Η «επιβράβευση» ως έννοια είναι μια κίνηση ανταμοιβής για την αναγνώριση της αξίας κάποιου για μια συμπεριφορά του, μια πράξη ή μια κίνηση που έκανε και μας άφησε ικανοποιημένους!
Γράφει ο Δημήτρης Γραμματικάκης, Πτυχιούχος εκπαιδευτής σκύλων, Σύμβουλος καθημερινής συμβίωσης, Ιδρυτής Homefreetraining
Είναι αλήθεια πως σε όλους αρέσει η επιβράβευση, σε όποια μορφή και αν υπάρχει. Από ένα απλό χαμόγελο έως ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για κάτι που μας ζητήθηκε και σταθήκαμε ικανοί να καταφέρουμε. Ένα «μπράβο, τα κατάφερες!» μαζί με ανταμοιβή πάντα θα αποτελεί ένα δυνατό κίνητρο να γίνουμε ολοένα και καλύτεροι.
Η επιβράβευση έχει την ικανότητα να κάνει κάποιον να επαναλαμβάνει την ίδια συμπεριφορά, πράξη ή κίνηση καθώς και να του δίνει το κίνητρο να αυξάνει την ικανότητα του, να αναγνωρίζεται περισσότερο και εν τέλει να αυξάνεται η αξία του ατόμου είτε είναι άνθρωπος είτε σκύλος είτε άλλο έμβιο ον. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι πως δεν υπάρχει πρωταθλητής που δεν βασίστηκε στη επιβράβευση για να γίνει καλύτερος.
Επιστημονικές έρευνες στις αρχές του αιώνα μας από εξαίρετους επιστήμονες όπως ο ψυχολόγος Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ- εμπνευστής του θεμελιώδους συμπεριφορισμού -στις οποίες διαπιστώθηκε ότι είναι προτιμότερο κάποιος να επιβραβεύεται αντί να τιμωρείται, έκαναν πολλούς εκπαιδευτές να προσθέτουν την επιβράβευση στις εκπαιδεύσεις τους, φτάνοντας στα τελευταία χρόνια να λειτουργούν τελείως θετικά απέναντι στους σκύλους που εκπαιδεύουν έχοντας ως αποτέλεσμα μια τελειοποιημένη εκπαίδευση που στηρίχτηκε στην επιβράβευση.
Ένα «μπράβο, τα κατάφερες!» μαζί με ανταμοιβή πάντα θα αποτελεί ένα δυνατό κίνητρο να γίνουμε ολοένα και καλύτεροι.
Η επιβράβευση έχει πολλές μορφές και δεν είναι ποτέ ίδια για όλους τους σκύλους, ενώ ο ορισμός της ανταμοιβής είναι πάντα αυτό το οποίο θέλει εκείνος που έβγαλε εις πέρας αυτό που του αναθέσαμε. Έτσι άλλη επιβράβευση θέλει ένας σκύλος που καθοδηγείται από το ένστικτο του φαγητού, άλλη θα θελήσει ο σκύλος που καθοδηγείται από το ένστικτο του κυνηγού και άλλη από το ένστικτο της αγέλης. Με λίγα λόγια, ένας σκύλος που λατρεύει το φαγητό θα ανταμειφθεί με αυτό, ένας άλλος που αγαπά πολύ να παίζει θα ανταμειφθεί με ένα αγαπημένο του παιχνίδι και ένας άλλος που λατρεύει τις αγκαλιές με πολλά χάδια και επαφή μαζί μας.
Η επιβράβευση στην εκπαίδευση έχει τρομερά οφέλη στον σκύλο μερικά από τα οποία είναι:
- H ενδυνάμωση του εγκεφάλου στη διαδικασία της σκέψης του
- Η αύξηση της πνευματικότητας και της οξυδέρκειάς του
- Η επανάληψη και η βελτίωση της επιθυμητής συμπεριφοράς του
- Η ενδυνάμωση και η αύξηση διάθεσης για τη μάθησή του
- Η αύξηση έκκρισης τον ορμονών της θετικής διάθεσης και της χαράς του
- Η αύξηση αυτοπεποίθησής του
- Η μείωση της ανασφάλειας, της παραίτησης και της απογοήτευσής του
- Η μείωση των επιθετικών συμπεριφορών του
- Η μείωση των φοβιών του
Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα είναι ένας ευτυχισμένος σκύλος ο οποίος ακολουθεί τη μάθηση με ευχαρίστηση και από επιθυμία και όχι από επιβολή ή εκφοβισμό.
Όταν ένας κηδεμόνας αποκτά έναν σκύλο πολλές φορές λαθεμένα δίνει σημασία στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές και αδιαφορεί επίσης λαθεμένα για τις επιθυμητές. Πόσες φορές έχει μαλώσει τον σκύλο του, επειδή ανέβηκε στον πάγκο της κουζίνας και πόσες φορές, όταν έκατσε δίπλα του αντί αυτού; Πόσες φορές έχει φωνάξει το πασίγνωστο «τι έκανες εκεί;», επειδή ο σκύλος έκανε την τουαλέτα του στο δωμάτιο που δεν θέλει ο κηδεμόνας του και πόσες επιβράβευσε με ένα δυνατό «μπράβο» και μια λιχουδιά στο επιθυμητό σημείο; Για να πούμε την αλήθεια, θεωρούμε δεδομένο ότι ο σκύλος «πρέπει» να κάνει το σωστό οπότε κάθε φορά που θα το πράξει τι μας νοιάζει αφού έκανε το σωστό και επίσης θεωρούμε δεδομένο ότι θα τον μαλώσουμε, όταν δεν το κάνει. Πόσο λανθασμένο είναι αυτό αποδεικνύεται στη συνέχεια της ζωής του σκύλου και στη μεταξύ μας σχέση χωρίς να έχουμε αντιληφθεί ότι για αυτό το λάθος έχουμε μεγάλο μερίδιο ευθύνης, όταν μαθαίναμε στον σκύλο τι να κάνει και τι να μην κάνει, τι είναι επιθυμητό και τι όχι. Αν ο κηδεμόνας εξ αρχής επιβραβεύει τις επιθυμητές συμπεριφορές του σκύλου και ζητά συνεχώς τις επιθυμητές οδηγίες, ώστε η εκμάθηση να είναι ευχάριστη και να επαναλαμβάνεται καθώς και να βελτιώνεται, τότε το αποτέλεσμα είναι δυνατότερο και ο σκύλος όπως και εμείς επιθυμεί περισσότερο μια ανταμοιβή από μια τιμωρία.
Η επιβράβευση δεν πρέπει σε καμία περίτωση να ανταγωνίζεται την τιμωρία ή να συνδυάζεται με αυτή.
Η επιβράβευση ως οδηγός για την εκπαίδευση δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ανταγωνίζεται την τιμωρία ή να συνδυάζεται με αυτήν, πρέπει να εξαλείφει την τιμωρία και να είναι η μόνη μέθοδος τεχνικής σε κάθε μορφή της στην εκπαίδευση του σκύλου.
Πολλές φορές έχουμε ακούσει πως ένας σκύλος ακολουθεί μια οδηγία ή κάνει μια συμπεριφορά στην εικόνα της επιβράβευσης και πως, όταν εκείνη λείπει, ο σκύλος αγνοεί την συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα να ξαπλώνει, όταν του ζητηθεί, επειδή βλέπει το μπαλάκι και να αδιαφορεί, όταν το μπαλάκι λείπει. Αυτό συμβαίνει επειδή λανθασμένα εξ αρχής η επιβράβευση έχει εμφανιστεί ως δέλεαρ στον σκύλο οπότε ο σκύλος πράττει υπό την εμφάνισή της και όχι για να την κερδίσει.
Ένα ανθρώπινο παράδειγμα για να κατανοήσουμε πρακτικά τι συμβαίνει είναι το εξής:
Μας βάζουν να λύσουμε έναν γρίφο και μας αναφέρουν πως, αν τον λύσουμε, θα κερδίσουμε ένα τεράστιο ποσό ως βραβείο και πως, αν δεν τον λύσουμε, θα πάρουμε έναν απλό τιμητικό έπαινο για τη συμμετοχή μας. Σε αυτή την περίπτωση δεν έχουμε φυσικά να χάσουμε κάτι παρά μόνο να κερδίσουμε. Αν προσθέσουμε όμως ότι το βραβείο είναι συνεχώς μπροστά στα μάτια μας, αποσπώντας μας συνεχώς την προσοχή μας, θα έχουμε τόσο εύκολα στο μυαλό μας τη σκέψη για τη λύση; Φυσικά και όχι, γιατί το δέλεαρ δεν μας αφήνει να σκεφτούμε ξεκάθαρα.
Η μέθοδος εκπαίδευσης της επιβράβευσης είναι η μοναδική και γρήγορη διαδρομή για την επιτυχημένη εκπαίδευση σε οποιονδήποτε σκύλο
Αν μας αφήσουν όμως να λύσουμε τον γρίφο και τα καταφέρουμε και το βραβείο είναι -ως έκπληξη- πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μας ανέφεραν ότι θα κερδίσουμε, τότε η ικανοποίησή μας θα είναι εκθετικά μεγαλύτερη. Έτσι λειτουργεί και ο σκύλος, ο οποίος αν γνωρίζει πως στο τέλος της επιθυμητής συμπεριφοράς θα κερδίσει την ανταμοιβή του θα τον βάλει στην διαδικασία να προσπαθεί περισσότερο για αυτήν. Αν μάλιστα υπάρχει και ένα επιπλέον κέρδος, τότε η ικανοποίησή του για την επιτυχία είναι σίγουρα μεγαλύτερη, και εμείς έχουμε επιβραβεύσει τον σκύλο και δεν τον έχουμε δελεάσει, κάτι που είναι δεδομένο πως πρέπει να κάνουμε από την πρώτη στιγμή που θα ξεκινήσουμε τη μαθησιακή διαδικασία στον σκύλο μας.
Η μέθοδος εκπαίδευσης της επιβράβευσης είναι επιστημονικά αποδεδειγμένα πως είναι ήδη η μοναδική και γρήγορη διαδρομή για την επιτυχημένη εκπαίδευση σε οποιοδήποτε σκύλο και επιτυγχάνει το δυνατότερο αποτέλεσμα σε οποιοδήποτε πρόβλημα συμπεριφοράς ακόμα και σε πολύ δύσκολα προβλήματα όπως η επιθετικότητα. Και είναι αποδεδειγμένο πια πως σε καμία περίπτωση δεν υπερνικάται από τη μέθοδο εκπαίδευσης που βασίζεται στη βία και την επιβολή για μια συμπεριφορά.
