Zωοθεραπεία

Ο δεσμός του θεραπευόμενου με τον σκύλο του ζωοθεραπευτή

γράφει η Ευγενία Καραζιώτη, ειδ. παιδαγωγός, MSc Ψυχοπαιδαγωγικής ΑΠΘ, KCAT certified animaltrainer, ζωοθεραπεύτρια, διοικητική υπεύθυνη Ελληνικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας

Στον χώρο της σύγχρονης ζωοθεραπείας, ο ρόλος των ζώων ξεπερνά κατά πολύ τον ρόλο της παρηγορητικής παρουσίας. Το ζώο του ζωοθεραπευτή δεν είναι ένα απλό “μέσο”, αλλά ένας ουσιαστικός συνεργάτης και συνοδοιπόρος, ένας «καθρέφτης» και μια ζωντανή γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Αυτή η ιδιαίτερη σχέση, όπως αναδεικνύεται από την πλέον μακρά εμπειρία ζωοθεραπευτών του Γαλλικού και Ελληνικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας, βασίζεται στην εμπιστοσύνη, στην αλληλεπίδραση (συχνά χωρίς λόγια) και στη βαθιά συναισθηματική σύνδεση. Το ζώο του θεραπευτή γίνεται, κυριολεκτικά, 88 ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τη διαδικασία της αυτούσιας θεραπείας/ παρέμβασης. Μέσα από την επαφή με το ζώο – την αφή, την παρατήρηση, το παιχνίδι ή ακόμη και την απλή παρουσία – το άτομο εισέρχεται σε μια κατάσταση επαφής με το παρόν. Εστιάζει, συγκεντρώνεται, ενεργοποιείται. Το ζώο προκαλεί την περιέργεια, κινητοποιεί τη δράση, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει ασφάλεια επειδή δεν κρίνει, δεν απαιτεί, δεν επιβάλλει ούτε επιβάλλεται (και την ίδια στιγμή συμβαίνουν και τα δύο αφού εισαγάγει τη δική του πραγματικότητα, ανάγκες και κανόνες). Η συναισθηματική ασφάλεια που προσφέρει είναι το έδαφος όπου μπορούν να ριζώσουν σταδιακά η ελευθερία, η αυθεντική έκφραση και η ενδυνάμωση. Η επικοινωνία που αναπτύσσεται ανάμεσα στον θεραπευόμενο και το ζώο του θεραπευτή είναι κυρίως μη λεκτική. Μια ματιά, μια κίνηση, μια στάση σώματος αρκούν για να ξεκινήσει ο διάλογος. Το ζώο ανταποκρίνεται άμεσα και αυθεντικά στα συναισθήματα του ανθρώπου. Δεν προσποιείται ούτε παρεξηγεί – απλώς υπάρχει, και με την παρουσία του επιβεβαιώνει την αξία και τη μοναδικότητα του ατόμου απέναντί του. Αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη, ειδικά για ανθρώπους που έχουν βιώσει απόρριψη, παθολογικοποίηση ή συναισθηματική αποξένωση. Η σχέση με το ζώο λειτουργεί και ως καθρέφτης των εσωτερικών δυναμικών. Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο το άτομο σχετίζεται με το ζώο –αν του δείχνει τρυφερότητα, αν κατανοεί τα όριά του, αν παρατηρεί τις αντιδράσεις του– ο θεραπευτής μπορεί να αντλήσει πολύτιμες πληροφορίες για τις ανάγκες, τα πρότυπα σχέσεων, τα τραύματα ή τις δυνατότητες του θεραπευόμενου. Και το σημαντικότερο: το ίδιο το άτομο πολύ συχνά αρχίζει να αναγνωρίζει τις αντιδράσεις του, να συνειδητοποιεί πώς σχετίζεται και να κάνει βήματα προς την αυτογνωσία. Αυτός ο δεσμός εντάσσεται σε ένα ευρύτερο “θεραπευτικό τρίγωνο”: άνθρωπος, ζώο και θεραπευτής. Ο θεραπευτής δεν λειτουργεί απλώς ως κηδεμόνας του ζώου, αλλά ως συνεργάτης σε μια θεραπευτική διαδρομή που διανύεται πιο άμεσα και φυσικά. Η σχέση με το ζώο επιτρέπει στον θεραπευόμενο να έρθει σε επαφή με τις αισθήσεις του, με τα συναισθήματά του και τελικά με τον ίδιο του τον εαυτό. Μαθαίνει να ακούει, να αντιλαμβάνεται, να σχετίζεται – όχι μόνο με το ζώο, αλλά και με τους ανθρώπους γύρω του. Η καθημερινή πρακτική επιβεβαιώνει συνεχώς τα οφέλη αυτής της τριαδικής σχέσης. Εφήβοι με δυσκολίες προσαρμογής, άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ενήλικες με αγχώδη συμπτώματα ανταποκρίνονται θετικά στην παρουσία του ζώου του θεραπευτή. Όπως περιγράφεται σε συνεδρίες των ζωοθεραπευτών, η συνεργασία με το ζώο καλλιεργεί δεξιότητες όπως η προσοχή, η αυτορρύθμιση, η κατανόηση οδηγιών, η έκφραση και –κυρίως– η αυτοπεποίθηση. Η πιο βαθιά πτυχή αυτού του δεσμού είναι ότι το ζώο αποδέχεται το άτομο χωρίς όρους. Δεν το βλέπει ποτέ ως “διαφορετικό”, “ελλειμματικό” ή “προβληματικό”. Αυτή η άνευ όρων αποδοχή επιτρέπει να αρχίσει το κάθε άτομο να αποδέχεται τον εαυτό του, να ανακαλύπτει τον πλούτο και τις δυνατότητές του, να αγαπά τον εαυτό του «όπως είναι». Το ζώο, με τη σιωπηλή σοφία του, προσφέρει στον θεραπευόμενο μια ανεπανάληπτη εμπειρία σχέσης — που δεν βασίζεται σε λόγια, αλλά σε παρουσία, επαφή και αυθεντικότητα. Η ζωοθεραπεία, επομένως, δεν είναι μια απλή συμπληρωματική θεραπευτική τεχνική. Είναι μια βαθιά ανθρωποκεντρική προσέγγιση, που αξιοποιεί το δεσμό ανθρώπου-ζώου ως μοχλό ενδυνάμωσης, αυτογνωσίας και συναισθηματικής θεραπείας. Και ανάμεσα στο δεσμό του θεραπευόμενου με το ζώο του θεραπευτή διακυβεύονται όλες οι μεταμορφωτικές διαδικασίες αυτής της θεραπευτικής μεθόδου.