Συνέντευξη στην Κατερίνα Παπαποστόλου
Μπορομπόκας Βασίλης-Κατσάτος Σοφία
Στη χώρα μας σύμφωνα με τελευταίες μετρήσεις υπάρχουν 1.187.370 συνάνθρωποι μας που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη. Εξ΄αυτών, οι 188.076 νοσούν από διαβήτη Τύπου 1, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί πως τα τελευταία χρόνια ο σακχαρώδης διαβήτης κινδυνεύει να λάβει διαστάσεις πανδημίας, με ποσοστά να αυξάνονται συνεχώς χρόνο με το χρόνο. H συνέντευξη που ακολουθεί είναι μια όμορφη ιστορία με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Μπορομπόκα, εκπαιδευτή σκύλων, τη σύζυγό του Σοφία Κατσάτος, γνωστή σχεδιάστρια κοσμημάτων, που μετά την γέννηση του γιου της, διαγνώστηκε με διαβήτη Τύπου 1, και έμαθε πως θα ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της κάνοντας υποδόρια ινσουλίνη. Αλλά και τον μονάκριβο γιο τους Φοίβο και τον σκύλο τους, ένα αξιαγάπητο λαμπραντόρ την «Sugar» «φύλακα άγγελο» της Σοφίας! Και η ιστορία αυτή αποδεικνύει πως αν έχεις πίστη, επιμονή και υπομονή, βρίσκεις τη δύναμη και πετυχαίνεις θαύματα!
Κ. Μπορομπόκα, τι ακριβώς είναι ένα diabetic alert dog ή αλλιώς ένας σκύλος ειδοποίησης διαβήτη;
Είναι ο σκύλος ο οποίος είναι ειδικά εκπαιδευμένος να ανιχνεύει στον ανθρώπινο οργανισμό υπογλυκαιμίες ή υπεργλυκαιμίες και να ειδοποιεί τον διαβητικό με ένα σκούντημα ή ένα σινιάλο που του διδάσκουμε. Είναι μια σύνθετη και χρονοβόρα εκπαίδευση.
Η διαδικασία βασίζεται ουσιαστικά σε 3 πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά στην βασική υπακοή σε συνδυασμό με πολύ μεγάλη κοινωνικοποίηση και εξοικείωση του σκύλου με κάθε τι «αστικό» (κόσμο, καφετέριες, δρόμους, Malls, πάρκα, ερεθίσματα, κοκ). Ο δεύτερος πυλώνας αφορά στο scent training. Δηλαδή την εκπαίδευση όσφρησης όπου γνωρίζουμε στον σκύλο την μυρωδιά της υπογλυκαιμίας, του την εντυπώνουμε, τον εξοικειώνουμε , τον μαθαίνουμε να την αναγνωρίζει και να ειδοποιεί.
Τέλος ο τρίτος πυλώνας είναι η δημιουργία ρεαλιστικών σεναρίων, ώστε να αρχίζει ο σκύλος να δουλεύει και να ειδοποιεί.
Από όσο γνωρίζω εσείς ξεκινήσατε αυτού του είδους την εκπαίδευση λόγω της συζύγου σας που έχει διαβήτη τύπου 1. Τι ξέρατε για αυτούς τους σκύλους; Πως μάθατε, που απευθυνθήκατε και εκπαιδεύσατε την Sugar;
O λόγος που ξεκίνησα να το ψάχνω, να ερευνώ και να μαθαίνω ήταν η Σοφία, η σύζυγος μου.
Γενικά θεωρείται νέο είδος εκπαίδευσης, αν αναλογιστεί κανείς πως ο πρώτος σκύλος εκπαιδεύτηκε στις Ην. Πολιτείες το 2003. Εγώ ξεκίνησα να το ψάχνω το 2012 και μάλιστα είχα αποκτήσει μια εμμονή με κάθε νέα πληροφορία που συγκέντρωνα!
Είχα βάλει στόχο να μάθω πώς γίνεται αυτού του είδους η εκπαίδευση. Δεν είχα τα χρήματα που μου ζητούσαν για να αγοράσω «έτοιμο» σκύλο (όταν πρωτοέκανα επαφή με τις Ην. Πολιτείες) συν του ότι με συνάρπαζε η προοπτική να καταφέρω μια τόσο δύσκολη και σύνθετη εκπαίδευση για να βοηθήσω με τον τρόπο μου την Σοφία. Με πολλή επιμονή, πείσμα και πάθος βρήκα ανθρώπους που με εκπαίδευσαν μεταδίδοντάς μου τις γνώσεις τους με δικά τους video, με έρευνες, με κείμενα και στατιστικά επιτυχίας. Λέγοντάς μου τι να αποφεύγω και πού να στοχεύω. Γνώρισα πολύ σημαντικούς και κορυφαίους συναδέλφους όπου συζητούσαμε πολύ στο τηλέφωνο, κάναμε skype meetings, μου έστελναν emails, μου πρότειναν βιβλία.
Γνώρισα εκπαιδευτές από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η αρχή έγινε όπως είπα εντελώς στα «ψαχτά». Με βοήθησαν όμως και το έψαξα με κάθε είδους χρήσιμη πηγή. Σιγά – σιγά στράφηκα προς την Ευρώπη οπού με στήριξαν πολύ δύο συνάδελφοι και δάσκαλοι, ένας Γερμανός και μια Ολλανδέζα. Δεν θα παραβλέψω να πω ότι στην αρχή χόρτασα «πόρτα» και απόρριψη. Αρκετές φορές απογοητεύτηκα, θύμωσα και σκέφτηκα να τα παρατήσω. Πολλοί συνάδελφοι δεν απάντησαν καν σε απλά emails που ζητούσα πληροφορίες για το πού να στραφώ. Όμως θέλω να σταθώ σε αυτούς που βοήθησαν να γίνω αυτό που είμαι. Στην Ιταλία παραδείγματος χάριν δέχτηκα πρόταση από την Αμερικανίδα πρωτοπόρο και μύθο της εκπαίδευσης κα. Kay, να είμαι ο εκπαιδευτής στην Ν. Ευρώπη.
Τι είναι αυτό που αντιλαμβάνεται ο σκύλος, τι μυρίζει η Sugar και ειδοποιεί την Σοφία;
Θα προσπαθήσω να το αναλύσω στα γρήγορα. Εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε την γνώση πως ο σκύλος μυρίζει τον διαβήτη, εννοώ τις υπογλυκαιμίες και τις υπεργλυκαιμίες όμως δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς αντιλαμβάνεται. Οι γιατροί , ειδικοί και οι εκπαιδευτές πιστεύουν πως ο σκύλος αισθάνεται δια της όσφρησης τις χημικές διεργασίες που συντελούνται στο σώμα από την απότομη άνοδο ή πτώση του σακχάρου και εμφανίζονται στην ανάσα, το σάλιο ή τον ιδρώτα.
Μια πολύ πρόσφατη έρευνα νομίζω πως μας έδωσε την απάντηση. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Cambridge υπό τον Dr. Mark Evans, εξέτασαν οκτώ διαβητικούς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και υπό ελεγχόμενες συνθήκες τους προκάλεσαν υπογλυκαιμία. Είδαν λοιπόν μέσω των ειδικών μηχανημάτων, πως αυξήθηκε έως και διπλασιάστηκε το ισοπρένιο (isoprene) στα δείγματά τους. Αυτό αντιλαμβάνονται οι σκύλοι και ειδοποιούν.
Ο σκύλος μπορεί πάντα να ειδοποιεί;
Είναι μια σύνθετη εκπαίδευση όπου πρέπει να πείσουμε τον σκύλο για την χρησιμότητα της εργασίας του. Αυτό με πολύ λίγα λόγια σημαίνει πολλή δουλειά. Το ποσοστό της επιτυχίας διαμορφώνεται από δύο παράγοντες. Από την σταθερή, γενικευμένη και συνεπή εκπαίδευση και από την σχέση σκύλου-διαβητικού.Οι πιθανότητες ο σκύλος να «δώσει» λανθασμένο συναγερμό υπάρχουν, ειδικά στην αρχή που το «ζευγάρι» εκπαιδεύεται μαζί και δεν υπάρχει σωστός συντονισμός. Ή πολύ απλά να έχει αποσπαστεί ο σκύλος με κάτι συναρπαστικό και να μας αγνοήσει πλήρως. Δυστυχώς αυτή είναι η δυσκολία της συγκεκριμένης εκπαίδευσης, «Κανείς δεν μπορεί να πει στον σκύλο τι να κάνει, πρέπει να το ανακαλύψει μόνος του». Επίσης κάτι που δεν πρέπει να παραβλέπουμε είναι πως ένας σκύλος μπορεί να ειδοποιήσει νωρίτερα από τον μετρητή μας. Δηλαδή να μας σκουντήσει στο 90mg και εμείς να έχουμε πιο χαμηλό σάκχαρο.
Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πως η όσφρηση του σκύλου προηγείται πολλές φορές του μετρητή μας.
Για πείτε μας λίγα λόγια για την Sugar! Πότε ήρθε στη ζωή σας;
H Sugar ήρθε στην οικογένειά μας το καλοκαίρι του 2015. Ήταν οι μέρες που είχα επιστρέψει από την μετεκπαίδευσή μου στην Γερμανία.
Θέλαμε σκύλο στο σπίτι ανεξαρτήτως της εκπαίδευσης του διαβήτη, ήταν μια ανάγκη όλης της οικογένειάς μου. Θεωρώ πως ήταν η καταλληλότερη στιγμή για δυο λόγους. Ο πρώτος λόγω του καλοκαιριού είχαμε περισσότερο χρόνο οικογενειακώς, ώστε να ασχοληθούμε με το νέο μας μέλος και ο δεύτερος για να αρχίζω να εφαρμόζω στην πράξη ό,τι είχα διδαχθεί. Το περιμέναμε πώς και πώς όλοι μας!
Οι πρώτες μέρες ήταν πολύ συγκινητικές ειδικά βλέποντας τον τότε 4 ετών γιο μου πώς αντιδρούσε και πόσο όμορφη σχέση έφτιαχναν. Εγώ σιγάσιγά ξεκίνησα να εφαρμόζω στην πράξη γνώσεις 3-4 ετών.
Θα θέλατε να μας πείτε πως γίνεται αυτή η εκπαίδευση;
Πρωτίστως χρειάζεται χρόνος και υπομονή. Η εκπαίδευση μπορώ να πω ότι βασίζεται σε 3 πυλώνες.
1) Βασική εκπαίδευση 2) Εκπαίδευση ανίχνευσης 3) Εφαρμογή στην καθημερινότητα.
Ας πούμε λίγα λόγια για τον κάθε πυλώνα. Ένας ΣΕΔ σίγουρα πρέπει να είναι εκπαιδευμένος σε βασικά, χρήσιμα και απαραίτητα πράγματα. Όπως να ακούει σε εντολές(ΚΑΤΣΕ,ΔΙΠΛΑ,ΜΕΙΝΕ,ΞΑΠΛΑ κλπ) ώστε να μπορούμε να τον ελέγχουμε και να είναι ήρεμος.
Η εκπαίδευση στην Βασική υπακοή περιλαμβάνει ασκήσεις σε εξωτερικούς χώρους οπού συνήθως οι σκύλοι αποσπώνται και γίνονται ανυπάκουοι.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ακολουθούμε μια σωστή και συγκεκριμένη σειρά, όπως τα παιδιά στο σχολείο.
Πρώτα μαθαίνουμε στον σκύλο να ακούει σε ήρεμο περιβάλλον και σταδιακά δυσκολεύουμε τη διαδικασία.
Παράδειγμα: Πρώτα δίδαξα στην Sugar την εντολή ΣΠΡΩΞΕ, δηλαδή το σινιάλο ειδοποίησης για την σύζυγο μου στο σπίτι και σταδιακά σε χώρους με περισπασμούς.
Σε πάρκα, πλατείες, Malls, εστιατόρια. Το αγαπημένο μου είναι μπροστά σε σκύλους. Και ο λόγος είναι απλός! Για να μην παρασύρεται!
Ξέρετε τι είναι να καλεί σε παιχνίδι ένας σκύλος τον δικό σου και ο σκύλος σου να πρέπει να τον αγνοήσει και να συγκεντρωθεί στο να τον ειδοποιήσει;
Η εκπαίδευση ανίχνευσης και ειδοποίησης είναι μια διαδικασία που δουλεύουμε καθημερινά, ώστε να γίνει η ρουτίνα της εκπαίδευσης δεύτερη φύση για τον σκύλο μας. Ουσιαστικά συνδέουμε (θα κάνω μια προσπάθεια να το περιγράψω όσο πιο απλά γίνεται) την μυρωδιά της υπογλυκαιμίας με την επιβράβευση. Σιγά-σιγά ξεκινάμε να κάνουμε τον σκύλο να αναζητά αυτή την μυρωδιά στον διαβητικό, ώστε να τον ειδοποιήσει και να επιβραβευτεί.
Τέλος η εφαρμογή στην καθημερινότητα έρχεται όταν δούμε ότι ο σκύλος αντιλαμβάνεται τι του ζητάμε και έχει αρχίσει να πετυχαίνει δειλά-δειλά τις πρώτες του επιτυχίες. Αυτό το στάδιο είναι λίγο πριν τα real alerts, δηλαδή λίγο πριν τις πραγματικές-αληθινές ειδοποιήσεις του σκύλου και ο στόχος είναι να τον εξοικειώσουμε με την νέα του πραγματικότητα..
Τι είναι πιο σημαντικό να εκπαιδευτεί ο σκύλος από κουτάβι ή μπορεί να εκπαιδευτεί και ένα ενήλικο ζώο;
Και οι δύο επιλογές έχουν τα συν και τα πλην τους. Εγώ προσωπικά θα επέλεγα κουτάβι, ώστε να του αποτυπωθούν οι οσμές από μικρή ηλικία.
Φανταστείτε πως οι Αμερικανοί ψεκάζουν τις θηλές των θηλυκών σκύλων με low sample (δείγμα υπογλυκαιμίας), ώστε να συσχετίζουν τα κουταβάκια από τόσο μικρή ηλικία, την τροφή τους με την μυρωδιά της υπογλυκαιμίας.
Από την άλλη, στην εκπαίδευσή μου στη Γερμανία δούλεψα και με ενήλικους σκύλους που ήταν εξαιρετικοί. Το σημαντικότερο όλων είναι να είναι ένας σκύλος ήρεμος, ισορροπημένος, κοινωνικός και ανθρωποκεντρικός.
Η Sugar είναι το πρώτο σκυλί στην Ελλάδα που κάνει αυτή την «δουλειά»;
Δεν ξέρω για άλλο σκύλο! Μακάρι να υπάρξουν πολλοί. Φανταστείτε πως έψαχνα πάρα πολλούς μήνες να βρω εξειδικευμένους εκπαιδευτές, ώστε να με διδάξουν. Στην Ευρώπη οι πηγές είναι ελάχιστες και η γνώση με το σταγονόμετρο. Εγώ είχα την τύχη να αποδώσει η απίστευτη επιμονή μου και σταδιακά οι Αμερικανοί συνάδελφοι με τους οποίους έκανα τις πρώτες επαφές να με συστήνουν σε Ευρωπαίους, ώστε να ταξιδέψω και να εκπαιδευτώ. Επίσης το ότι είμαι εκπαιδευτής έκανε λίγο πιο εύκολη την πρόσβασή μου στις πηγές.
Αυτό που με κάνει να νιώθω χαρούμενος είναι πως πολύ έμπειροι και πεπειραμένοι δάσκαλοι μου, εξεπλάγησαν με την πορεία της και τα videos που τους στέλνω. Με στήριξαν και με βοήθησαν πάρα πολύ, ώστε να τα καταφέρουμε. Μακάρι να υπάρξουν και άλλοι σκύλοι όπως και άλλοι καταρτισμένοι συνάδελφοι. Στην Ευρώπη, επειδή το έχω ψάξει πάρα πολύ καλά το θέμα τόσα χρόνια δεν πρέπει να είμαστε περισσότεροι από 10-20 εκπαιδευτές.
Γιατί Labrador; Δεν μπορεί να γίνει η εκπαίδευση με άλλη φυλή ή με ημίαιμο;
Εννοείται πως θα μπορούσε να εκπαιδευτεί και άλλος σκύλος. Στις εκπαιδεύσεις μου στο εξωτερικό, στην Γερμανία και στην Ιταλία είδα αλλά και δούλεψα με mix breed σκύλους. Σημασία για εμένα έχει το ταπεραμέντο του σκύλου.
Απλώς τα Labs είναι μια αξιολάτρευτη φυλή και ήδη είχαμε αποφασίσει με την Σοφία και τον γιο μας τον Φοίβο να στραφούμε σε αυτή την επιλογή. Πριν καταλήξουμε στην Sugar είχα μιλήσει με 3-4 έμπειρους συναδέλφους και δασκάλους μου από τις Ην. Πολιτείες και την Ευρώπη και μου έκαναν σαφές πως είναι ίσως η καλύτερη επιλογή. Όχι τόσο λόγω της μύτης, σχεδόν όλες οι ράτσες έχουν εξαιρετική όσφρηση, αλλά περισσότερο λόγω του ότι είναι ισορροπημένα, φιλικά, ανθρωποκεντρικά, χαλαρά, προβλέψιμα και με μεγάλη διάθεση να προσφέρουν.
Ενας diabetic alert σκύλος, η Sugar στην προκειμένη περίπτωση, πως αισθάνεται με την εργασία της; Το απολαμβάνει, της αρέσει ή μπορεί να πιέζεται;
Αυτό μας είχε απασχολήσει εξαρχής με την Σοφία. Το πώς θα είναι η Sugar στην ζωή μας και το ότι θέλουμε να περνάει πρωτίστως καλά μαζί μας. Το είχα αναφέρει και κουβεντιάσει με την εκπαιδεύτρια μου την κ Κay στην Ιταλία. Αυτό που είδαμε και μας χαροποίησε ήταν πως η Sugar ήταν πολύ περίεργη, χαρούμενη και ζωηρή σε όλη την πορεία της εκπαίδευσης.
Νομίζω πως είναι ευτυχισμένη όταν βρίσκει ένα «low». Την θεωρούμε οικογένειά μας και είναι παντού μαζί μας σε βαθμό που μπορεί να μας θεωρήσουν έως και υπερβολικούς. Η μικρή λοιπόν όχι μόνο δεν πιέζεται, αλλά θεωρώ πως απολαμβάνει πλήρως τη ζωή της. Επειδή με ξέρετε και από το Facebook θα έχετε προσέξει πως σχεδόν σε όλες τις φωτογραφίες της γελάει!!!
Τι σχεδιάζετε για το μέλλον; Η Sugar θα συνεχίσει την «δουλειά» της με την Σοφία να φανταστούμε. Πρόκειται να εκπαιδεύσετε άλλον σκύλο;
Η Sugar θα συνεχίσει να είναι ο υπέροχος σκύλος μας! Ο σκύλος του γιου μου, το φιλαράκι μου που τρέχουμε παρέα και πάμε για καφέ, αλλά πάνω από όλα θα είναι ο συνεργάτης και σύμμαχος της συζύγου μου. Θα συνεχίσει να είναι το τετράποδο μέλος της οικογένειας μας και να δέχεται και να δίνει αγάπη. Αν θα το επαναλάβω; Ναι, δεν το αποκλείω! Πρέπει όμως να καταφέρω να εξηγήσω στον κόσμο ότι δεν μπορώ να «σετάρω» έναν τέτοιο σκύλο. Είναι κάτι σύνθετο που θέλει χρόνο και υπομονή. Μια από τις καλύτερες εκπαιδεύτριες στον κόσμο μου έλεγε «Βασίλη θα ξεκινάς πάντα λέγοντας τα δύσκολα στους ανθρώπους…» Συμφωνώ 100%. Αν κάποιος δεν μπορεί τις τρίχες, δεν του αρέσει να βγάζει βόλτα τον σκύλο, δεν μπορεί να δεσμευτεί με τις απαιτήσεις ενός ζώου συντροφιάς δεν θα του συνιστούσα να πάρει σκύλο. Αν όμως έβλεπα πως θέλει και έχει διάθεση εννοείται πως θα το πρότεινα. Η άποψη μου είναι πως η παρουσία των σκύλων βελτιώνει την ζωή μας ποικιλοτρόπως. Για μένα η σωστή εκπαίδευση χρειάζεται υπομονή, μεθοδικότητα, πάρα πολλή δουλειά, επανάληψη, ρεαλιστικές συνθήκες. Από εκεί κι έπειτα επειδή τα σκυλιά είναι πολύ ώριμα και έξυπνα ζώα με διάθεση να προσφέρουν, αντιλαμβάνονται από μόνα τους τι πρέπει να κάνουν. Νομίζω όμως σε κάθε περίπτωση πως όσο περισσότερο προχωρά η Sugar τόσο πιο έτοιμος θα αισθάνομαι!
Μέχρι σήμερα, η «Sugar» μας έχει ειδοποιήσει γύρω στις 10 φορές, ωστόσο δυο περιστατικά έχουν χαραχθεί μέχρι σήμερα στη μνήμη μας!
Θυμάται χαρακτηριστικά ο Βασίλης:
Καθώς οδηγούσαμε για τη λίμνη Πλαστήρα και ήμασταν στην εθνική, γυρνάει η Σοφία και μου λέει “Βασίλη με σκούντηξε η Sugar”. Ακόμα και εγώ όμως που την είχα εκπαιδεύσει, ήμουν δύσπιστος! Και όντως! Όταν η Σοφία μέτρησε το ζάχαρο της, είχε 62 που σημαίνει υπογλυκαιμία.
Ενώ η Σοφία θυμάται, πως είχε βγει για ένα κρασί με μια φίλη της από το Λονδίνο που είναι διαβητική, και ξαφνικά αντιλήφθηκε πως η Sugar ειδοποίησε την Κατερίνα, τη φίλη της!
Η καθημερινότητα της Σοφίας με την Sugar!
Η σχέση μου με την Sugar μου άλλαξε την ζωή 100% αρχικά μόνο και μόνο από την παρουσία της. Και να μην γινόταν η συγκεκριμένη εκπαίδευση θα ήταν το ίδιο σημαντική για μένα! Αν είσαι ανοιχτός με τα ζώα έχεις να δώσεις και να πάρεις πολλά. Η εκπαίδευσή ήρθε να ολοκληρώσei αυτή την σχέση, σε άλλο επίπεδο. Μόνο αν κάποιος ζήσει, αυτό που ζω εγώ σχεδόν καθημερινά, θα καταλάβει πως νοιώθω και τι ακριβώς εννοώ. Τα σκυλιά και γενικά η αντίληψή τους είναι ένα δώρο του Θεού για τον άνθρωπο. Όσο πιο πολύ τα αγαπάς και τα σέβεσαι τόσο ανακαλύπτεις τον υπέροχο κόσμο τους, βλέπεις τις δυνατότητές τους και αποκτάς μια σχέση με μια διαφορετική ύπαρξη ζωής. Ευχαριστώ τον άντρα μου που με έκανε να πιστέψω στο απίστευτο και την Sugar που υπάρχει στη ζωή μου. Τέλος θα ήθελα να επισημάνω πως τίποτα δεν πετυχαίνει χωρίς σκληρή δουλειά, πειθαρχία και επιμονή στον στόχο μας.
Το γεγονός ότι ελέγχω τον διαβήτη μου 100% χωρίς καμία στέρηση και επιπλοκή, δεν οφείλεται σε κανένα “μαγικό κόλπο” με τον σκύλο μου, ούτε σε κανέναν σωτήρα. Απλά και στην δική μου γνώση, εκπαίδευση και διαχείρισή του φυσικά.
