Ηθικές επιλογές & Ελευθερία: Τα ζώα δεν μας ανήκουν...
Γράφει η Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός- Ζωοθεραπεύτρια, Συγγραφέας, Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ.
Στο μακρινό ίσως για μας σήμερα 1931 και σε ένα συνέδριο περιβαλλοντιστών στη Φλωρεντία αποφασίστηκε να «γιορτάζεται» την 4η Οκτώβρη η Παγκόσμια μέρα ζώων ως ένας τρόπος για την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών για τα υπό εξαφάνιση ζώα αρχικά και έπειτα για όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου. Παράλληλα, η μέρα αυτή συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, γνωστού Αγίου της Καθολικής Εκκλησίας ως προστάτη των ζώων και του περιβάλλοντος.
Αρκετά χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 1978, υπογράφηκε στο Παρίσι η Διεθνής Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων μα τα άρθρα της σίγουρα θα συμφωνήσουν πολλοί πως σε πολλές περιπτώσεις δεν τηρούνται.
Κάνοντας μια πολύ σύντομη ιστορική αναδρομή, ο φιλόσοφος και μαθηματικός Πυθαγόρας προέτρεψε τους ανθρώπους να σέβονται τα ζώα, επειδή πίστευε ότι οι άνθρωποι και οι μη-άνθρωποι είχαν το ίδιο είδος ψυχής, ένα πνεύμα που διαπερνά το σύμπαν και μας κάνει ένα με τα ζώα. Ήταν χορτοφάγος και σύμφωνα με πληροφορίες ήταν ο πρώτος «φιλελεύθερος» των ζώων, αγοράζοντας ζώα από την αγορά ώστε να τα απελευθερώσει. Ενάντια σε αυτές τις ιδέες, ήταν ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) που ισχυρίστηκε ότι τα μη ανθρώπινα ζώα δεν είχαν συμφέροντα δικά τους και ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να δημιουργήσει μια ταξινομική κατηγοριοποίηση και ιεραρχία των ζώων, όντας αρνητής της λογικής και της ηθικής ισότητας στα ζώα λέγοντας πως οι άνθρωποι έχουν λογική ενώ τα ζώα όχι και με τις απόψεις του να επικρατούν στη Δύση για σχεδόν δύο χιλιετίες. Ένας από τους μαθητές του Αριστοτέλη όμως, ο Θεόφραστος, εναντιώθηκε στην κρεατοφαγία λέγοντας πως στερεί άδικα τη ζωή στα ζώα τα οποία όπως υποστήριζε έχουν λογική και συναισθήματα όπως και τα ανθρώπινα ζώα. Για τον Πλούταρχο οι πολιτισμένοι άνθρωποι δεν είχαν κανέναν λόγο να σκοτώσουν ζώα για την τροφή τους, ενώ η επικράτηση του χριστιανισμού έφερε στη συζήτηση το θέμα της κυριαρχίας των ανθρώπων πάνω στα ζώα.
Από την αρχαιότητα μάλιστα ξεκίνησαν δίκες ενάντια στα ζώα μιας και στον Μεσαίωνα πια ήταν ένα συνηθισμένο γεγονός τα ζώα να οδηγούνται στα δικαστήρια, να ανακρίνονται και αν δεν απαντούν στις κατηγορίες να καταδικάζονται σε θάνατο. Υπολογίζεται πως το 1793 σταμάτησαν αυτές οι δίκες με τα ζώα όμως δυστυχώς να μην τυγχάνουν στην πορεία της αντιμετώπισης που άξιζαν. Εκείνες τις εποχές όμως τα ζώα βρήκαν σημαντικούς υποστηριχτές όπως την κεντρική μορφή του Διαφωτισμού, τον Βολταίρο, που υποστήριζε πως τα ζώα κάποτε συνομιλούσαν με τους ανθρώπους, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι που λέγεται πως δεν έτρωγε ζώα, τον Ζαν- Ζακ Ρουσσώ που έκανε λόγο για τα συναισθήματα των ζώων που υποφέρουν και επομένως οι άνθρωποι οφείλουν να έχουν ηθικές υποχρεώσεις απέναντί τους. Την Αγγλίδα αριστοκράτισσα Margaret Cavendish που τον 17ο αιώνα αγωνίστηκε να ισοπεδώσει τη θεωρία περί του «ζώου-μηχανής» του Καρτέσιου. Μέχρι πάντως το όχι και τόσο μακρινό σε μας 1973 που ο Βρετανός ψυχίατρος Richard D. Ryder εισήγαγε την έννοια «σπισισμός» το θεωρητικό ενδιαφέρον για την προστασία των ζώων παρέμενε υποτονικό παρόλο που από τον 18ο αιώνα δεν έπαψαν οι συζητήσεις για την προστασία τους. Δυο χρόνια αργότερα ο Αυστραλός φιλόσοφος Peter Singer με την «Απελευθέρωση των Ζώων» γίνεται ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους και θεμελιωτές του αντισπισιστικού κινήματος.
Στο σήμερα, τα ζώα χρόνια υποφέρουν σε εργαστήρια πειραμάτων στον βωμό άλλοτε της ιατρικής και άλλοτε του καλλωπισμού με τη λυπηρή διαπίστωση όμως να γίνονται μάταια τα περισσότερα πειράματα, σε συντριπτικό ποσοστό συχνά, καθώς εντέλει οι δοκιμές στη συνέχεια δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα στους ανθρώπους. Υποφέρουν πίσω από κλουβιά φυλακισμένα σε ζωολογικούς κήπους και πάρκα που όσο και να το σκεφτεί κανείς δεν υπάρχει καμιά εκπαιδευτική πλευρά στην επίσκεψη σε τέτοιους χώρους. Τι θα μπορούσε να μάθει εκεί κάποιος; Πως ένα ζώο που θα ζούσε ελεύθερο, αγέρωχο και ευτυχισμένο στη φυσικό του περιβάλλον, ζει φυλακισμένο ενάντια στη φύση του και περιμένει θλιμμένο, νηστικό και αφυδατωμένο αλλά και άρρωστο συχνά τον θάνατό του; Στα ζώα δεν αρκεί το φαγητό και το νερό για να έχουν ποιοτική ζωή, όπως άλλωστε και στους ανθρώπους που οι περισσότεροι τουλάχιστον, δυσκολεύτηκαν αρκετά να παραμείνουν σχεδόν έναν χρόνο μέσα στο σπίτι ακόμη και αν είχαν φαγητό και νερό!
Στα ζώα δεν αρκεί το φαγητό και το νερό για να έχουν ποιοτική ζωή, όπως άλλωστε και στους ανθρώπους
Στα θετικά γεγονότα πάντως η Ελλάδα, το Φεβρουάριο του 2012, έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη και η δεύτερη στον κόσμο με τσίρκο χωρίς κανένα είδος ζώου και ευτυχώς το παράδειγμά της ακολούθησαν και πάρα πολλές άλλες με αποτέλεσμα αμέτρητα ζώα να γλιτώνουν τη νάρκωση, την βασανιστική μέχρι θανάτου κακοποίηση στο όνομα της εκπαίδευσής τους, την πείνα, τη δίψα, τον εγκλεισμό και τον ψυχικό μαρασμό. Οι εκπαιδευτές βέβαια σκύλων που χρησιμοποιούν μεθόδους ακόμη και υποβόσκουσας βίας παραμένουν ως μια ακόμη πληγή για τη φιλοζωία στη χώρα.
Η εξοικείωσή μας με τα ζώα σίγουρα ξεκινά τις περισσότερες φορές από τη συνύπαρξή μας με έναν σκύλο ή μια γάτα. Μέσα από την αγάπη και την κατανόηση αυτών των πλασμάτων και την αποδοχή κυρίως πως πονούν, χαίρονται, λυπούνται, αγωνιούν, νιώθουν ευγνωμοσύνη, φοβούνται, σκέφτονται και μιλούν σε μια δική τους γλώσσα σιγά σιγά η αγάπη μας επεκτείνεται και στα άλλα ζώα του ζωικού βασιλείου για να φτάνουμε στα σημερινά χρόνια όπου το ποσοστό εκείνων που πιθανώς να μη τους περάσει ποτέ από το μυαλό να συναινέσουν ξανά στη σφαγή ενός ζώου για την τροφή, τη διασκέδαση, την ένδυση ή τον καλλωπισμό τους να αυξάνεται διαρκώς.
Καλούμαστε λοιπόν και φέτος να «γιορτάσουμε» την Παγκόσμια Μέρα Ζώων με τις κακοποιήσεις ζώων να συνεχίζονται στη χώρα μας και παντού στον πλανήτη καθώς υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ακόμη ανθρωπίνων ζώων που επιμένει να πιστεύει πως τα πάντα στη Γη του ανήκουν και φυσικά και τα ζώα τα οποία οφείλουν να υπηρετούν τον άνθρωπο. Κόντρα σε αυτή όμως τη «φιλοσοφία» υπάρχει πια ένα συντριπτικό ποσοστό ανθρώπων που αποτελούν πια το φιλοζωικό κίνημα, που επιμένει να βλέπει τη μέρα αυτή ως μια ακόμη μέρα υπενθύμισης να βγάλουμε ο καθένας από μέσα μας το καλύτερο κομμάτι του εαυτού μας, να μπούμε στη θέση του άλλου όσα πόδια και αν έχει και από όποια μητέρα και αν έχει γεννηθεί, να ενωθούμε όλοι για να γίνουμε το καλό και όχι το κακό. Καμιά αλλαγή, όσο μικρή και αν φαντάζει, δεν πάει χαμένη. Αυτή τη μέρα επίσης, επιμένουμε ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων να ακούμε τις κραυγές των ζώων που ζητούν με αξιοπρέπεια τη βοήθειά μας καθώς έχουν απομείνει μόνα στο έλεος πολλών ανθρώπων που έχουν ξεχάσει την καλοσυνάτη φύση τους και εξακολουθούν ασταμάτητα να βγάζουν στην επιφάνεια τον χειρότερο εαυτό τους.
H Ελλάδα, το Φεβρουάριο του 2012, έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη και η δεύτερη στον κόσμο με τσίρκο χωρίς κανένα είδος ζώου.
Οι αμέτρητες δυσκολίες που εμφανίζονται στον δρόμο της ζωής πολλών άγριων ζώων που αναγκάζονται να ζούνε φυλακισμένα ακόμη και σε πολύ στενά κλουβιά μέσα στα σαλόνια σπιτιών προς ικανοποίηση των «ιδιοκτητών» τους που τα έχουν μετατρέψει με το ζόρι σε κατοικίδια, άλλων που βασανίζονται για να πάρουν τα ανθρώπινα ζώα τη γούνα τους, άλλων που προορίζονται για τροφή και πειράματα φαντάζουν άλλοτε ήπιες και άλλοτε όχι σε σχέση και με τη ζωή των αμέτρητων πια αδέσποτων της δικής μας χώρας. Ένας αριθμός που ολοένα αυξάνεται καθώς υπάρχουν ακόμη πολλοί που θεωρούν ως λύση τον εγκλεισμό σε ένα κλουβί καταφυγίου που άλλοτε είναι κολαστήριο και άλλοτε είναι όντως η καλύτερη συνθήκη διαβίωσης σε σχέση με τον δρόμο που έχει ως μοναδικό τέλος έναν μαρτυρικό θάνατο αργά και βασανιστικά ή βάναυσα και πολύ γρήγορα. Η μοναδική λύση είναι η στείρωση και η υιοθεσία όλων αυτών των ψυχών που περιμένουν καρτερικά τον έναν και μοναδικό άνθρωπο που θα τους αγαπήσει και θα θελήσει να περάσει μαζί τους το υπόλοιπο της ζωής τους. Είναι λυπηρό μάλιστα να συναντάς ανθρώπους που δηλώνουν φιλόζωοι και να είναι ενάντια στη στείρωση ως μια πράξη ιατρική ενάντια στη φύση του ζώου, όταν αυτό το ζώο μετά την εξημέρωσή του από τον άνθρωπο, αδυνατεί να επιβιώσει μόνο του στη φύση, πόσο μάλλον, όταν το κυνηγάει με κάθε μέσο και τρόπο ο άνθρωπος. Και φυσικά η μοναδική σίγουρη λύση είναι η ριζική αλλαγή των πεποιθήσεων μέσω της εκπαίδευσης και η διαμόρφωση της ελληνικής παιδείας στα νέα δεδομένα. Δεν γίνεται να αλλάξουν πολλά, όταν στα σχολικά βιβλία διδάσκεται πως τα ζώα ζουν κοντά στον άνθρωπο για να μπορεί εκείνος να τα εκμεταλλεύεται!
Τα τελευταία χρόνια οι κακοποιήσεις των ζώων και σε αυτό συμβάλλει φυσικά η μεταφορά της πληροφορίας στο διαδίκτυο έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Καθημερινά γινόμαστε θεατές θλιβερών ιστοριών ζώων που ενώ δεν έφταιξαν σε τίποτα βρέθηκαν να σέρνονται ζωντανά και δεμένα πίσω από αυτοκίνητα και μηχανάκια, να τραυματίζονται, να υποφέρουν, να ευθανατώνονται, να αναγκάζονται να ζουν μέσα σε άθλιες συνθήκες, να εκπαιδεύονται με βία, να καταδικάζονται σε θάνατο από πείνα, αφυδάτωση, φόβο και μοναξιά. Αν ρωτήσεις έναν κακοποιητή για ποιο λόγο δρα ενάντια στα ζώα, θα απαντήσει γιατί τα ζώα έχουν γεννηθεί για να τον υπηρετούν και αν ίσως φοβηθεί την ποινή, θα υποστηρίξει πως δεν το κατάλαβε πως τα κακοποίησε. Ενώ πολύ συχνά κατά βάθος η κακοποίηση έχει τις ρίζες της στον εγωισμό, στην απανθρωπιά και στην ηδονή του να βλέπει κάποιον άλλον να πονάει εξαιτίας του.
Κάποια στιγμή θα πρέπει να ορίσουμε μια συζήτηση σχετική με την ηθική και την ελευθερία δίχως φόβο και πάθος για όλα όσα μέχρι σήμερα πράξαμε. Ποτέ δεν είναι αργά να κοιτάξεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη, να αναγνωρίσεις τα λάθη σου και το πόσο συνέβαλες στη δυστυχία ή την ευτυχία των άλλων, ώστε να είσαι έτοιμος να αλλάξεις τις επιλογές σου, όταν μάλιστα από αυτές εξαρτιώνται οι ζωές των άλλων. Οι νόμοι στη χώρα μας είναι πλέον αμείλικτοι για όποιον επιχειρήσει να στερήσει τη ζωή ενός ζώου αρκεί αυτός που βλέπει να αποφασίσει να μιλήσει και όλοι μαζί να πιέζουμε για δικαστικές αποφάσεις υπέρ των ζώων που υποφέρουν, όπως θα θέλαμε να κάνει και κάποιος για εμάς.
Αν κάποτε η συζήτηση για τα δικαιώματα των ζώων ήταν επίκαιρη, σήμερα είναι σίγουρα αναπόφευκτη, επείγουσα και απαραίτητη, καθώς δεν υπάρχει κανείς θεωρητικά που να μη συμφωνεί πως, όταν φανεί το φως στο τούνελ των τελευταίων χρόνων, η γενοκτονία, ως μοίρα δική μας και των ζώων, είναι μάλλον κοινή. Και σίγουρα, μέσα από αυτή τη συζήτηση, θα εκπλαγούμε όταν θα γίνει απόλυτα σαφές πως τελικά η φύση και όλα τα ζώα δεν ανήκουν σε μας, δεν έχουν κανέναν λόγο να υπακούσουν στις διαθέσεις και στις εντολές μας και πως για χρόνια ζούσαμε τελικά σε μια προκατάληψη και πλάνη, καθώς την οποιαδήποτε στιγμή εμείς αποχωρήσουμε, η φύση και η ζωή θα συνεχίσει ασταμάτητα να κάνει τον κύκλο της…
