Νόσος του Kala-azar

Γράφει ο Νεόφυτος Κωνσταντίνος, Κτηνίατρος Α.Π.Θ.

Η πρόληψη είναι η λύση και η έγκαιρη διάγνωση το κλειδί!

Για τη νόσο Kala-azar, που τα περισσότερα από 100.000 κρούσματα ετησίως την καθιστούν «μάστιγα», έχουν ακουστεί μέχρι σήμερα πολλές αντικρουόμενες απόψεις τόσο από ειδικούς όσο και από τρομοκρατημένους κηδεμόνες σκύλων που έχουν νοσήσει. Υπερβολές, ανακρίβειες και παραπληροφόρηση για το πιο γνωστό πλέον νόσημα του σκύλου μας, το οποίο έχει πλέον μελετηθεί τόσο πολύ επιστημονικά, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για έναν πολύ μεγάλο αριθμό ποσοστού ασφαλών συμπερασμάτων, τα οποία και στηρίζονται σε πρωτόκολλα πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας του νοσήματος. Είναι μια νόσος που δεν ξεχωρίζει ηλικία, φύλο, φυλή με την νεφρική ανεπάρκεια που προκαλεί να αποτελεί και την πιο κοινή αιτία θανάτου ενός σκύλου που νοσεί και είναι περισσότερο επικίνδυνη τους μήνες Απρίλιο έως και Νοέμβριο.

Η λεϊσμανίαση (καλαζάαρ), η νόσος που προκαλείται από το πρωτόζωο του γένους Leishmania, έχει λάβει το όνομά του από τον Σκοτσέζο παθολόγο William Boog Leishman το 1903, ο οποίος και ανακάλυψε το 1901 τους μικροοργανισμούς σε επιχρίσματα σπλήνα σε ασθενείς από την Ινδία.

Η νόσος προσβάλει τα τρωκτικά, τα άγρια και οικόσιτα σαρκοφάγα ζώα και τον άνθρωπο (ζωονόσος), ενώ σε ενδημικές περιοχές έχουν αναφερθεί κρούσματα και σε άλλα είδη όπως πχ ιπποειδή. Η νόσος έχει παγκόσμια εξάπλωση σε πάνω από 88 χώρες, ενώ σημαντική θέση μόλυνσης κατέχει και η λεκάνη της Μεσογείου. Το γένος Leishmania περιλαμβάνει περισσότερα από 30 είδη, τα πιο πολλά από τα οποία μπορούν να μολύνουν τους σκύλους.
Μπορεί να χαρακτηριστεί από δύο τύπους ασθενειών: τη δερματική νόσο και την κοιλιακή νόσο που είναι και η πιο σοβαρή μορφή ΛεΪσμανίασης.

Τι προξενεί τη νόσο στον σκύλο μου;
Η νόσος προκαλείται από το τσίμπημα μολυσμένης σκνίπας, όπου τα πρωτόζωα εισέρχονται στο αίμα του, όπου και μπορούν να παραμείνουν για μήνες.
Όσο μάλιστα οι φυσικοί μηχανισμοί ανοσολογικής άμυνας προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το παράσιτο, αυτό μεταφέρεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε πολλά ζωτικά όργανα.

Η περίοδος επώασης ποικίλει από 6 μήνες έως και 2 χρόνια. Μόλις περάσει αυτό το χρονικό διάστημα τότε το ζώο σας αρχίζει και εμφανίζει τα συμπτώματα της νόσου. Η σκνίπα μάλιστα που μεταδίδει το παράσιτο, έχει πολύ μικρό μέγεθος, ώστε είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή και ζει σε περιοχές με θερμό κλίμα και έχει πιο έντονη δραστηριότητα κυρίως μετά τη δύση του ήλιου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
• Απώλεια βάρους
• Γενική ξαφνική κατάπτωση- ανορεξία
• Χρόνια δερματολογικά προβλήματα (υπερκεράτωση, υπερβολική επιδερμική απολέπιση με πάχυνση, αποχρωματισμός, σκάσιμο ρύγχους και πατουσών, αλωπεκία-ξηρό τρίχωμα, ανάπτυξη οζιδίων στην επιφάνεια του δέρματος, έλκη, ασυνήθιστα μακριά ή εύθραυστα νύχια)
• Πυρετός
• Πεπτικές διαταραχές όπως εμετός, διάρροιες κτλ
• Αναιμία-Ρινορραγία
• Πολυουρία- Πολυδιψία
• Πρήξιμο λεμφαδένων
• Νεφρική ανεπάρκεια (τελικό σύμπτωμα)

Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου στον σκύλο μου;
Στον σκύλο η νόσος εμφανίζεται από 2 εβδομάδες έως και 2 χρόνια μετά την μόλυνση. Η διάγνωση γίνεται μέσω της εξέτασης αίματος για την ανεύρεση αντισωμάτων του παρασίτου, με μια ειδική εξέταση PCR με δείγμα από τον μυελό των οστών όπου και αναζητάται το ίδιο το DNA του παρασίτου, αλλά και με μικροσκοπική εξέταση υλικού που παίρνουμε από λεμφογάγγλιο με σκοπό την ανεύρεση του παρασίτου. Αυτό που αξίζει να τονίσουμε περισσότερο από όλα είναι ότι τόσο ο αιματολογικός όσο και ο βιοχημικός έλεγχος ενός σκύλου είναι απαραίτητος τόσο για την ακριβή διάγνωση, αλλά και την ανάληψη όποιας προσπάθειας θεραπευτικής αλλά και κατά τη διάρκειά της. Χωρίς θεραπεία το νόσημα έχει εξαιρετικά δυσμενή πρόγνωση.

Πώς μεταδίδεται η νόσος σε έναν άλλον σκύλο;
Το kala-azar μεταδίδεται από μολυσμένες σκνίπες συγκεκριμένων ειδών, όπου τσιμπώντας το σκύλο που ήδη νοσεί σε ένα άτριχο σημείο συνήθως (πτερύγια αυτιών, μύτη, κοιλιά, βουβώνες), η θηλυκή σκνίπα μολύνεται από αμαστίγωτες μορφές του πρωτόζωου.
Χρειάζεται 8-10 μέρες για να πολλαπλασιαστούν τα παράσιτα στο έντερό της και να εξελιχθούν στην μολυσματική προμαστιγωτή μορφή που απειλεί τον επόμενο σκύλο, γεγονός που σημαίνει ότι μόνο μετά από 8-10 μέρες, η σκνίπα που τσίμπησε το μολυσμένο ζώο με επόμενο της τσίμπημα να το μεταδώσει σε έναν άλλον υγιή σκύλο. Αυτό αποδεικνύει ότι γνωστές εκφράσεις «ο σκύλος του γείτονα θα μολύνει και τους άλλους σκύλους», δεν έχει βάση μιας που το πιο πιθανό είναι η σκνίπα να είναι ήδη μακριά, αλλά ούτε και εκφράσεις «ο άρρωστος σκύλος μόλυνε τον άνθρωπο».

Πώς μπορώ να προστατέψω τον σκύλο μου;
Μιας που όπως ειπώθηκε παραπάνω η μόλυνση μεταδίδεται από το τσίμπημα μολυσμένων σκνιπών, θεωρητικά η πιο αποτελεσματική προστασία είναι να μην έρθει καθόλου ο σκύλος μας σε επαφή με αυτά τα έντομα. Κάτι τέτοιο όμως είναι σαφέστατα σχεδόν ανέφικτο για σκύλους που ζούνε σε ενδημικές περιοχές.
Ο περιορισμός του πληθυσμού της σκνίπας μέσω της πολιτείας, η προφύλαξη σκύλων μέσα στο σπίτι το ξημέρωμα και το σούρουπο, όπου η σκνίπα δραστηριοποιείται ακόμη πιο έντονα, η χρήση εντομοαπωθητικών(σπρέι, αμπούλες, περιλαίμια κτλ), ήταν για αρκετά χρόνια τα μόνα μέτρα πρόληψης που διαθέταμε για τους πιστούς μας φίλους. Σε κάθε περίπτωση επίσης κρίνεται απαραίτητη η προληπτική ορολογική εξέταση του σκύλου κάθε 6μηνο, ώστε να είμαστε σίγουροι για έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Παρόλα αυτά μετά από επιστημονικές μελέτες 20ετίας πάνω σε πρωτοποριακές τεχνολογίες εμβολιασμού, με σκοπό να προστατέψουν τον σκύλο από το θανατηφόρο παράσιτο, το εμβόλιο έναντι της λεϊσμανίωσης στην Ευρώπη είναι πλέον γεγονός. Το εμβόλιο canileish γίνεται σε τρεις δόσεις με διάστημα τριών εβδομάδων η κάθε μία και ετήσιος έπειτα επαναληπτικός και η ιδανική ηλικία του σκύλου για να δεχθεί το εμβόλιο είναι η ηλικία των 6 μηνών. Ο εμβολιασμός δεν πραγματοποιείται σε ζώα φορείς ή ασθενείς του παρασίτου, ενώ οι παρενέργειες του είναι μηδαμινές μπροστά στην «προστασία» που παρέχει, ενώ η ίδια η εταιρία δίνει ένα ποσοστό 8% για σκύλους που αν και εμβολιάστηκαν, θα νοσήσουν και τελικά θα καταλήξουν. Το εμβόλιο αν και εγγυάται πολύ μεγάλο ποσοστό προστασίας σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να σταθεί η αιτία, ώστε να αγνοηθούν τα υπόλοιπα μέτρα προστασίας από τη νόσο.

Συμπερασματικά η νόσος του Kala-azar αποτελεί ένα νόσημα πλέον πολύ συχνό στη χώρα μας, ειδικά τα τελευταία χρόνια με τις αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες. Η πρόληψη είναι το κλειδί και η έγκαιρη διάγνωση εγγυάται τη θεραπεία. Αρκεί να υπάρχει υπομονή, εμπιστοσύνη και σταθερή συνεργασία ανάμεσα στον κτηνίατρο και στον κηδεμόνα με απώτερο πάντα στόχο την υγεία του καλύτερού μας φίλου!