόμενοι αφού με έναν τρόπο μοναδικό για αυτούς αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες και οι στόχοι, όσο και τους θεραπευτές ως επαγγελματίες.
Πηνελόπη Καραγιάννη, ψυχολόγος MSc Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας βρεφικής και νηπιακής ηλικίας, ζωοθεραπεύτρια
Φινέας, σκύλος διαμεσολάβησης σε διαδικασία πιστοποίησης, 2,5 ετών, coton de Tulear
Ο Φινέας με την παιχνιδιάρικη φύση του φέρνει τις διαστάσεις της ζωντάνιας, της ευχαρίστησης, του παιχνιδιού και της έκπληξης στο θεραπευτικό πλαίσιο. Είναι εντυπωσιακό για εμένα κάθε φορά να βλέπω πώς εκείνος και η ξεχωριστή σχέση που το κάθε παιδί χτίζει μαζί του, γίνονται η αφορμή τα παιδιά να αναγνωρίσουν, να εκφράσουν και να διαχειριστούν δύσκολα συναισθήματα. Η παρουσία του τα βοηθά να αισθανθούν πιο άμεσα ότι βρίσκονται σε ένα πλαίσιο ασφαλές όπου μπορούν να εκφραστούν, να δοκιμάσουν, να κάνουν λάθη, ενώ παράλληλα λειτουργεί ως ένα κίνητρο που τα καλεί να συμμετέχουν πιο ενεργά στη θεραπευτική διαδικασία. Ο τρόπος που ο σκύλος αναγνωρίζει και συντονίζεται με την συναισθηματική κατάσταση και τους ρυθμούς του κάθε παιδιού έχει φανεί πολύτιμος σε διαφορετικές περιστάσεις. Υπάρχουν ποικίλα παραδείγματα παιδιών που μέσω του Φινέα κατάφεραν να εκφράσουν τις ανησυχίες και τους φόβους τους πιο εύκολα (πχ: μέσα από τις ερμηνείες που έδιναν για τη συμπεριφορά του: «Φινέα ούτε εσένα σου αρέσει το διάβασμα ε;», τις ερωτήσεις που απηύθυναν –«Ο Φινέας φοβάται τις δυνατές φωνές;», τις ιστορίες και τις ζωγραφιές που έφτιαχναν για εκείνον, τα νέα που του μετέφεραν από την καθημερινότητά τους, τα παιχνίδια τους).
Επιτεύχθηκε έτσι να σκεφτούμε τρόπους διαχείρισης μέσα από τα παιχνίδια, τις συμβουλές του Φινέα και τα παραδείγματα από τους δικούς του τρόπους διαχείρισης. Θα ήθελα να επισημάνω πως η σχέση που έχει αναπτυχθεί μεταξύ εμού και του σκύλου μου, ζώντας και δουλεύοντας μαζί, έχει εμπλουτίσει τις δεξιότητες μου ως ψυχολόγου, τη δημιουργικότητά μου και την οπτική μου, αφού μαζί μαθαίνουμε καινούρια πράγματα κάθε μέρα.
Τατιάνα Γιομπαζολιά, κλινική ψυχολόγος MSc, ιδρύτρια ANIMA pet loss counseling, ζωοθεραπεύτρια
Ζεν, γάτος διαμεσολάβησης, 7 ετών
Η παρουσία του γάτου μου Ζεν σε συνεδρίες ψυχοθεραπείας, έχει ανοίξει ένα καινούργιο κόσμο. Παρατηρώ τη δική του σταδιακή αλλαγή στη συναναστροφή με τους θεραπευόμε νους και συνεπώς τις αλλαγές που προκαλούνται στον δικό τους συναισθηματικό κόσμο. Θα αναφερθώ σε μια πρόσφατη κουβέντα με θεραπευόμενη. Η γυναίκα βρίσκεται σε πένθος γιατί έχασε πρόσφατα το σκύλο της με βίαιο τρόπο. Της πρότεινα να δοκιμάσουμε να έχουμε και τον Ζεν μαζί μας, και ήταν θετική σε αυτό. Σε κάθε συνεδρία εκείνος πηγαίνει κατευθείαν κοντά της και όταν εκείνη δυσκολεύεται συναισθηματικά ή κλαίει, το ζώο ανεβαίνει στον καναπέ δίπλα της και τον χαϊδεύει. Σχεδόν σε όλη τη διάρκεια ώρας κάθεται δίπλα της. Η συγκεκριμένη γυναίκα έχει αλλεργία στις γάτες, αλλά ήθελε να δοκιμάσουμε με τον Ζεν (διότι οι άνθρωποι που έχουν αλλεργία συνήθως δεν έχουν σε όλες τις γάτες). Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν έχει καμία αλλεργική αντίδραση με τον Ζεν και είναι σημαντικό να καταθέσω τη δική της εξήγηση για αυτό: «Ο οργανισμός μου έχει άλλη προτεραιότητα αυτή τη
στιγμή, και όχι να βγει η αλλεργία. Η σύνδεση για να ανακουφιστώ είναι πιο σημαντική». Λέει ότι με αυτό τον τρόπο έχει τη δυνατότητα να τον έχει (τον Ζεν), σε σταθερή βάση, αλλά όχι μόνιμη – κάτι για το οποίο δεν νιώθει έτοιμη ακόμα. «Είναι σαν να παίρνω τη δόση μου από ζώο και ό,τι σύνδεση και να κάνω είναι θετική». Η παρουσία του ζώου διαμεσολάβησης σε περιπτώσεις πένθους, μπορεί να είναι εξαιρετικά επουλωτική.
Κατερίνα Παπαποστόλου, εκπαιδευτικός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή & στη Σχολική Ψυχολογία, Συγγραφέας, Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ., ζωοθεραπεύτρια Διώνη & Άξελ, πιστοποιημένοι σκύλοι εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης από το IFZ, 13 και 11 ετών, ημίαιμοι, πρώην κακοποιημένοι και διασωσμένοι από την ιδιοκτήτρια τους
Μέσα από τη διαδρομή μου με τη Διώνη και τον Άξελ και μέσα από σχεδιασμένα προγράμματα παρέμβασης στο σχολείο στο οποίο εργάζομαι ως Διευθύντρια, είμαι απόλυτα πεπεισμένη πως η ζωοθεραπεία στο ελληνικό σχολείο αποτελεί σημαντικότατο βήμα, προκειμένου να επέλθει αλλαγή στην εκπαιδευτική πράξη και τα ζώα να έχουν τη θέση που τους αξίζει. Μέσα από αφηγήσεις παραμυθιών με ήρωες τους σκύλους μου δημιουργούνται συνεχώς δεσμοί αγάπης και συμπόνιας παρέχοντας απλόχερα συναισθήματα αποδοχής και ασφάλειας που τόσο πολύ χρειάζονται όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Η επανένταξη μαθητών από την κοινότητα των Ρομά στο σχολείο μετά από χρόνια απουσίας από αυτό, η απόλυτη προσαρμογή μαθητών και μαθητριών που δυσκολεύονταν να συνηθίσουν το δημοτικό μετά το νηπιαγωγείο αλλά και η στιγμή μιας μαθήτριας με επιλεκτική αλαλία να πει τις πρώτες της λέξεις στο σχολείο στον Άξελ, αποτελούν αναμφισβήτητα τις πιο συγκινητικές στιγμές αυτής της τόσο όμορφης διαδρομής.
Ειρήνη Στρούζα Χαρτοφύλακα, φιλόλογος, ειδ. παιδαγωγός, ζωοθεραπεύτρια
Cherokee, πιστοιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur), 8 ετών, ελβετικός ποιμενικός
Στο κομμάτι της ειδικής αγωγής, η προσέγγιση ενός παιδιού με δυσκολίες είναι σύνθετη και απαιτεί εφευρετικότητα και προσαρμοστικότητα. Συνεπώς, το να μπορέσουμε να συνδεθούμε και να δουλέψουμε μαζί του αποτελεί μια πρόκληση. Το ζώο διαμεσολάβησης μπορεί να μας βοηθήσει σημαντικά στην κατεύθυνση αυτή, ενώ λειτουργεί ως ένα ακόμη κίνητρο για το παιδί και ταυτόχρονα ο σκύλος δεν μπορεί να το “κρίνει” ή να το διορθώσει. Ο Cherokee είναι ένας σκύλος που βοηθάει πολύ τη διαδικασία του μαθήματος γιατί συνδέεται εύκολα με τα παιδιά και είναι πάντα πρόθυμος να ανταποκριθείσε αυτά. Παραδείγματος χάρη, σε ένα μάθημα μαθηματικών, το παιδί καλούνταν να λύσει σύνθετα προβλήματα τριών και τεσσάρων πράξεων. Δραματοποιήσαμε ένα πρόβλημα όπου το παιδί έπρεπε να πάει με τον σκύλο στο pet shop και να διαλέξει αυτά που χρειάζεται, προσπαθώντας να υπολογίσει τα απαιτούμενα χρήματα για την αγορά. Η διαδικασία έγινε αμέσως πολύ πιο ευχάριστη συγκριτικά με την τυπική χρήση μολυβιού και φωτοτυπίας. Το παιδί κατάλαβε πολύ πιο εύκολα τη διαδικασία με την οποία λύνουμε ένα πρόβλημα, αφού υπήρχε δίπλα του το αληθινό ζώο πρωταγωνιστής. Με την παρουσία του μπόρεσε να αποσυμφορήσει το παιδί αναπαριστώντας δραματοποιημένο το πρόβλημα καθώς και να αλληλεπιδράσει μαζί του σε μία σειρά επόμενων δράσεων που στηρίζουν και διανθίζουν την εκπαιδευτική πράξη.
Γιούλη Κοτσοβόλη, συμβουλευτική θεραπεύτρια-Life Coach, οικονομοτεχνικός σύμβουλος, ζωοθεραπεύτρια
Λότη, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur), 5 ετών, cavalier king charles spaniel
H Λότη είναι ένα cavalier king charles spaniel με την οποία εργαζόμαστε στις θεραπείες πάνω από 4 χρόνια. Η ευγένεια του χαρακτήρα της και η αγάπη της προς τον άνθρωπο την κάνει ιδιαίτερα προσιτή από την αρχή της θεραπευτικής σχέσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που η συγκεκριμένη ράτσα επιλέγεται στο εξωτερικό εδώ και πολλά χρόνια για συμμετοχή στις θεραπείες. Η αγαπητική σύνδεση που έχει αποκτηθεί μεταξύ μας είναι τόσο δυνατή που πολλές φορές δε χρειάζεται καν να της μιλήσω για να κάνει κάτι ή αντίστοιχα εκείνη να μου δείξει τι έχει ανάγκη τη δεδομένη στιγμή της θεραπείας. Έχουμε ασχοληθεί επαγγελματικά και εθελοντικά με αγχώδεις διαταραχές, με άτομα που βιώνουν απώλειες λόγω πένθους ιδιαίτερα στη μετά covid εποχή, με περιπτώσεις που έχουν χρειαστεί ενδυνάμωση για αλλαγές στη ζωή τους (κυρίως καριέρας), στην καταπολέμηση της μοναξιάς της τρίτης ηλικίας κ.α. Μια στιγμή που αξίζει να αναφερθεί είναι όταν ο θεραπευόμενος που χρειαζόταν να είναι εκτός Αθήνας σε μια επίπονη στιγμή του, κατάφερε με τη φωτογραφία της Λότης να βρει κάποια ψυχική ηρεμία και στιγμή γαλήνης για να χαμογελάσει και να μου εξιστορήσει αργότερα πόσο θεραπευτικά λειτούργησε αυτό.
Ελένη Φύτρου, εργοθεραπεύτρια NDT, ζωοθεραπεύτρια
Πετρής, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur), 2,5 ετών, ελληνικό κοκόνι μίν
Ο σκύλος μου, ο Πετρής, είναι ένα ελληνικό κοκόνι μίνι που τους τελευταίους 6 μήνες με συνοδεύει στις συνεδρίες μου ως εργοθεραπεύτρια. Ο τρόπος που έμαθα να παρατηρώ τις αντιδράσεις του, η εκπαίδευση που έλαβα σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση του, ο τρόπος που ο ίδιος αντιμετωπίζει τα παιδιά αλλά και η ευαισθησία μου στην κατανόηση των δυσκολιών και των δυνατοτήτων του, με έχουν βελτιώσει τόσο ως θεραπεύτρια όσο και ως άνθρωπο. Μια συγκινητική στιγμή έλαβε χώρα στη δεύτερη συνεδρία ενός κοριτσιού στο φάσμα του αυτισμού χαμηλής προς μέτριας λειτουργικότητας. Το παιδί αυτό, με χαμηλή ανταπόκριση σε απτικά ερεθίσματα στο στόμα, είχε ανάγκη να βάζει διάφορες υφές στο στόμα της και να τις γλείφει, κάτι που απαγορευόταν αυστηρά από τον περίγυρό της. Όταν λοιπόν ζήτησα και πήρα από τον Πετρή ένα αντικείμενο που μασούσε, η μικρή αμέσως έσπευσε να του το επιστρέψει. Ο σκύλος προσλαμβάνοντας και αντανακλώντας το άγχος της μικρής, είχε ανάγκη να μασήσει κάτι. Η μικρή όχι μόνο τον παρατηρούσε στο χώρο, αλλά είχε την ενσυναίσθηση να του επιστρέψει το αντικείμενο που μασούσε, κάτι που στην ίδια δεν επιτρεπόταν. Σε μια άλλη περίπτωση ο Πετρής έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις συνεδρίες ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας, στο φάσμα του αυτισμού, υψηλής λειτουργικότητας. Στις πρώτες συνεδρίες χωρίς την παρουσία του ζώου, το παιδί είχε έντονο άγχος και δυσκολία στη συνεργασία. Με τη διαμεσολάβηση του ζώου, το παιδί κατάφερε όχι μόνο να ξεπεράσει το άγχος του αλλά να πάρει το ίδιο πρωτοβουλίες, να εξασκήσει τις προγραφικές του δεξιότητες, το χρονικό και χωρικό του προσανατολισμό, τη λογική του σκέψη και τη φαντασία του.
Μαρία Αθανασίου, Ψυχίατρος, MD, MSc Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Δ.Π.Θ
Θεοφάνης Βορβολάκος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής, MD, PhD, Γηροψυχίατρος, ΔΠΘ, Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης Πέλλα, πιστοποιημένος σκύλος διαμεσολάβησης από το IFZ (chien mediateur), 6 ετών, Lapin Koira (Finnish Lapphund)
O δικός μας σκύλος διαμεσολάβησης είναι η Πέλλα, οξυδερκής, φιλική, ανθρωποκεντρική, θαρραλέα και ήρεμη από τη φύση της και τη γενεαλογική φυλή της. Η Πέλλα χαρακτηρίζεται από μοναδικές για εμάς ανθρωποκεντρικές ιδιότητες. Κάτι που την κάνει ιδιαίτερα ξεχωριστή, είναι η αναπηρία της, η οποία την έχει οπλίσει με εξαιρετικά ενισχυμένες εξωαισθητηριακές ικανότητες. Το 2020, μια οφθαλμική επιπλοκή μας οδήγησε σε μερική τύφλωση άμφω. Ωστόσο, εστιασμένοι στο έργο μας, δεν μας πτόησε καθόλου. Η Πέλλα είναι ένα ζώο που μετέτρεψε την αναπηρία της σε μοναδική ικανότητα να αφουγκράζεται τους ευάλωτους αναπτυξιακά και ψυχικά καταπονημένους ανθρώπους με τους οποίους εργαζόμαστε. Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας, η εκπαίδευση του ζώου λειτουργεί σαν επιβράβευση, ο θεραπευόμενος παραδειγματίζεται από το ζώο και ωθείται σταδιακά στο να τροποποιήσει τις δυσλειτουργικές του συμπεριφορές και να υιοθετήσει νέες πιο υγιείς. Οι κυριότεροι στόχοι σε περιστατικά που πληρούν σύνολο νευροαναπτυξιακών συμπτωμάτων είναι η ηρεμία, η ανακούφιση, η μείωση των στερεοτυπικών κινήσεων, η αντιστοίχηση και υλοποίηση κάποιων στοιχειωδών κινήσεων (μέσω αναπαραστάσεων ή άλλων αντικειμένων – εικόνες, βούρτσα, χτένισμα, καθαριότητά), η καθαριότητα, η απαρτίωση του σώματος του ασθενούς. Η Πέλλα λειτουργεί ως αφηγητής του πόνου του και ως μεταβατικό αντικείμενο. Ο κυριότερος όπως θεραπευτικός ρόλος της Πέλλας είναι η τριγωνοποίηση: ο θεραπευόμενος συνδέεται με το ζώο και έμμεσα με εμάς. Πέλλα σε ευχαριστούμε για αυτό το μαγικό θεραπευτικό ταξίδι!
Το Eλληνικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας είναι επίσημος αντιπρόσωπος του Γαλλικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας IFZ στην Ελλάδα. Σε συνεργασία με τον Επιστημονικό Σύλλογο Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥΜΕΠΕ Θεσσαλονίκη), η επιστημονική υπεύθυνη για την Ελλάδα, η Νέλλυ Γεωργούδη (κλινική ψυχολόγος), οργάνωσε το 2016 μια ημερίδα με τίτλο «Θεραπεύοντας ψυχικά με την βοήθεια των ζώων», με καλεσμένο τον Francois Beiger. Έκτοτε σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας (συνδυαστικά στην Ελλάδα και στη Γαλλία) έχουν οργανωθεί ήδη 5 εκπαιδεύσεις από το 2017. Απαρτίζεται από επαγγελματίες υγείας, ψυχικής υγείας και παιδείας, οι οποίοι εργάζονται στον εκάστοτε επαγγελματικό τους χώρο και οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν και πιστοποιήθηκαν ως ζωοθεραπευτές από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας.
