Ξέρετε ποια είναι η σωστή χρήση του πνίχτη; Καμία. Μηδέν. Τίποτα. Νιέντε. Zero. Η ίδια η λέξη πνίχτης μας προειδοποιεί – και δεν πρόκειται για φιλολογική υπερβολή. Ο πνίχτης ή αλλιώς κολάρο διόρθωσης ή οδηγός εκπαίδευσης, είναι ένα εργαλείο που εφευρέθηκε για να προκαλεί πόνο, πίεση, ασφυξίανκαι τελικά φόβο, με στόχο να σταματήσει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Δηλαδή, αν δεν κάνεις αυτό που σου λέω, θα πονέσεις.
γράφει ο Δημήτρης Γραμματικάκης, Επαγγελματίας εκπαιδευτής σκύλων- σύμβουλος καθημερινής συμβίωσης, Ιδρυτής Homefreetraining
Αν αυτή η πρόταση δεν σας προκαλεί μια μικρή δυσφορία, τότε η συζήτηση έχει ήδη τελειώσει. Αν όχι, επιτρέψτε μας να συνεχίσουμε με αποδείξεις. Σκληρές, τεκμηριωμένες και δυστυχώς… απολύτως πραγματικές. Είπαν πως “Ο πνίχτης δε βλάπτει αν ξέρεις να τον χρησιμοποιείς”. Το αντίστοιχο θα ήταν: “Το ηλεκτρικό ρεύμα δεν βλάπτει, αν ξέρεις πόσο να δώσεις”. Στην πράξη, οι περισσότεροι κηδεμόνες (και εκπαιδευτές) που χρησιμοποιούν πνίχτη, δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για την ανατομία του λαιμού του σκύλου. Η τραχεία, οι καρωτίδα, τα νεύρα και οι αδένες βρί- σκονται όλα σε ένα πολύ στενό σημείο – κι όμως,κάποιοι θεωρούν λογικό να ασκούν πίεση εκεί κάθε φορά που “τραβάει”. Ξέρετε τι τραβάει πραγματικά ο σκύλος; Όχι εσένα, αλλά ένα μαρτύριο. Μελέτες όπως αυτή των Ziv (2017), δημοσιευμένη στο Journal of Veterinary Behavior, τονίζουν ξεκάθαρα ότι οι τιμωρητικές μέθοδοι εκπαίδευσης σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα άγχους, επιθετικότητας και μειωμένη εμπιστοσύνη στον άνθρωπο.
Ξέρετε ποια είναι η σωστή χρήση του πνίχτη; Πετάξτε τον. Μια και έξω, Άμεσα, Νετα σκέτα.
Είπαν πως “Ο πνίχτης είναι προσωρινόμέσο – μετά δεν χρειάζεται”
Η φράση “προσωρινό μέσο” μοιάζει με τον όρο “λίγο έγκυος”. Ή χρησιμοποιείται, ή όχι. Στην πράξη, οι περισσότεροι σκύλοι που “εκπαιδεύονται” με πνίχτη, συνεχίζουν να τον φοράνε σε κάθε βόλτα. Γιατί; Γιατί δεν μαθαίνουν τι να κάνουν, μα τι να μην κάνουν υπό την απειλή πόνου. Δεν υπάρχει πραγματική μάθηση, αλλά αποφυγή τιμωρίας. Ο σκύλος δε μαθαίνει να περπατάει μαζί σου – μα να μην κάνει λάθος. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι, σύμφωνα με την επιστήμη της συμπεριφοράς (Skinner, 1953), η τιμωρία δεν εκπαιδεύει – καταστέλλει. Και η καταστολή, όσο “βολική” κι αν φαίνεται, είναι το αντίθετο της επικοινωνίας.
Είπαν: “Μα έτσι έκανε ο παππούς μου, κι είχε τον πιο ήρεμο σκύλο”
Οι προσωπικές αφηγήσεις είναι ωραίες για τα καφενεία – όχι για την εκπαίδευση. “Ήρεμος” δε σημαίνει χαρούμενος, ασφαλής ή ψυχολογικά ισορροπημένος. Σημαίνει συχνά φοβισμένος, παραιτημένος,υποχρεωμένος. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σε ανθρώπους που έχουν υποστεί χρόνια κακοποίηση. Αν κάποιος σταματήσει να μιλάει, δεν σημαίνει ότι συμφωνεί – μπορεί απλώς να έχει καταρρεύσει.
Είπαν πως “Ο πνίχτης είναι εργαλείο και όλα εξαρτώνται από το πώς το χρησιμοποιείς”
Ας το κάνουμε εικόνα: κρατάτε στα χέρια σας ένα όπλο. Όλοι ξέρουμε γιατί ανακαλύφθηκε το όπλο. Για να αμυνθείς ή να επιτεθείς. Από τον σκύλο σου όμως χρειάζεται να αμυνθείς ή το χρησιμοποιείς για να του “επιτεθείς”; Σκέψου το και δες αν έχουν δίκιο οι λέξεις αυτές. Η χρήση του πνίχτη ξεκινά από μια λανθασμένη, ξεπερασμένη και επικίνδυνη θεώρηση της σχέσης ανθρώπου-σκύλου: “εγώ είμαι ο αρχηγός, εσύ ακολουθείς”. Μόνο που ο σκύλος δεν είναι στρατιώτης. Είναι φίλος. Και ο φίλος δεν χρειάζεται καταστολή – χρειάζεται σύνδεση και επικοινωνία.
Είπαν πως:
Η American Veterinary Society of Animal Behavior (AVSAB), σε επίσημη δήλωσή της το 2021, δηλώνει ότι οι μέθοδοι που βασίζονται στον πόνο ή τον φόβο μπορούν να προκαλέσουν επιθετικότητα, άγχος και άλλες προβληματικές συμπεριφορές όπως νευρικότητα ακόμα και ψυχαναγκαστικες συμπεριφορές ή εμμονές. Παράλληλα, το Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals (RSPCA) στη Βρετανία, σε πολυάριθμες εκθέσεις της, έχει ζητήσει απαγό- ρευση των πνιχτών κολάρων και όλων των εργα- λείων εκπαίδευσης που προκαλούν πόνο, λόγω των σοβαρών επιπτώσεων στην ευζωία του ζώου. Κάτι γνωρίζουν και αυτοί από ιατρική και εκπαίδευση.
Αντιγυρίζοντας την ερώτηση: Και ποιος πραγματικά χρειάζεται πνίχτη;
Όχι ο σκύλος. Αυτός που χρειάζεται πνίχτη (ή έτσι νομίζει) είναι εκείνος που δεν έχει μάθει πώς να επικοινωνεί. Είναι αυτός που ψάχνει για γρήγορες λύσεις σε πολύπλοκες σχέσεις. Αυτός που βλέπει τον σκύλο ως “πρόβλημα προς διόρθωση” και όχι ως ζωντανό ον με συναισθήματα και νοημοσύνη. Μας ακούγεται βαρύ επειδή έτσι είναι. Το κάναμε εικόνα όχι για να το απολαύσουμε αλλά να ανατριχιάσουμε ακόμα και σε αυτή. Δεν γράφτηκε για κυνικό άκουσμα αλλά για να σκεφτούμε έστω και για λίγο πως θα ήταν να μας εκπαιδεύουν έτσι… Ο πνίχτης δεν είναι “εργαλείο”. Είναι απόδειξη αποτυχίας. Απόδειξη ότι ακόμα εκπαιδεύουμε με φόβο, τιμωρία και απειλές. Απόδειξη ότι η σχέση μας με τα ζώα βασίζεται ακόμα σε παλιά, βίαια πρότυπα. Αν αναγνωρίζουμε τους σκύλους ως κοινωνικά, ευφυή και συναισθηματικά όντα – κι όχι ως ρομπότ συμπεριφοράς – τότε ο πνίχτης δεν έχει θέση στην κοινωνία μας και στην εκπαίδευση. Όχι επειδή “δεν δουλεύει” – αλλά επειδή δεν πρέπει να δουλεύει. Ό,τι προκαλεί πόνο για να πετύχει αποτέλεσμα, είναι από μόνο του το λάθος αποτέλεσμα.
Επίσης Είπαν πως:
Ο πνίχτης κάτι προκαλεί στον οργανισμό και την ψυχή του σκύλου; Όταν ένας σκύλος φοράει πνίχτη και “τραβάει” – δηλαδή όταν προσπαθεί να περπατήσει, να μυρίσει, να κινηθεί με φυσιολογικό τρόπο – η πίεση που ασκείται στον λαιμό του δεν είναι απλώς άβολη. Είναι επικίνδυνη. Ανατομικά, στην περιοχή του τραχήλου βρίσκονται ζωτικής σημασίας δομές: η τραχεία, οι καρωτίδες, ο οισοφάγος, καθώς και μεγάλα νεύρα που επηρεάζουν τη λειτουργία της καρδιάς, των πνευμόνων και του εγκεφάλου. Η χρόνια πίεση σε αυτά τα σημεία μπορεί να προκαλέσει:
• Τραυματισμούς στην τραχεία και τον λάρυγγα, που οδηγούν σε βήχα, δύσπνοια και, σε σοβαρές περιπτώσεις, στένωση της αναπνευστικής οδού.
• Βλάβες στην καρωτίδα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικής πίεσης ή ζαλάδας, ακομα και λιποθυμίας.
• Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, κάτι που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για φυλές με προδιάθεση σε γλαύκωμα (όπως τα Pugs, τα Bulldogs και οι Schnauzers).
• Ερεθισμό ή βλάβη στα νεύρα του τραχήλου, που μπορεί να οδηγήσει σε πόνο, ατροφία ή νευρολογικές διαταραχές.
Αλλά πέρα από τη φυσική φθορά, ο πνίχτης αφήνει σημάδια και στον ψυχισμό του σκύλου. Οι σκύλοι δεν “μαθαίνουν” απλώς να φοβούνται την πίεση – συχνά αρχίζουν να συσχετίζουν το περιβάλλον (π.χ. άλλους σκύλους άνθρωπους, θορύβους) με τον πόνο που νιώθουν όταν διορ- θώνονται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει μο σε μειονε- κτηματα που αναφέραμε. Και ας είμαστε ειλικρινείς: αν το ζώο που υποτίθεται αγαπάμε τιμωρείται και πνίγεται κυριολεκτικά επειδή δεν ακούει τότε δεν φταίει αυτό. Φταίμε εμείς. Αν κάποιος ακόμα αναρωτιέται “Μα καλά, τότε γιατί υπάρχουν ακόμα πνίχτες στην αγορά;”, η απάντηση είναι απλή: Για τον ίδιο λόγο που υπάρχουν ακόμα τόσα προϊόντα που θα έπρεπε να έχουν απαγορευτεί. Το ότι κάτι υπάρχει, δεν σημαίνει ότι πρέπει να το χρησιμοποιούμε. Η ανθρώπινη πρόοδος δεν μετριέται με το πόσο γρήγορα μαθαίνει ο σκύλος μας και με τι εργαλείο υπάρχει στην αγορά αλλά με το αν εμείς μαθαίνουμε να μη βασανίζουμε ένα ζώο για να νιώσουμε κυρίαρχοι.
Και για να το κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε: Ξέρετε ποια είναι η σωστή χρήση του πνίχτη; Πετάξτε τον. Μια και έξω, Άμεσα, Νετα σκέτα.
Και πείτε στον σκύλο σας ότι είστε έτοιμοι να τον ακούσετε επιτέλους χωρίς να του κόβετε την ανάσα (κυριολεκτικά).