Επί αιώνες, στη Δύση, βρεθήκαμε εγκλωβισμένοι στην άποψη του μεγάλου, κατά τα άλλα, γάλλου φιλοσόφου του 17 αιώνα, στην άποψη του Καρτέσιου, με την αρχή «νοώ άρα υπάρχω», ο οποίος υποστήριζε ότι το ζώο στερήται όχι μόνο σκέψης αλλά και γλώσσας, βούλησης, και ευαισθησίας. Ότι σε αντίθεση με τον άνθρωπο που έχει ψυχή, συνείδηση, λόγο, το ζώο είναι απλά και μόνο ένα σώμα υλικό και μηχανικό.
Γράφει η Νέλλη Γεωργούδη, Κλινική Ψυχολόγος, Υπεύθυνη Ελληνικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας
Οι επιστημονικές έρευνες στην Ηθολογία – την επιστήμη που μελάτα τη συμπεριφορά των ειδών του ζωικού βασιλείου στο φυσικό τους περιβάλλον – όπως επίσης και οι έρευνες στις Νευροεπιστήμες, ρίχνουν φως σε ευρήματα που δεν φανταζόμασταν μέχρι πρότινος. Ευρήματα που αναδεικνύουν τις ικανότητες καταγραφής, αξιολόγησης, προσαρμοστικότητας, οργάνωσης, συνεργασίας, νοητικής ικανότητας, των ζώων όπως επίσης την ικανότητα επικοινωνίας, έκφρασης συναισθήματος, ενσυναίσθησης, ικανότητας να συμπάσχουν. Δεν έχουμε παρά να παρατηρήσουμε πως οι ελέφαντες διανύουν χιλιόμετρα, σαν να έχουν καταπιεί πυξίδα, με στόχο το νερό, ή τις αντιδράσεις τους που υποδεικνύουν συναισθηματικό πόνο, όταν στέκονται ώρες δίπλα στο κουφάρι ενός δικού τους από το ιδίο κοπάδι. Δεν έχουμε παρά να ακούσουμε πιο κοντά μας, διηγήσεις στη ύπαιθρο, για τον σκύλο που κάθεται και δεν ξεκολλάει από τον τάφο του νεκρού κηδεμόνα του.
Οι άνθρωποι των πόλεων που υιοθετούν ένα ζώο το κάνουν από ανάγκη συντροφιάς. Το ζώο είναι μέρος της καθημερινότητάς τους. Οι σκύλοι και οι γάτες είναι οξυδερκή βαρόμετρα των ανθρώπινων συναισθημάτων, αντανακλούν και αντιδρούν στα αρνητικά και θετικά συναισθήματα των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους. Συνεπώς το ζώο εξελίσσεται σε έμπιστο σύντροφο και ειδικά για το παιδί που θα μοιραστεί μαζί του τα μυστικά και τις διακυμάνσεις της διάθεσής του, ειδικά σε περίπτωση γονεϊκής σύγκρουσης ή μαθησιακής δυσκολίας. Το ζώο είναι πάντα σε διαθεσιμότητα, γίνεται σύντομα ο σύμμαχος και δεν κρίνει. Τα μυστικά που ψιθυρίζονται στο ζώο αποτελούν σημεία παρηγοριάς και ψυχικής ανασυγκρότησης για το παιδί.
Τα ζώα είναι οξυδερκή βαρόμετρα των ανθρώπινων συναισθημάτων, αντανακλούν και αντιδρούν στα αρνητικά και θετικά συναισθήματα των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους.
Ιστορική αναδρομή
Οι επιστημονικές αφετηρίες αυτής της προσέγγισης είναι κυρίως οι εργασίες του Konrad Lorenz (βραβείο Νόμπελ φυσιολογίας και ιατρικής 1963), που έβαλε τις βάσεις της ηθολογίας, καθώς και οι εργασίες του Boris Levinson, παιδοψυχίατρου που μίλησε πρώτος για τον καταλυτικό ρόλο του ζώου προς τον άνθρωπο.
Ο Boris Levinson, το 1950, παρατήρησε ότι ενώ ένας νέος ασθενής αρνιόταν κάθε επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους και δεν μιλούσε, η τυχαία παρουσία του σκύλου του ψυχοθεραπευτή, κατάφερε να τον κινητοποιήσει, ξεκίνησε να επικοινωνεί με τον σκύλο και άρχισε από κει και πέρα, σταδιακά να μιλάει. Μετά από αυτό, ο Levinson ανέπτυξε τη θεωρία της διαμεσολάβησης των ζώων στην ψυχοθεραπεία παιδιών (pet oriented child psychotherapy), ήταν ο πρώτος που έγραψε για τη συμμετοχή των ζώων στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών.
Γνωρίζουμε πλέον ότι το ζώο και η αλληλεπίδραση που έχει με τον άνθρωπο, προκαλεί νευροβιολογικές αλλαγές στην έκκριση των ορμονών του στρες (κορτιζόλη), μειώνοντας έτσι ευεργετικά την αρτηριακή πίεση και τον ρυθμό της καρδιάς, όπως και απελευθερόνοντας την οξυτοκίνη (ορμόνη της ευεξίας).
Τι είναι Ζωοθεραπεία
Τα τελευταία χρόνια, η Ζωοθεραπεία έχει παρουσιάσει ραγδαία ανάπτυξη ως ένα πρωτοποριακό εργαλείο στην υπηρεσία της Υγείας του Ανθρώπου. Είναι μια μέθοδος εργασίας που ευνοεί την φυσική και ευμενή σχέση ανάμεσα στα κατοικίδια ζώα (σκύλο, γάτα, κουνέλι, γαϊδούρι, άλογο) και τους ανθρώπους και που αφορά σε δραστηριότητες όπου το ζώο λειτουργεί ως διαμεσολαβητής με στόχο, την πρόληψη, την θεραπεία παιδιών, ενηλίκων, ηλικιωμένων.
Η ζωοθεραπεία επενδύει πάνω στην ικανότητα αμοιβαιότητας του ζώου, την ικανότητά του να γίνει υποδοχέας των ανθρώπινων συναισθημάτων και την ικανότητά του να κινητοποιήσει, να ενεργοποιήσει, να εγκαταστήσει ένα συναισθηματικό δεσμό, να παροτρύνει τον άνθρωπο – παιδί, έφηβο, ενήλικα, ηλικιωμένο – στην κοινωνικοποίηση, στο παιχνίδι, στη επίτευξη στόχων, στην οριοθέτηση.
Είναι μια συμπληρωματική θεραπεία με τη διαμεσολάβιση ενός ζώου. Ενα ζώο οικείο, το οποίο έχει επιλεχτεί προσεκτικά και έχει διαπαιδαγωγηθεί εξειδικευμένα υπό την ευθύνη ενός επαγγελματία υγείας, ψυχικής υγείας και παιδείας (συνήθως ψυχολόγο, ψυχίατρο, ειδικό παιδαγωγό, εργοθεραπευτή, νοσηλευτή, φυσιοθεραπευτή κ.α.) με στόχο να προκληθούν στους θεραπευόμενους αντιδράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση του δυναμικού τους – δυναμικό ψυχικό, γνωσιακό, σωματικό, ψυχοκοικωνικό, ενσυναισθησιακό, συγκινησιακό.
Το ζώο είναι ένας ζωντανός συνεργάτης του θεραπευτή, είναι ένας διαμεσολαβιτής θεραπείας, εργάζεται σ’ ένα πρόγραμμα με στόχους που επεξεργάστηκε και διαμόρφωσε ο θεραπευτής, εν σχέση με τις συγκεκριμμένες δυσκολίες ή την παθολογία του θεραπευόμενου. Το ζώο δεν θεραπεύει από μόνο του. Είναι ειδικά διαπαιδαγωγημένο και συμμετέχει σε μια τριαδοποίηση με τον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή, στα πλαίσια μιας δομημένης και εστιασμένης παρέμβασης.
Η ζωοθεραπεία επενδύει στην ικανότητα αμοιβαιότητας του ζώου, την ικανότητά του να γίνει υποδοχέας των ανθρώπινων συναισθημάτων και την ικανότητά του να κινητοποιήσει έναν συναισθηματικό δεσμό
Ο θεραπευτής έχει αξιολογήσει τις δυσκολίες, έχει βάλει στόχους, έχει διαλέξει τις μεθόδους και θα έρθει σ’ ένα δεύτερο χρόνο ν’ αξιολογήσει τα οφέλη, τη βελτίωση των συμπτωμάτων, της διάθεσης και της ζωής του θεραπευόμενου.
Η συμπληρωματική αυτή εργασία με το ζώο μπορεί να είναι ευεργετική στην επίλυση δυσκολιών (ψυχικές διαταραχές, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, παιδιατρικά σύνδρομα, σχολικές δυσκολίες, εφηβική παραβατικότητα, παθολογία της τρίτης ηλικίας κ.α.).
Το ζώο δύναται ν’ ανοίξει δρόμους επικοινωνίας εκεί που η ψυχική δυσκολία, η έκπτωση, η αναπηρία τους περιορίζει η τους αποκλείει. Έτσι εννοείται ένας ευεργετικός χώρος αλληλεπίδρασης.
Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας
Ο François Beiger, είναι ιδρυτής και διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ζωοοθεραπείας (Institut Francais De Zootherapie), το οποίο ίδρυσε το 2003, με έδρα στη Velanne (Isere). Είναι εθνολόγος, ψυχοθεραπευτής με μεγάλο συγγραφικό έργο, με πολυετές ερευνητικό και κλινικό έργο στις ψυχολογικές εφαρμογές της ζώοθεραπείας – διαμεσολάβησης με το ζώο, στον Καναδά και στη Γαλλία.
Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζώοθεραπείας, με τον κ. Φρανσουά Μπεζέρ και τη δεκαμελή διεπιστημονική ομάδα που το απαρτίζει, έχει προσφέρει, εκτός από θεραπευτικό έργο, επαγγελματικές εκπαιδεύσεις σε όσους επαγγελματίες υγείας, ψυχικής υγείας και παιδείας ενδιαφέρονται να εμπλουτίσουν το επιστημονικό τους «οπλοστάσιο» με τη ζώοθεραπεία – διαμεσολάβηση με το ζώο. Ο φορέας του συνεργάζεται με τα γαλλικά υπουργεία υγείας, παιδείας, εργασίας και πρόσφατα δικαιοσύνης και οι εκπαιδεύσεις του είναι επισήμως αναγνωρισμένες.
Eλληνικό Ινστιτούτο Ζώοθεραπείας
Το Eλληνικό Ινστιτούτο Ζώοθεραπείας είναι μέλος του ΓΙΖ. Σε συνεργασία με τον Επιστημονικό Σύλλογο Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥΜΕΠΕ Θεσσαλονικη), οργάνωσε το 2017 και το 2019, δύο ημερίδες με τίτλο «Θεραπεύοντας ψυχικά με την βοήθεια των ζώων», με καλεσμένο τον κ. Φρανσουά Μπεζέρ. Εκκρεμεί μία ημερίδα στην Αθήνα, η οποία έχει αναβληθεί λόγω Covid-19.
Oργανώνει τις εκπαιδεύσεις σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζώοθεραπείας (συνδιαστικά στη Ελλάδα και στη Γαλλία).
Απαρτίζεται από επαγγελματίες υγείας, ψυχικής υγείας και παιδείας, οι οποίοι εργάζονται στο εκάστοτε επαγγελματικό τους χώρο και οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν και πιστοποιήθηκαν ως ζωοθεραπευτές στη Γαλλία.
Για περισσότερες πληροφορίες:
www.institouto-zootherapeias.gr
