Η ύπαρξη αδέσποτων ζώων στις δομές φιλοξενίας προσφύγων στην Ελλάδα είναι ένα θέμα με πολλές προεκτάσεις. Σε πολλές δομές τα άστεγα ζώα είναι αόρατα όπως και σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλάδας, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπως η δομή φιλοξενίας προσφύγων Σχιστού Αττικής όπου εκεί πάρα πολλά αδέσποτα ζώα έχουν βρει την αγάπη και την ασφάλεια.
Επιμέλεια Στήλης: Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός- Ζωοθεραπεύτρια, Εκπαιδεύτρια Σκύλων, Συγγραφέας και Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ.
Είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με την κ. Ελένη Καραγιάννη, η οποία εκτός από τον θεσμικό ρόλο της στην ένταξη των παιδιών προσφύγων στο ελληνικό σχολείο, έχει αναλάβει εθελοντικά από το 2016 τη διαχείριση των ζώων στη δομή φιλοξενίας του Σχιστού. Καθώς η φιλοζωία όπως ισχυρίζεται η ίδια, είναι πεδίο διαπολιτισμικής κατανόησης και ένα μέσο ένταξης, έχει τολμήσει να φέρει στην καθημερινότητα των παιδιών και των οικογενειών, την φροντίδα των ζώων που υπάρχουν στη δομή. Επιπλέον έχει εφαρμόσει βιωματικά παιχνίδια, εκπαιδευτικές παρεμβάσεις και έχει δημιουργήσει κατάλληλο επιμορφωτικό υλικό για τον συγκεκριμένο πληθυσμό.
Ελένη Καραγιάννη: Η ζωή των άστεγων ζώων στην προσφυγική δομή Σχιστού
Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στις προσφυγικές δομές με τα ζώα;
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν εκατοντάδες αδέσποτα ζώα στις προσφυγικές δομές. Η μέριμνα από την Πολιτεία και τις Δημοτικές αρχές είναι σχεδόν πάντα ανύπαρκτη ή στην καλύτερη περίπτωση περιστασιακή ή περιορισμένη. Υπάρχουν Δήμοι που έχουν “θεσπίσει” δική τους νομοθεσία, απαλλάσσοντας εαυτούς από την υποχρέωση να φροντίσουν τα αδέσποτα των δομών που βρίσκονται στα όριά τους. Κάποιοι ισχυρίζονται πως είναι ευθύνη του Υπουργείου Μετανάστευσης, άλλοι έχουν βαφτίσει τα ζώα δεσποζόμενα καθώς ισχυρίζονται πως ανήκουν στους πρόσφυγες.
Κατά συνέπεια μέσα στις δομές γεννιούνται χωρίς έλεγχο δεκάδες ζώα τα οποία υποσιτίζονται, υποφέρουν από ασθένειες και φυσικά δεν υπάρχει καμιά μέριμνα για τη στείρωσή τους. Οι Διοικητές πάλι, εκτός λίγων εξαιρέσεων (όπως πχ. το παράδειγμα του Βαγιοχωρίου) αρνούνται να δουν την ανάγκη και πολύ περισσότερο να αναλάβουν την ευθύνη και μια οποιαδήποτε πρωτοβουλία που θα επιχειρήσει να βελτιώσει την ζωή των ζώων και να μειώσει τον πληθυσμό τους. Τα ζώα είναι αόρατα στις προσφυγικές δομές δυστυχώς και οι ιθύνοντες πιστεύουν πως εάν τα αγνοήσουν, αυτά θα …εξαφανιστούν. Όποια μέριμνα προσφέρεται είναι από εθελοντές, εργαζόμενους και από τους ίδιους τους πρόσφυγες οι οποίοι προσπαθούν με μηδενικό εισόδημα να τα φροντίσουν.
Στην περίπτωση του Σχιστού, μετά από 7 χρόνια εθελοντικής εργασίας μέσα από καθημερινή αναζήτηση χοιρηγιών για στειρώσεις, τροφές και υιοθεσίες, οι 2-3 άνθρωποι που ασχολούμαστε με συνέπεια με το θέμα, έχουμε καταφέρει να μειώσουμε τον αριθμό των γατιών σε περίπου 60 και των σκυλιών στα 4, ενώ το 2017 είχαν φτάσει τα 20. Έχουν δοθεί περισσότερα από 100 ζώα σε υπεύθυνες και ελεγμένες υιοθεσίες με όλα τα νόμιμα, πολλά βρίσκονται σε φιλοξενία (18) και κατά καιρούς πολλά άλλα σε νοσηλεία αφού ήταν αρρώστα ή ανάπηρα. Οι στειρώσεις γίνονται με τη βοήθεια οργανώσεων όπως η ΕΔΚΕ, η SCARS, η Frieden fur Pfoten -Peace 4 paws, The Greek Cat Welfare society, κ.α. οι οποίες οργανώσεις συμβάλουν και σε τροφές. Για τα περίπου 200 κιλά ζωοτροφών που χρειαζόμαστε μηνιαία για τα ζώα της δομής και όσα φιλοξενούνται πολύ συχνά αναγκαζόμαστε να κάνουμε καλέσματα στο Facebook και crowd funding και όταν δεν είναι δυνατόν κάτι τέτοιο, καλύπτουμε το κόστος από την τσέπη μας.
Όπως καταλαβαίνεται ο Μεγάλος Απών και εδώ είναι η Πολιτεία. Το Σχιστό δυστυχώς είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση καθώς τροφοδοτείται συνεχώς με αδέσποτα ζώα. Εδώ και δεκαετίες λειτουργεί και ως τόπος εγκατάλειψης και εξορίας ανεπιθύμητων ζώων. Πολύ συχνά βρίσκουμε άρρωστα, τραυματισμένα ζώα ή ακόμη και κούτες με νεογέννητα κουτάβια και γατάκια έξω από τη δομή. Κάποιοι έρχονται και εγκαταλείπουν, ακόμη και ζώα σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Πολλά ζώα επίσης προέρχονται από το παζάρι των ρακοσυλλεκτών το οποίο γίνεται ακριβώς έξω από την πόρτα της δομής. Όσα δεν κατάφεραν να πουληθούν στις παράνομες αγοραπωλησίες του παζαριού, απλά εγκαταλείπονται εκεί. Εφόσον δεν υπάρχει φορέας απεύθυνσης, ένας αριθμός από αυτά τα ζώα θα βρουν καταφύγιο μέσα στη δομή, είτε μόνα τους είτε θα τα φέρουν οι πρόσφυγες ή και εμείς οι εργαζόμενοι, στην προσπάθειά μας να τα βοηθήσουμε μέχρι να βρουν υιοθεσία και φιλοξενία, ειδικά μικρά σε ηλικία ζώα, διαφορετικά θα ήταν καταδικασμένα από τις αγέλες της περιοχής. Η επιλογή να αφήνουμε ευάλωτα ζώα να αργοπεθαίνουν στην πόρτα μας, προφανώς δεν υπάρχει και ηθικά αλλά νομίζω και νομικά, θα μας άφηνε εκτεθειμένους. Κι εκεί αρχίζει ο αγώνας της σίτισης, των στειρώσεων και η απομάκρυνσή τους με φιλοξενίες και υιοθεσίες ακόμη και με επί πληρωμή φιλοξενία. Ένα τεράστιο project για να σηκώνουν στις πλάτες τους 2 -3 εθελοντές.
Ποια η στάση των προσφύγων στην φροντίδα των ζώων;
Θα έλεγα πως μια από τις πρώτες ενεργές επαφές τους με τις συνήθειες του Δυτικού πολιτισμού ήταν η σχέση που δημιούργησαν με τα ζώα. Θυμάμαι το 2015, πως τα παιδιά ούρλιαζαν από τον φόβο τους όταν έβλεπαν σκυλί και οι γονείς τα απομάκρυναν. Το να ζουν μέσα στο σπίτι τα ζώα ήταν μια ξένη κουλτούρα η οποία ειδικά σε πιο φονταμενταλιστικά μέρη από τα οποία έρχονται οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους, απαγορευόταν με προκάλυψη θρησκευτικούς λόγους. Σταδιακά όμως στην ζωή στην Ελλάδα, ο φόβος έφυγε, τα ζώα έφεραν μια σημαντική θεραπευτική επίδραση σε αυτούς τους ανθρώπους που έτσι κι αλλιώς έχουν μετατραυματικό στρες και καταθλίψεις από το αδιέξοδο του παρατεταμένου εγκλεισμού τους. Η φροντίδα των αδέσποτων ζώων και η συναισθηματική σύνδεση μαζί τους θα λέγαμε πως ανέπτυξε την ταυτότητα του Ενεργού πολίτη. Πλέον το να μοιράζονται το κοντέινερ της δομής με ένα γατάκι και ένα σκυλάκι και να μοιράζονται το συσσίτιο που λαμβάνουν μαζί τους, είναι πολύ συνηθισμένη εικόνα. Πολλοί από αυτούς παίρνουν μαζί τους τα ζώα που φρόντισαν στη δομή, στη Γερμανία και σε αυτό επίσης τους βοηθάω στα οικονομικά και στα διαδικαστικά. Κάπου θεωρώ πως συνέβαλα κι εγώ σε αυτήν την θετική κουλτούρα καθώς με επίμονες προσπάθειες έφερα τη φροντίδα σε μια καθημερινή ρουτίνα, φτιάχτηκαν σταθερά σημεία σίτισης και νερού, φτιάχτηκαν φυλλάδια στις γλώσσες των προσφύγων με οδηγίες και τη νομοθεσία και ανατέθηκε σε παιδιά και ενήλικες ο ρόλος του Υπεύθυνου.
Τα παιδιά της δομής συμμετέχουν και βοηθάνε ενεργά στο TNR, δίνουν αγωγή όπου χρειαστεί σε άρρωστα ζωάκια και έχουν εκπαιδευτεί να διακρίνουν πότε ένα ζώο είναι άρρωστο και χρειάζεται βοήθεια. Κάποια στιγμή με τη μορφή βιωματικού παιχνιδιού, είχαμε φτιάξει και την παιδική ομάδα ANIMAL POLICE, όπου σε διάφορα παιδιά είχε δοθεί ειδικό σήμα -κονκάρδα του/της αστυνομικού ζώων και όπου έβλεπαν ανάρμοστες συμπεριφορές παρενέβαιναν ή μου μετέφεραν το συμβάν. Δυστυχώς όμως, το θέμα των ζώων έχει εργαλειοποιηθεί σε μεγάλο βαθμός από ρατσιστικές ομάδες και άτομα που επιλέγουν να δουν σε αυτούς τους ανθρώπους ένα πληθυσμό ψυχρό συναισθηματικά οι οποίοι υπερασπίζονται την θρησκεία τους με ακραίους τρόπους. Πολύ συχνά οι μουσουλμάνοι παρουσιάζονται ως εκείνοι που καταναλώνουν κρέας σκυλιού και πολύ συχνά ακούμε αστικούς μύθους για ζώα που εξαφανίστηκαν από την στιγμή που μετακόμισε κάποια οικογένεια μουσουλμάνων στη γειτονιά.
Πολύ συχνά οι άνθρωποι αυτής της θρησκείας συνδέονται με σεξουαλικές κακοποιήσεις ζώων και με βάναυσους βασανισμούς. Αυτά είναι ρατσιστικά παραληρήματα. Όπως σε όλες τις κοινότητες ανθρώπων, έτσι και στις μουσουλμανικές, υπάρχουν όλες οι γνωστές συμπεριφορές απέναντι στα ζώα που σημειώνονται ήδη και σε χριστιανικές κοινότητες. Από αυτούς που φοβούνται και απεχθάνονται τα ζώα μέχρι σε εκείνους που θα καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να βρουν πόρους για να τα φροντίσουν. Στερεοτυπικά παρουσιάζονται ως αδιάλλακτοι και βίαιοι με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους. Το ίδιο βίαιοι παρουσιάζονται συχνά και στην σχέση τους με τα ζώα. Αλλά δεν είναι έτσι. Αυτοί οι άνθρωποι έρχονται να βρουν τη θέση τους στη Δυτική ζωή, είναι εξαρτημένοι από την υποστήριξη που λαμβάνουν από εμάς και μπορεί πολύ εύκολα η σχετική υπηρεσία να τους αρνηθεί το άσυλο. Οπότε είναι πολύ προσεκτικοί στις συμπεριφορές τους.
Τι πρόταση θα είχες για την διαχείριση των ζώων στις προσφυγικές δομές;
Αρχικά θα πρέπει να ενημερωθούν οι διοικητές των δομών για την ευθύνη που έχουν στο να αναζητούν βοήθεια και λύσεις και να μεριμνούν για το θέμα. Παράλληλα θα πρέπει να ασκηθεί πίεση με κάποιο τρόπο στους Δήμους που έχουν στα όρια τους μια προσφυγική δομή. Οι συγκεκριμένοι δήμοι λαμβάνουν από την Πολιτεία ένα καθόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό για να υποστηρίζουν τη δομή. Με αυτό θα μπορούσαν να διορίσουν προσωπικό που θα συνεργάζεται με την υπηρεσία διαχείρισης αδέσποτων του Δήμου και τις τοπικές φιλοζωικές και σε συνεργασία με την Διοίκηση και το προσωπικό της δομής αλλά και τους πρόσφυγες, να συνεργάζονται για το καλό των ζώων. Πιστεύω πως με 2-3 μαζικές ενέργειες στειρώσεων κάθε χρόνο θα βελτιωνόταν το πρόβλημα δραστικά. Ξέρω ότι η δική μου προσπάθεια και των ελάχιστων εθελοντών εργαζόμενων που δραστηριοποιούνται, δεν αρκεί καθώς μοιράζουμε την ενεργεία μας και στις επαγγελματικές μας υποχρεώσεις που έχουμε μέσα στη δομή. Το άγχος μου για το Σχιστό είναι, τι θα συμβεί εάν αλλάξω τόπο εργασίας. Ή τι θα γίνει εάν κλείσει η δομή, όπως έκλεισαν τόσες άλλες; Τα ζώα θα αφεθούν στα βουνά και στο πουθενά χωρίς σίτιση και χωρίς βοήθεια. Θα είναι τραγική η κατάληξή τους. Χρήματα υπάρχουν εδώ. Συντονισμός και υπευθυνότητα χρειάζεται και οι κατάλληλοι ευσυνείδητοι και ευαίσθητοι άνθρωποι στη κατάλληλη θέση.
Στον παρακάτω σύνδεσμο θα βρείτε σε εκτυπώσιμη μορφή, φιλοζωικό φυλλάδιο με τα βασικά βήματα φροντίδας των ζώων που ζουν σε προσφυγικές δομές, στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, αραβικά και φαρσί: https://balloonartpeople. blogspot.com/2022/02/blog-post.html
Η Ελένη Καραγιάννη είναι απόφοιτος της ΑΣΚΤ και έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών /Σπουδές στην Εκπαίδευση/ΕΑΠ. Είναι εκπαιδευτικός εικαστικής αγωγής και από τον Οκτώβριο 2016 είναι Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων στο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων στο Σχιστό. Είναι η ιδρύτρια και διετέλεσε Πρόεδρος από το 2016-2023 στο σωματείο: Δίκτυο Τέχνης και δράσης (οι άνθρωποι με τα μπαλόνια). Μέσα από διάφορες συνεργασίες με πανεπιστήμια, οργανώσεις, κ.α.,σχεδιάζει και συντονίζει εκπαιδευτικά προγράμματα πάνω στις αρχές της Συμπερίληψης, της Ένταξης (κ.α.) για την ενδυνάμωση κοινοτήτων που αντιμετωπίζουν διακρίσεις. Η ίδια έχει φιλοζωική δράση και με το σωματείο έχει δημιουργήσει εκπαιδευτικό υλικό τόσο για το Ελληνικό σχολείο όσο και για την προσφυγική κοινότητα. (Ιστοσελίδα: https://elenakarayanni.blogspot.com/p/blog-page_7344.html)
