Δυστυχώς, είναι πολύ συχνό φαινόμενο στον χώρο της εκπαίδευσης σκύλων, να προσεγγίζεται η σχέση μεταξύ κηδεμόνα και κατοικιδίου, με την οπτική όπου ο άνθρωπος πρέπει να είναι το «αφεντικό» και ο σκύλος ένα ζώο που πρέπει να τον υπακούει.
γράφει η Αργυρώ-Μαρία Βενιού, Εξειδικευμένη Σύμβουλος Συμπεριφοράς, Ψυχολογίας και Ευζωίας Σκύλων
Χρησιμοποιείται συχνά και η φράση “Βασική Υπακοή” για να περιγράψει την εκμάθηση ορισμένων συμπεριφορών όπως το “Κάτσε”, το “Έλα” και το “Μείνε”, που οι εκπαιδευτές ονομάζουν “Εντολές”. Όλα αυτά συναντώνται τόσο συχνά, που κανείς δεν τα αμφισβητεί, ούτε ψάχνει το αποτέλεσμα που μπορεί να έχει αυτή η προσέγγιση στην σχέση που αναπτύσσει με τον σκύλο του. Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιαστεί μια διαφορετική, σύγχρονη οπτική, για όσους θεωρούν τον σκύλο τους ισότιμο μέλος της οικογένειας. Ας ξεκινήσουμε από την κοινή παραδοχή, ότι ο κάθε σκύλος είναι διαφορετικός. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζει οποιοσδήποτε έχει έρθει σε επαφή με αυτά τα υπέροχα ζώα, έστω και για λίγο. Είναι απόλυτα λογικό λοιπόν, για τον κάθε σκύλο να θεωρούνται «βασικές», διαφορετικές συμπεριφορές.
Εάν για παράδειγμα ένας σκύλος υποφέρει από φοβίες όταν βρίσκεται εκτός σπιτιού και ο κηδεμόνας εστιάσει στην εκμάθηση του “Κάτσε”, επειδή θεωρείται μέρος της “Βασικής Εκπαίδευσης”, τρία πράγματα θα συμβούν: Πρώτον, η συναισθηματική κατάσταση του ζώου δεν θα του επιτρέψει να συγκεντρωθεί και δεν θα μπορέσει να μάθει, δεύτερον, θα αγχωθεί περισσότερο απ’ ότι θα βοηθηθεί επειδή θα πρέπει να επεξεργαστεί τι του ζητείται εκτός από αυτό που τον φοβίζει και τρίτον, θα χαθεί χρόνος και ενέργεια για την εκμάθηση μιας συμπεριφοράς που δεν θα βοηθήσει καθόλου στην αντιμετώπιση του φόβου, το χτίσιμο εμπιστοσύνης στον κηδεμόνα του και τη βελτίωση της ευζωίας του. Για τον συγκεκριμένο σκύλο, αυτό που είναι βασικό λοιπόν, είναι να μπο- ρεί να νιώσει ασφάλεια. Οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές που εκδηλώνουν οι σκύλοι, έχουν στη ρίζα τους κάποιο έντονο συναίσθημα, το οποίο είναι το ίδιο κουραστικό για τον σκύλο, όσο είναι για εμάς η συμπεριφορά του. Το τράβηγμα στη βόλτα, η επιθετικότητα, το ανεξέλεγκτο γαύγισμα σε οποιονδήποτε ήχο, οι φοβίες, οι καταστροφές στη βόλτα, η υπερκινητικότητα και οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να δυσκολεύει την καθημερινότητά μας, προκύπτει από τη δυσκολία του σκύλου να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Για να επιτευχθεί αυτό, ο σκύλος χρειάζεται έναν ευγενικό καθοδηγητή με υπομονή, τον οποίο εμπιστεύεται και συνεργάζεται μαζί του με χαρά και όχι ένα αφεντικό που δίνει εντολές τις οποίες πρέπει να εκτελεί, φοβούμενος τις συνέπειες. Φυσικά, η αρμονική συμβίωση και η αμοιβαία επικοινωνία, δεν είναι μόνο θέμα εκπαίδευσης με βάση την τιμωρία ή την επιβράβευση, δηλαδή «παραδοσιακής εκπαίδευσης» ή «θετικής εκπαίδευσης», όπως θα λέγαμε, αλλά θέμα εστίασης στη σχέση με τον άνθρωπο και στα συναισθήματα του ζώου αντί για την «υπακοή»! Η θετική εκπαίδευση ναι μεν χρησιμοποιεί κίνητρα και όχι φόβητρα για την εκμάθηση συμπεριφορών, αλλά μπορεί και πάλι να εστιάζει μόνο στην εκμάθηση συνθημάτων, χωρίς ουσιαστική εμβάθυνση σε αυτό που έχει τη μεγαλύτερη αξία για τη συμβίωση του ανθρώπου με τους σκύλους, που δεν είναι άλλο από τον δεσμό που υπάρχει μεταξύ τους.
Η διαφορά μπορεί να γίνει κατανοητή από ένα πολύ απλό παράδειγμα. Στον περίπατό του με τον κηδεμόνα του, ένας σκύλος μπορεί να σταματήσει στην άκρη ενός πεζοδρομίου πριν διασχίσει τον δρόμο με τρεις τρόπους: Ο πρώτος είναι υπακούοντας την εντολή «Stop» επειδή φοβάται ότι εάν δεν το κάνει, θα υπάρξει διόρθωση με τράβηγμα στο λουρί, ο δεύτερος είναι να αντα- ποκριθεί στο σύνθημα «Stop». επειδή γνωρίζει ότι εάν το κάνει θα επιβραβευτεί με κάτι που του αρέσει πολύ και ο τρίτος είναι απλά μιμούμενος τη γλώσσα σώματος του κηδεμόνα του, επειδή συντονίζεται και επικοινωνεί μαζί του. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι το ίδιο, όμως ο κάθε τρόπος εκμάθησης αυτής της απλής συμπεριφοράς, αντικατοπτρίζει τη σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στον κηδεμόνα και τον σκύλο του. Ένας σκύλος ελεύθερος να κάνει δικές του επιλογές, που λαμβάνει κατανόηση, αγάπη, καθοδήγηση και βοήθεια ακριβώς σε αυτό που χρειάζεται, ένας σκύλος του οποίου τα συναισθήματα λαμβάνονται υπόψη και εισακούγονται, είναι ένας σκύλος χαρούμενος, ισορροπημένος και ευτυχής, που δεν έχει λόγο να παρουσιάσει ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Εάν λοιπόν ο στόχος σας είναι η καλύτερη επικοινωνία με τον σκύλο σας, μην εστιάζετε την προσοχή σας σε ατελείωτες ασκήσεις “υπακοής”, αλλά αναρωτηθείτε ποιο συναίσθημα επηρεάζει τη συμπεριφορά του. Σκεφτείτε με ποιον τρόπο μπορείτε να αυξήσετε την εμπιστοσύνη του σε εσάς και πώς μπορείτε να τον βοηθήσετε να κάνει καλύτερες επιλογές!