Αναρωτήθηκες ποτέ αν είσαι εκείνος ο ΕΝΑΣ που θα ήθελε ο σκύλος σου να είσαι; Η σκέψη να μοιραστεί κάποιος τη ζωή του με έναν σκύλο γεννιέται συνήθως ως μια εικόνα: δύο μάτια που τον κοιτούν με αφοσίωση, μια ουρά που κουνιέται γεμάτη χαρά, μια παρουσία που δίνει νόημα στην καθημερινότητα.
Γράφει ο Δημήτρης Γραμματικάκης, Επαγγελματίας εκπαιδευτής σκύλων- σύμβουλος καθημερινής συμβίωσης, Ιδρυτής Homefreetraining/Petdriver και DoGswelfaretraining
Αυτό το όνειρο είναι ο σπόρος μιας σχέσης που, αν καλλιεργηθεί σωστά, μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι αμοιβαία όμορφο. Όμως από τη σκέψη μέχρι την πραγματικότητα υπάρχει ένα μονοπάτι που λίγοι προετοιμάζονται να βαδίσουν με συνέπεια. Γιατί το να γίνεις εκείνος ο ένας που χρειάζεται ο σκύλος σου δεν είναι στιγμιαία υπόθεση, αλλά μια απόφαση ζωής. Είναι μια μακρά πορεία που αρχίζει τη μέρα που αποφασίζεις ότι θέλεις σκύλο, συνεχίζεται όσο διαρκεί η ζωή σας μαζί και τελειώνει, ίσως, όταν φύγει ο σκύλος “από τη γη”. Όταν γεννιέται αυτή η σκέψη, ο άνθρωπος συνήθως νιώθει την προσμονή χωρίς να συνειδητοποιεί τις αμέτρητες μικρές και μεγάλες αλλαγές που θα φέρει η παρουσία του σκύλου μέσα στο σπίτι, μέσα στη ζωή του και μέσα στον κόσμο του.
Ας το χωρίσουμε όμως σε στάδια για να γίνει άμεσα αντιληπτό!
Το πρώτο στάδιο είναι το στάδιο της προετοιμασίας, όπου η γνώση πρέπει να προηγηθεί της πράξης. Δεν είναι αρκετό να σκεφτείς μόνο το μέγεθος ή τη φυλή που σου αρέσει. Αν μιλάμε για κουτάβι, τότε είναι η στιγμή να μάθεις τι σημαίνει η ανάγκη για κοινωνικοποίηση και πόσο ευαίσθητη είναι η περίοδος ανάπτυξης ενός κουταβιού, ποια είναι η σημασία της πρώιμης αλληλεπίδρασης με ερεθίσματα και πώς το περιβάλλον που θα του προσφέρεις επηρεάζει τον εγκέφαλό του. Τέλος, πόσο σημαντική είναι η προ-εκπαίδευσή του με κάποιον ειδικό. Αν μιλάμε για ενήλικο σκύλο, τότε είναι η στιγμή να μάθεις τι σημαίνει η ανάγκη της προσαρμογής, ποια είναι η σημασία της ένταξής του στο νέο περιβάλλον και τι σημαίνει ο προσδιορισμός γνωριμίας με ερεθίσματα και δεδομένα. Πολλοί παραλείπουν αυτό το στάδιο, γιατί βιάζονται να βιώσουν τη χαρά της απόκτησης ενός σκύλου. Όμως όποιος σταθεί με υπομονή σε αυτή τη φάση αποκτά μια πρώτη εικόνα του τι πάει να πει να φροντίζεις και να αγαπάς υπεύθυνα. Ακολουθεί το στάδιο της αναζήτησης. Σε αυτό το σημείο, οι πρακτικές αποφάσεις λένε περισσότερα για τις αξίες μας απ’ όσο νομίζουμε. Ο τρόπος που ο άνθρωπος επιλέγει τον σκύλο του είναι το πρώτο έμπρακτο δείγμα σεβασμού. Αντί να βλέπει το ζώο ως μέσο ικανοποίησης προσωπικών προσδοκιών, μπορεί να αναρωτηθεί ποιο περιβάλλον θέλει να στηρίξει: έναν εκτροφέα που αναπαράγει ζώα υπεύθυνα ή ένα καταφύγιο που προσφέρει δεύτερες ευκαιρίες. Και ναι, δεν υπάρχει τρίτη επιλογή ηθικά, κοινωνικά και ιδεολογικά ορθή. Αυτό το ερώτημα, πέρα από ηθικό, είναι και κοινωνικό. Γιατί κάθε επιλογή διαμορφώνει το πλαίσιο στο οποίο οι σκύλοι γεννιούνται και ζουν. Αν κάποιος ξεκινά με αυτό το είδος αυτοπαρατήρησης, ήδη κάνει ένα βήμα να γίνει εκείνος ο ΕΝΑΣ που σκέφτεται πέρα από τον εαυτό του. Η πρώτη συνάντηση είναι συχνά μια στιγμή συγκίνησης. Ο σκύλος, είτε κουτάβι είτε ενήλικος, κουβαλά τις δικές του εμπειρίες. Μερικά ζώα ξεκινούν από ουδέτερη θέση, άλλα χρειάζονται χρόνο και υπομονή για να αφήσουν πίσω την καχυποψία και άλλα έχουν θέσει τις άμυνές τους, όταν αυτό έγινε απαραίτητο. Ο τρόπος που θα διαβάσεις τη γλώσσα του σώματος, το πώς θα ανταποκριθείς στον δισταγμό ή την ανησυχία του, τον φόβο του ή τη νευρικότητά του, είναι ένα από τα θεμέλια της σχέσης σας. Εδώ αρχίζει η πρώτη μορφή σταδιακής συμβίωσης: να αφήσεις τον σκύλο να σε γνωρίσει με τον ρυθμό που μπορεί να αντέξει και να ανταποκριθεί, να αποδεχτείς ότι ίσως δεν θελήσει αμέσως επαφή, να καταλάβεις πώς κερδίζεις προνόμια και όχι δικαιώματα ή να χρειαστεί να αντιληφθείς τον γρήγορο ρυθμό του και να είσαι εκείνος που ανταλλάσσει αυτά τα προνόμια με τον σωστό τρόπο.
Επόμενο στάδιο είναι όταν ο σκύλος έρθει στο σπίτι, όπου ξεκινά μια περίοδος προσαρμογής που η επιστημονική βιβλιογραφία νπεριγράφει ως “ενημέρωση” και “εγγραφή των πάντων”. Ο σκύλος χρειάζεται έναν χώρο ασφαλή, άνετο, με ερεθίσματα τόσα όσα χρειάζονται για εκείνον. Χρειάζεται διακριτική επίβλεψη και χρόνο να ανακαλύψει, να αισθανθεί ότι τίποτα δεν τον απειλεί ή ό,τι είναι φιλικό να το γνωρίσει. Σε αυτή τη φάση, αν θέλεις να γίνεις εκείνος ο ΕΝΑΣ που έχει ανάγκη το ζώο, οφείλεις να αποδεχτείς ότι η συμβίωση δεν είναι μόνο χάδια και παιχνίδια ή εξ αρχής εκπαίδευση αλλά και στιγμές που πρέπει να παραμείνεις απλός παρατηρητής. Καλό θα είναι να μη βιάσεις τον ρυθμό προσαρμογής επειδή ανυπομονείς να αισθανθείς την αποδοχή του σκύλου ούτε να μείνεις πίσω όμως στις εξελίξεις. Η συμβίωση με έναν σκύλο μοιάζει με μια νέα συντροφιά: η οικειότητα δεν έρχεται από μόνη της, χρειάζεται πρώτα να θεμελιωθεί ο σεβασμός. Ο σκύλος είναι ένας φιλοξενούμενος που χρειάζεται να νιώσει ασφάλεια και αποδοχή, μέχρι το σπίτι σου να γίνει και δικό του. Μαζί αποφασίζετε τα βήματα που επιτρέπονται ή αποτρέπονται. Το επόμενο στάδιο είναι εκείνο όπου η ρουτίνα αρχίζει να διαμορφώνεται. Δεν είναι απλώς θέμα βολής ή συνήθειας αλλά είναι θεμελιώδες κομμάτι της ψυχικής υγείας του ζώου, της δικής σου και της αμοιβαίας ψυχικής ισορροπίας. Οι σκύλοι αντλούν ασφάλεια από το επαναλαμβανόμενο μοτίβο: π.χ. πρωινή βόλτα, τακτικά γεύματα, σταθερή ώρα ύπνου, γνωστοί οικείοι χώροι, ανακάλυψη με σταδιακό ρυθμό σε οτιδήποτε νέο και εκπαίδευση με φιλικό και θετικό πρόσημο. Μέσα από αυτή τη ρουτίνα, ο σκύλος διαπιστώνει ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο, ότι η ζωή έχει ρυθμό και νόημα και ότι ο άνθρωπος που τον φροντίζει είναι παρών και συνεπής. Αυτό δεν είναι μια τυπική πρακτική· είναι ένας τρόπος να δίνεις το μήνυμα πως, ακόμη κι αν όλα γύρω αλλάζουν, η δική σου παρουσία είναι αμετακίνητη. Σε κοινωνικό επίπεδο, σε καθημερινή μορφή και σε αίσθηση συμβίωσης, το να προσφέρεις αυτή τη σταθερότητα σε ένα πλάσμα που εξαρτάται ολοκληρωτικά από σένα είναι ίσως η πιο καθαρή μορφή ευθύνης.
Σε επόμενο στάδιο και ανεβάζοντας τα ζητούμενα, η κοινή ζωή αρχίζει να ξεδιπλώνεται μέσα στις λεπτομέρειες. Μια βόλτα σε νέα διαδρομή, νέες επισκέψεις στον κτηνίατρο, πρώτες φορές που αφήνεις τον σκύλο για λίγο μόνο του στο σπίτι. Αυτές οι στιγμές είναι μικρά τεστ εμπιστοσύνης. Όταν φεύγεις και επιστρέφεις χωρίς να έχει συμβεί κάτι κακό, ο σκύλος μαθαίνει ότι η απουσία σου δεν σημαίνει εγκατάλειψη. Όταν τον φέρνεις σε επαφή με νέα ερεθίσματα με ήρεμο τρόπο, το περιβάλλον παύει να είναι απειλητικό. Η σταδιακή αύξηση των εμπειριών είναι μια από τις πιο ευαίσθητες πλευρές της συνύπαρξης. Αντιπροσωπεύει το πώς ο άνθρωπος γίνεται εκείνος ο ΕΝΑΣ όχι με υπερπροστασία που φυλακίζει, ούτε με αγνόηση που ασθενεί, αλλά με παρουσία που δίνει θάρρος. Οι πρώτοι μήνες σε αυτό το στάδιο είναι επίσης εκείνοι όπου οι προσδοκίες του ανθρώπου συναντούν την πραγματικότητα. Ο σκύλος μπορεί να έχει συμπεριφορές που φαντάζουν προβληματικές, π.χ. να μαδάει μαξιλάρια, να γαβγίζει επίμονα, να φοβάται τους ξένους. Όποιος θέλει να γίνει εκείνος ο ΕΝΑΣ που χρειάζεται ο σκύλος του, καλείται να δει πέρα από το σύμπτωμα. Αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι το πρόβλημα αλλά το αποτέλεσμα ενός προβλήματος και αυτές οι αντιδράσεις είναι η επικοινωνία που προσπαθεί να μεταφερθεί. Είναι η φωνή του ζώου που λέει «δεν ξέρω πώς να το διαχειριστώ». Κάθε φορά που ο άνθρωπος το κατανοεί αντί να το τιμωρεί και κάθε φορά που το αντιλαμβάνεται αντί να το προσπερνάει, τότε χτίζει έναν δεσμό που δεν στηρίζεται στον φόβο αλλά στη σιγουριά. Αυτό το είδος σχέσης έχει κοινωνικό αντίκτυπο, γιατί διαμορφώνει πρότυπα και δείχνει πως η εξουσία πάνω σε ένα πιο αδύναμο πλάσμα δεν είναι η λύση αλλά η κατανόηση είναι. Είναι η ευκαιρία για καθοδήγηση, για ιεραρχία και για τελική υγιή καθημερινότητα. Σταδιακά, πάντα μιλώντας όσο η συμβίωση παγιώνεται, αναδύονται πιο λεπτές μορφές επικοινωνίας. Ένας σκύλος που έχει μάθει ότι ο άνθρωπος είναι εκεί για καθοδήγηση και το έχει αποδείξει, αλληλεπιδρά πιο ήσυχα και ουσιαστικά. Ο άνθρωπος που θέλει να γίνει εκείνος ο ΕΝΑΣ που αξίζει ο σκύλος του, αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως η σχέση δεν έχει να κάνει μόνο με αυτά που προσφέρει ο ίδιος – τροφή, καταφύγιο, παιχνίδι – αλλά και με τον τρόπο που προσφέρει τον ίδιο του τον εαυτό. Το πώς κάθε μέρα φέρνει μαζί του την υπόσχεση ότι η κατανόηση είναι προτεραιότητά του. Αυτό το κοινωνικό νόημα της συμβίωσης είναι συχνά αόρατο στους απ’ έξω, όμως για το ζώο γίνεται η πυξίδα του και ένα καταφύγιο.
Με τον καιρό έρχεται και το επόμενο στάδιο, το στάδιο της αποδοχής. Κανείς σκύλος δεν είναι απόλυτα ήρεμος ή προβλέψιμος. Κανένας σκύλος, όπως και άνθρωπος, δεν είναι αλάνθα- στος. Ο σκύλος θα φοβηθεί, θα κάνει ζημιές, θα επιμείνει σε συνήθειες που δεν κατανοείς, θα κάνει μια λάθος συμπεριφορά. Ο άνθρωπος θα χάσει την υπομονή του, θα θυμώσει, θα απογο- ητευτεί. Η σχέση αυτή, όμως, μεγαλώνει μέσα στα τυχόν προβλήματά της και στις δυσκο- λίες της. Γίνεται πιο αληθινή όσο επιτρέπουμε στους εαυτούς μας και στα ζώα μας να είναι ο εαυτός τους, χωρίς τον φόβο της τιμωρίας. Οι πιο δυνατές σχέσεις είναι αυτές που, αντί να προσπαθούν να σβήσουν κάθε τι μη απόλυτα κατανοητό, μαθαίνουν να ζουν με αυτό.
Οι πιο δυνατές σχέσεις είναι αυτές που, αντί να προσπαθούν να σβήσουν κάθε τι μη απόλυτα κατανοητό, μαθαίνουν να ζουν με αυτό