Απαντάει ο Dr. Παπακωνσταντής Α. Ιωάννης, DVM, MRCVS, Χειρουργός Κτηνίατρος
ΤΟ AIDS ΣΤΗ ΓΑΤΑ
Το σύνδρομο της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (Acquired Immunodeficiency Syndrome) είναι το αποτέλεσμα της δια βίου λοίμωξης από τον ιό FIV (Feline Immunodeficiency Virus), που εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα της γάτας. Όπως και ο αντίστοιχος ιός του ανθρώπου (HIV–Human Immunodeficiency Virus) είναι ένας RNA ιός που ανήκει στους ρετροϊούς και στην υποοικογένεια των Lenti- ιών.
Επιδημιολογία
Εκτός από τη γάτα από τον ιό FIV μπορούν να προσβληθούν και άλλα αιλουροειδή, όπως τα λιοντάρια, οι τίγρεις, οι ιαγουάροι, οι λεοπάρδαλεις, οι πάνθηρες και οι λύγκες.
Οι γάτες μπορούν να προσβληθούν σε κάθε ηλικία, από 2 μηνών μέχρι 18 χρονών.
Οι πιο πολλές γάτες με συμπτώματα και FIV θετικές είναι μεγαλύτερες από 6 ετών λόγω της παρατεταμένης λανθάνουσας περίοδου της μόλυνσης που είναι ασυμπτωματική. Γάτοι που ζουν αποκλειστικά έξω από το σπίτι ή που έρχονται σε επαφή με αδέσποτες γάτες ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου.
Επίσης, οι σεξουαλικά δραστήριοι γάτοι κινδυνεύουν περισσότερο λόγω της επιθετικής τους συμπεριφοράς, που μπορεί να οδηγήσει στη μετάδοση του ιού με τα δαγκώματα.
Ο ιός απεκκρίνεται με το σάλιο και μεταδίδεται άμεσα μέσω του σημείου του δαγκώματος.
Από έρευνες, έχει αποδειχθεί ότι ακόμα και το τραύμα που προκλήθηκε από ένα μόνο δόντι μολυσμένης γάτας μπορεί να μεταδώσει τον FIV. Γάτες με οξεία ή χρόνια λοίμωξη που προκλήθηκε πειραματικά, μπορούν να μεταδώσουν τον FIV κάθετα, μέσω του πλακούντα, κατά τη δίοδο του εμβρύου από τη γεννητική οδό (συγγενής μόλυνση) ή με το θηλασμό (γαλακτογενής μόλυνση).
Στη φύση όμως, η μετάδοση με τους παραπάνω τρόπους από τη μαμά στα παιδιά της είναι σπάνια. Συνηθέστερα, οι μολυσμένες γάτες περνούν τα αντισώματα κατά του FIV στα γατάκια που θηλάζουν.
Ο FIV μπορεί να μεταδοθεί και με τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος.
Από τη στιγμή που θα εισχωρήσει στον οργανισμό, βασικός στόχος του FIV είναι τα λεμφοκύτταρα, αλλά προσβάλλει επίσης τα μακροφάγα, τους σιελογόνους αδένες και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Η παρατεταμένη λανθάνουσα περίοδος που μπορεί να διαρκέσει και χρόνια, εξελίσσεται στη φάση της προοδευτικής καταστροφής των λεμφοκυττάρων με επακόλουθο την ανοσοανεπάρκεια, που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση χρόνιων και υποτροπιαζουσών λοιμώξεων.
Η ίωση διαρκεί για το υπόλοιπο της ζωής της γάτας και καταλήγει με το θάνατό της. Ο μέσος όρος της περιόδου επώασης, δηλαδή από τη στιγμή που θα μολυνθεί η γάτα μέχρι τη στιγμή που θα εμφανίσει συμπτώματα είναι τα 5 χρόνια.
Ο ιός FIV είναι μοναδικός καθώς διαθέτει διάφορους μηχανισμούς με τους οποίους αποφεύγει την ανοσολογική απάντηση της γάτας, εξασφαλίζοντας της εφόρου ζωής παραμονή και πολλαπλασιασμό του σε αυτήν.
Συμπτώματα
Η πιο συχνή αιτία που μια γάτα με AIDS προσκομίζεται στον κτηνίατρο είναι το σύνδρομο στοματίτιδας-ουλίτιδας. Επιπρόσθετα, η υποτροπιάζουσα ρινίτιδα – επιπεφυκίτιδα, η προοδευτική απώλεια του σωματικού βάρους, η διάρροια και ο πυρετός είναι οι συχνότερες κλινικές εκδηλώσεις της λοίμωξης από τον FIV.
Στην αρχική φάση της οξείας λοίμωξης που ξεκινά 4 με 6 εβδομάδες μετά τη μόλυνση διαπιστώνεται ιαιμία, δηλαδή ο ιός κυκλοφορεί με το αίμα. Οι επιπτώσεις είναι ήπιες και παροδικές και συχνά περνάνε απαρατήρητες. Σε αυτή τη φάση μπορεί να παρουσιαστεί παροδικός πυρετός, ουδετεροπενία και λευκοπενία καθώς και γενικευμένη λεμφογαγγλιομεγαλία.
Η τελευταία είναι και το μόνο κλινικό σημείο που μπορεί να παρουσιαστεί και στην επόμενη φάση της ασυμπτωματικής ή λανθάνουσας λοίμωξης.
Η παρατεταμένη λανθάνουσα περίοδος που ακολουθεί την οροθετικότητα στις προσβλημένες γάτες, παραμένει για πολλά χρόνια πριν από την εμφάνιση των επιπτώσεων της κυτταρικής ανοσοανεπάρκειας.
Γενικά, οι προσβλημένες από τον FIV γάτες είναι συνηθισμένο να παραμένουν κλινικά υγιείς για αρκετά χρόνια πριν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Η Επίκτητη Ιογενής Ανοσοανεπάρκεια – ΕΙΑ παρουσιάζεται σε γάτες στις οποίες η λοίμωξη από τον FIV είναι προχωρημένη και προδιαθέτει σε χρόνιες ή υποτροπιάζουσες ευκαιριακές λοιμώξεις και χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα, που χαρακτηρίζονται από υφέσεις και εξάρσεις και προοδευτική επιδείνωση μέσα σε μήνες ή χρόνια. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να παρατηρηθεί οποιοσδήποτε συνδυασμός από τις παρακάτω παθήσεις.
Οι άρρωστες γάτες μπορεί να εμφανίσουν προοδευτική απώλεια του σωματικού βάρους και γενικευμένη μυϊκή αδυναμία, υφέσιμο πυρετό άγνωστης αιτιολογίας, αναιμία και χρόνιες ή υποτροπιάζουσες βακτηριδιακές λοιμώξεις που υποχωρούν παροδικά με τη χορήγηση αντιβιοτικών αλλά στη συνέχεια υποτροπιάζουν.
Οι τελευταίες εντοπίζονται πιο συχνά στη στοματική κοιλότητα- στοματίτιδα, ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, αλλά και στο αναπνευστικό σύστημα- πυώδης ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα, πνευμονία, πυοθώρακας.
Επίσης λοιμώξεις παρουσιάζονται και στο γαστρεντερολογικό σύστημα όπως οξεία ή χρόνια διάρροια από εντεροκολίτιδα που μπορεί να είναι ελκώδης, στο δέρμα – φλυκταινώδης δερματίτιδα, αποστήματα και πυώδης ωτίτιδα και στο ουροποιητικό σύστημα – υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, κυστίτιδα, πυελονεφρίτιδα.
Οι γάτες που έχουν μολυνθεί από τον FIV, είναι ευαίσθητες στις λοιμώξεις από διάφορους παθογόνους παράγοντες, όπως ιούς (καλυκοϊός, ερπητοϊός, ιός της ευλογιάς, ιός των θηλωμάτων), Chlamydophilafelis, Mycoplasmahaemofelis, Βακτήρια (Staphylococcus, Pseudomonas, Mycobacterium, Yersinia), μύκητες (Candida, Cryptococcus, Aspergillus, Δερματόφυτα), πρωτόζωα (Toxoplasma, G iardia, Cryptosporidium) και παράσιτα (Demodex, Notoedres).
H στοματίτιδα που αποτελεί την πιο συχνή κλινική εκδήλωση είναι χρόνια, ελκώδης και υπερπλαστική. Οι αλλοιώσεις πρωτοεμφανίζονται στην περιοχή των φαρυγγοϋπερώιων τόξων και επεκτείνονται προς τα μπροστά κατά μήκος των ούλων της άνω γνάθου. Οι γάτες εμφανίζουν στοματικό πόνο, ανορεξία, δυσοσμία του στόματος και πτώση των δοντιών.
Διάγνωση
Στην κλινική πράξη η διάγνωση της λοίμωξης από τον FIV στηρίζεται στην ανίχνευση των ειδικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος. Η ύπαρξη τους υποδηλώνει ότι το ζώο θα παραμείνει μολυσμένο για το υπόλοιπο της ζωής του.
Εξαίρεση αποτελούν ο προηγούμενος εμβολιασμός και τα μητρικά αντισώματα στα γατάκια κάτω των 6 μηνών. Συστήνεται όλες οι γάτες άνω των 6 μηνών να ελέγχονται για την παρουσία αντι – FIV αντισωμάτων.
Θεραπεία
Δυστυχώς δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία απέναντι στον FIV από τη στιγμή που θα εγκατασταθεί η λοίμωξη. Οι κλινικά υγιείς, αλλά οροθετικές γάτες μπορεί να παραμένουν ασυμπτωματικές για χρόνια, ενώ όσες νοσούν μπορούν να ελεγχθούν με υποστηρικτικά μέτρα, αντιϊκές και ανοσορυθμιστικές ουσίες και αντιβιοτικά όπου χρειάζεται.
Στόχος της θεραπείας είναι η διέγερση του ανοσοποιητικού και η μείωση του φορτίου του ιού.
Οι σημερινές αλλά και οι μελλοντικές θεραπείες κατά των ρετροϊών, όπως εφαρμόζονται στην ιογενή επίκτητη ανοσοανεπάρκεια του ανθρώπου (HIVAIDS), δεν είναι σίγουρο πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη γάτα.
Η μεγάλη τοξικότητα, το μηδαμινό θεραπευτικό αποτέλεσμα, το υψηλό κόστος και η περιορισμένη διαθεσιμότητα των φαρμάκων αυτών τα καθιστούν ακατάλληλα για την αντιμετώπιση του FIV. Η ζιδοβουδίνη – AZT – Retrovir, έχει μελετηθεί για την αντιμετώπιση του FIV. Αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό και μειώνει το φορτίο του ιού, βελτιώνει τις ανοσολογικές παραμέτρους και την κλινική εικόνα και αυξάνει τον χρόνο επιβίωσης των προσβλημένων γατών.
Οι ανασυνδυασμένες ιντερφερόνες όταν χορηγούνται παρεντερικά και σε υψηλές δόσεις, παρουσιάζουν ταυτόχρονη αντιϊκή και ανοσορυθμιστική δράση.
Η ανασυνδυασμένη ιντερφερόνη-ω της γάτας έχει μέχρι στιγμής ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Το φάρμακο αυτό κυκλοφορεί και στην Ελλάδα και γίνονται υποδόριες ενέσεις μία φορά την ημέρα για 5 συνεχείς μέρες, σε 3 κύκλους με χρόνο έναρξης τις ημέρες 0, 14 και 60.
Το υψηλό κόστος και το αμφίβολο αποτέλεσμα έχουν περιορίσει τη χρήση αυτής της θεραπείας. Οι έρευνες συνεχίζονται με τον έλεγχο ουσιών όπως η σταμπιδίνη και οι αναστολείς των πρωτεασών.
Οι ανοσορυθμιστικές ουσίες έχουν στόχο τη διέγερση του κατεσταλμένου ανοσοποιητικού συστήματος των άρρωστων γατών. Τέτοιες ουσίες είναι η ανθρώπινη ιντερφερόνη-α, η λακτοφερρίνη βόειας προέλευσης, η ακεναμμάνη, το Propionibacterium acnes και η σταφυλοκοκκική πρωτεϊνη Α.
Στην κλινική πράξη η θεραπεία περιορίζεται συχνότερα στην υποστηρικτική αγωγή, όπως στη χορήγηση αντιβιοτικών για τις επιπλοκές (μετρονιδαζόλη και κλινδαμυκίνη για τη στοματίτιδα), στη χορήγηση και στη διατροφική υποστήριξη.
Πρόληψη – Κίνδυνοι για τη Δημόσια Υγεία
Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό η πρόληψη αποκτά ιδιαίτερη σημασία για το AIDS της γάτας, αφού αυτό δε θεραπεύεται.
Αυτή συνίσταται στην αποφυγή έκθεσης στον ιό και στον εμβολιασμό. Ο καλύτερος τρόπος για την πρώτη είναι η διατήρηση της γάτας μέσα στο σπίτι. Η ωοθηκυστερεκτομή και ο ευνουχισμός των γατών που ζουν και έξω από το σπίτι θα περιορίσει την επιθετική συμπεριφορά και την περιπλάνηση στους δρόμους.
Γενικά πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με αδέσποτες και άγριες γάτες, όπως επίσης με γάτες που ζουν έξω από το σπίτι και δεν έχουν ελεγχθεί για τον FIV, καθώς συνιστούν ομάδα υψηλού κινδύνου.
Υπάρχει εμβόλιο που περιέχει αδρανοποιημένο το πλήρες σωματίδιο του ιού και ανοσοενισχυτικό, δεν είναι όμως 100% αποτελεσματικό ούτε προφυλάσσει από όλους τους υπότυπους του ιού. Ο εμβολιασμός κατά του FIV δεν περιλαμβάνεται στο εμβολιακό πρόγραμμα ρουτίνας της γάτας. Θα πρέπει να προηγείται ο έλεγχος για πιθανά αντισώματα κατά του FIV στο αίμα της γάτας που πρόκειται να εμβολιαστεί. Σε γατάκια που γεννήθηκαν από εμβολιασμένες μητέρες, η ορολογική εξέταση είναι θετική λόγω της παρουσίας των μητρικών αντισωμάτων για διάστημα μέχρι 12 εβδομάδες.
Σήμερα εφαρμόζονται νέες μεθοδολογίες για την παρασκευή εμβολίου κατά των FIV και HIV. Παρά τις εντατικές προσπάθειες, δεν έχει παρασκευαστεί ακόμα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά της λοίμωξης από τον HIV. Η φυσική ανοσολογική απάντηση της γάτας στον FIV δεν είναι σχεδόν ποτέ ικανοποιητική, και μέχρι σήμερα δεν έχει διαπιστωθεί η εγκατάσταση προστατευτικής ανοσίας.
Δυστυχώς, ο κλασικός τρόπος παρασκευής εμβολίων δεν είναι αποτελεσματικός στους ρετροϊούς αυτούς.
Ο FIV παρουσιάζει ειδικότητα ως προς το ζώο – ξενιστή και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι μεταδίδεται στον άνθρωπο.
Άτομα που ήρθαν σε στενή επαφή με μολυσμένες γάτες ή εκτέθηκαν άμεσα στον ιό με τα δαγκώματα και τα ατυχήματα στο εργαστήριο, δεν ανέπτυξαν ειδικά αντισώματα, επίκτητη ανοσολογική ανεπάρκεια ή κάποια άλλη ένδειξη λοίμωξης. Η ανοσοκαταστολή που παρουσιάζουν οι προσβλημένες γάτες ευνοούν την εκδήλωση ευκαιριακών λοιμώξεων από παθογόνους μικροοργανισμούς, που μπορεί να είναι επικίνδυνοι για ορισμένους ανοσοκατασταλμένους ανθρώπους.
Συμπερασματικά, οι μολυσμένες με FIV γάτες δε μεταδίδουν τον ιό στον άνθρωπο και συνεπώς κάθε τέτοιος φόβος δεν έχει επιστημονική βάση.
Σε κάθε περίπτωση, ο κτηνίατρος είναι ο ειδικός επιστήμονας που μπορεί να σας συμβουλέψει και όλοι οι κηδεμόνες γατών θα πρέπει κάποια στιγμή να συζητήσουνε μαζί του το συγκεκριμένο θέμα.
