Άνθρωποι της Τέχνης & του Πολιτισμού μιλούν για τη σχέση τους με τα ζώα
Επιμέλεια Στήλης: Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός, Εκπαιδεύτρια Σκύλων, Συγγραφέας και Δημιουργός Ζω.Ε.Σ.
Οι εικόνες είναι δημιουργίες της Λιάνας Δενεζάκη για την εικονογράφηση του βιβλίου “Ανοιξη Παντού!” της Δέσποινας Τζιάκη
Μόνο ένας άνθρωπος που υπηρετεί χρόνια με ήθος και αγάπη τον Πολιτισμό και την Τέχνη και αγαπά τόσο πολύ τις λέξεις και τις εικόνες θα μπορούσε τόσο εύστοχα να αποτυπώσει στο χαρτί το μεγαλείο της ψυχής αλλά και της αγάπης των ζώων. Δυνατά συναισθήματα που πρέπει να ξέρεις να χειρίζεσαι τις λέξεις, αφού πρώτα τις νιώσεις, που θα τα μεταφέρουν. Σε αυτό το τεύχος του περιοδικού έχουμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τη συγγραφέα Δέσποινα Τζιάκη που μεγάλωσε μέσα στη φύση, καθώς γεννήθηκε και έζησε για πολλά χρόνια της ζωής της σε ένα ορεινό χωριό του νομού Χανίων. Σπούδασε Παιδαγωγικά, εργάζεται ως νηπιαγωγός, ενώ σχεδιάζει εκπαιδευτικά προγράμματα, και υλοποιεί δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και φιλαναγνωσίας.
Στο τελευταίο της βιβλίο «Άνοιξη Παντού!», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίτρινο Πατίνι, συνδυάζει τις δυο μεγαλύτερες αγάπες της: την Άνοιξη και τα παιδιά σε μια μοναδική ιστορία ανταπόδοσης και ευγνωμοσύνης.
Δέσποινα Τζιάκη,
νηπιαγωγός, συγγραφέας
Αλήθεια, κυρία Τζιάκη, μπορεί να έρθει η Άνοιξη στην καρδιά της πόλης;
Η Άνοιξη απλώνεται παντού! Στην πόλη οι άνθρωποι με τις ενέργειές τους τη δυσκολεύουν όμως εκείνη έχει τη δύναμη να κάνει την παρουσία της αισθητή. Υπάρχουν όμως και πρωτοβουλίες από ενεργούς πολίτες και φορείς που προσπαθούν να της «ανοίξουν» δρόμους ή έστω μονοπάτια.
Και αυτά είναι πολύτιμα για τους κατοίκους των πόλεων και πρέπει να υποστηριχθούν και να πολλαπλασιαστούν, γιατί επιδρούν θετικά στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.
Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κακοποίησης ζώων παγκοσμίως. Εσείς, που έρχεστε καθημερινά σε επαφή με τόσο μικρά παιδιά, θεωρείτε πως υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι;
Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο που μεγαλώνουν. Η οικογένεια, το σχολείο και η κοινότητα μπορούν να τα καθοδηγήσουν έτσι ώστε να αγαπούν και να φροντίζουν τα ζώα, να τ’ αντιμετωπίζουν ως πλάσματα που έχουν ανάγκες, συναισθήματα, δικαιώματα. Όλοι μαζί μπορούμε να συμβάλλουμε και να πάψουν οι άνθρωποι να κακοποιούν τα ζώα. Εμείς που δουλεύουμε με τα μικρά παιδιά αξιοποιούμε την παιδική λογοτεχνία για να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές μας ως προς αυτό το θέμα. Επίσης οι εκπαιδευτικοί είναι πολλοί προσεχτικοί με το υλικό που επιλέγουν και έτσι τραγούδια ή παιχνίδια που μπορεί παλιότερα να ήταν αγαπητά στα παιδιά έχουν είτε τροποποιηθεί είτε διαγραφεί για να μη μεταφέρονται μηνύματα αδιαφορίας ή βασανισμού των ζώων. Όλοι έχουμε ευθύνες και πρέπει να δουλέψουμε προς την ίδια κατεύθυνση που δεν είναι άλλη από την αγάπη και το σεβασμό όλων των μορφών ζωής. Είμαστε όλοι συγκάτοικοι στο μεγάλο σπίτι της γης και έχουμε χρέος να συμβιώνουμε με συντροφικότητα και αλληλοκατανόηση.
Πείτε μια λίγο μια μικρή ιστορία για ένα ζώο με το οποίο έχετε συνδεθεί περισσότερο και κρατά μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά σας.
Ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου έχουν «τ’ αρνάκια της Πρωτοχρονιάς». Στο σπίτι μας είχαμε τη συνήθεια να κάνει «ποδαρικό» ένα μωρό αρνάκι την πρώτη μέρα κάθε νέου έτους. Η μητέρα μου πίστευε ότι το αρνάκι είναι ζώο ευλογημένο, γιατί ήταν ένα από τα ζώα της φάτνης που με την ανάσα του ζέστανε το νεογέννητο Χριστό. Γι’ αυτό θεωρούσε καλή τύχη ο πρώτος που θα έμπαινε στο σπιτικό μας να είναι το αρνάκι. Όμως οι γάτες μας- που πάντα είχαμε αρκετές- ήταν συνηθισμένες με το παραμικρό άνοιγμα της πόρτας να χώνονται μέσα σπρώχνοντας. Εγώ τότε σαν παιδί έπρεπε να προσέχω και να μην τις αφήσω να μπουν αυτές πρώτες, να μην προλάβουν. Αυτή η εικόνα με το αρνάκι -μουσαφίρη που ερχόταν να μας κάνει το ποδαρικό έχει μείνει στην καρδιά μου σαν μια όμορφη ανάμνηση των παιδικών μου χρόνων.
Η «Άνοιξη Παντού!» είναι ένα βιβλίο πολλαπλών αναγνώσεων γραμμένο με ρυθμό.
Θέλετε να προτείνετε μια δραστηριότητα που θα μπορούσε να σχετιστεί με την ιστορία του για γονείς με μικρά παιδιά;
Η αλληλεπίδραση ενός βιβλίου με τους αναγνώστες είναι ξεχωριστή για τον καθένα και είμαι σίγουρη ότι οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους έχουν τις δικές τους ιδέες για δραστηριότητες που ταιριάζουν και στη δική τους μοναδική σχέση. Για μένα μια πολύ αξιόλογη και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα είναι τα μικρά παιδιά να φυτέψουν σπόρους και να τους παρακολουθούν καθώς μεγαλώνουν. Αυτό τους δημιουργεί δεσμούς με τη φύση και θα έχουν όμορφες και δυνατές αναμνήσεις. Φυτεύοντας λουλούδια σε μια γλάστρα είναι πολύ πιθανό να σε επισκεφτούν οι μέλισσες και οι πεταλούδες. Την άνοιξη, αν πάρεις τα παιδιά για μια βόλτα στο πάρκο, στο άλσος, στο δασάκι είναι πολύ πιθανό να ακούσεις τα πουλιά, να παρατηρήσεις τις φωλιές τους στα κλαδιά των δέντρων. Στη συνέχεια τα παιδιά έχοντας αυτά τα βιώματα, τις εμπειρίες μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν εικαστικά, θεατρικά, λογοτεχνικά!
Έχοντας ζήσει για τόσα χρόνια με τους ήχους των πουλιών και τις μυρωδιές της γης, τι νιώθετε για ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα τσιμεντένιο περιβάλλον;
Πραγματικά νιώθω τυχερή που γεννήθηκα και μεγάλωσα μέσα στη φύση. Σίγουρα έχασα κάποιες άλλες εμπειρίες που έχουν τα παιδιά στην πόλη, όπως συμμετοχή σε οργανωμένες δραστηριότητες αλλά κέρδισα σε ελευθερία, σε ανεμελιά, σε ουσιαστικές σχέσεις με τα κατοικίδια ζώα μας. Στα παιδιά της πόλης πρέπει να δίνονται ευκαιρίες να γνωρίζουν τη φύση, τη γη, τα ζώα, όλο το φυσικό περιβάλλον.
Οι γονείς να επιδιώκουν να προσφέρουν όσο περισσότερες ευκαιρίες για παρατήρηση και δράση μέσα στη φύση. Είναι βιώματα που τα έχουν ανάγκη τα παιδιά γιατί και οι άνθρωποι είναι μέρος της φύσης και μόνο έτσι μπορούν να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους.
Οι γονείς να επιδιώκουν να προσφέρουν όσο περισσότερες ευκαιρίες για παρατήρηση και δράση μέσα στη φύση.
Το τσιμεντένιο περιβάλλον περιορίζει τις αισθήσεις, είναι μονότονο και ψυχοφθόρο. Η ζωή στη φύση μας δίνει χαρά, ενέργεια, δημιουργικότητα και αναπτύσσει τη φαντασία και πολλά άλλα… Αυτά δεν τα λέω εγώ- εγώ τα έζησα-, τα λένε τα αποτελέσματα από μακροχρόνιες και συστηματικές έρευνες!
Θεωρείτε πως η παιδική λογοτεχνία μπορεί να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση;
Φυσικά μπορεί! Τα βιβλία, οι ιστορίες των βιβλίων ή της προφορικής παράδοσης μπορούν να σημαδέψουν τους ανθρώπους, να τους καθοδηγήσουν, να τους στηρίξουν σε δυσκολίες. Και τα παιδιά έχουν την ευκαιρία μέσα από τις ιστορίες να κατανοήσουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των άλλων. Πολλές φορές ταυτίζονται με τους ήρωες και αντιλαμβάνονται ότι έχουν βιώσει και τα ίδια παρόμοιες καταστάσεις. Μέσα από τις ιστορίες μαθαίνουν ν’ αναγνωρίζουν και τα δικά τους συναισθήματα, να τα κατανοούν και να τα διαχειρίζονται. Σ’ αυτό το σημείο έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος που επεξεργάζονται στη συνέχεια την ιστορία ενός βιβλίου, οι ερωτήσεις, η συζήτηση που θα γίνει και οι δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν. Η παιδική λογοτεχνία είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να εξυπηρετήσει πολλούς σκοπούς αλλά επίσης μπορεί σαν μορφή τέχνης να ψυχαγωγεί, να καλλιεργεί αισθητικά και ψυχικά το παιδί.
Πόσο συχνά βλέπετε παιδιά, ανθρώπους να αλλάζουν προς το καλύτερο;
Θέλω να είμαι αισιόδοξη, θέλουμε δεν θέλουμε ο κόσμος αλλάζει, κι εμείς αλλάζουμε. Οι αλλαγές ναι θα πρέπει να είναι προς το καλύτερο, γι’ αυτό χρειάζεται προσπάθεια, αγώνας. Τα πράγματα δεν αλλάζουν μόνα τους, είναι τα μικρά που θα κάνουν οι πολλοί για να δούμε το αποτέλεσμα. Η οικογένεια, το σχολείο, η κοινότητα όπως είπα και παραπάνω είναι οι χώροι που όταν συνεργάζονται προς την ίδια κατεύθυνση έχουν τη δύναμη να μας οδηγήσουν σε καλύτερες μέρες. Βέβαια και η έννοια του καλύτερου δεν ορίζεται το ίδιο από όλους. Ας είναι το καλύτερο για το φυσικό περιβάλλον, για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, για τον ποιοτικό δημιουργικό μας χρόνο!
Οι αλλαγές θα πρέπει να είναι προς το καλύτερο, γι'αυτό χρειαζεται προσπάθεια...
Μέσα στο βιβλίο σας βλέπουμε εικόνες από όλα, σχεδόν, τα ζώα, τα έντομα και τα πουλιά που ζουν στην Ελλάδα· ακόμα και αρκούδες. Ποιο είναι το αγαπημένο σας και τι ρόλο του δώσατε στην ιστορία σας -αν του δώσατε κάποιον ρόλο;
Αγαπημένα είναι όλα αλλά αν πρέπει να ξεχωρίσω ένα θα έλεγα τον τσαλαπετεινό που εμείς στα μέρη μας τον λέμε κουκλοπετεινό! Είναι ένα πανέμορφο, ελεύθερο πουλί που ταξιδεύει από τόπο σε τόπο και μαζί με τ’ άλλα αποδημητικά μας φέρνει το αισιόδοξο μήνυμα του ερχομού της άνοιξης! Αυτό κάνει και μέσα στην ιστορία, είναι σε επικοινωνία με το χελιδόνι αφού και τα δυο είναι αποδημητικά πτηνά και μεταφέρουν τα μηνύματα και στ’ άλλα ζώα.
Είναι κι αυτό ένα στολίδι της ανοιξιάτικης φύσης, πρωταγωνιστής, συντονιστής στην ιστορία. Με ενθουσίασε η ιδέα της Λιάνας Δενεζάκη που στην πρωτότυπη και εμπνευσμένη της εικονογράφηση τον έκανε και γραμματόσημο! Ταιριάζει απόλυτα σ’ ένα ταξιδιάρικο πουλί να σφραγίζει τα νέα! Και τα νέα θέλουμε να είναι χαρούμενα: «έρχεται η άνοιξη!» , «σας περιμένουμε να ετοιμάσουμε ένα δώρο-έκπληξη!»
Ξεναγήστε μας λίγο στην ιστορία σας!
Στην ιστορία η φύση είναι στα καλύτερά της! Στολίζεται και γιορτάζει τον ερχομό της άνοιξης. Χρώματα κι αρώματα παντού! Συναντήσεις των ζώων, σκέψεις για να οργανωθεί η έκπληξη -δώρο για την άνοιξη. Δώρο ανταπόδοσης, ευγνωμοσύνης… ένα δώρο, αλλά τι; Και τι θα γίνει με τα παιδιά στις πόλεις; Η άνοιξη θα φτάσει εκεί; Τη γνωρίζουν τα παιδιά; Την περιμένουν; Πώς θα την υποδεχτούν; Όλα θα απαντηθούν μέσα από τα λόγια και τις εικόνες του βιβλίου!
Πώς συνδέεστε με τα παιδιά-αναγνώστες σας και τι «εργαλεία» χρησιμοποιείτε για να τους μάθετε να σέβονται και να αγαπούν τη ζωή σε κάθε της μορφή;
Αρχικά θέλω τα παιδιά να έχουν ενεργητικό ρόλο, να φαντάζονται ακόμα και από τον τίτλο του βιβλίου ή από μια εικόνα. Να δίνουν τις δικές τους ιδέες και να αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν πολλές προτάσεις, να κινητοποιείται η φαντασία τους και να μη διστάζουν να συμμετέχουν, να ρωτάνε, να προτείνουν. «Εργαλεία» στην εκπαιδευτική διαδικασία έχουμε πολλά και τα παιδιά χαίρονται με δραστηριότητες στις οποίες έχουν ενεργό ρόλο και τους δίνεται η ευκαιρία να εκφραστούν.
Χρησιμοποιούμε τεχνικές θεάτρου, κουκλοθέατρο, ασκήσεις ρόλων, να μπουν δηλαδή στη θέση κάποιου ζώου και να φανταστούν πώς νιώθει, τι θα ήθελε να του συμβεί ή να μην του συμβεί. Τι θα έκαναν αν έβλεπαν κάτι που τους στεναχωρεί ως προς μια συμπεριφορά, να «μπουν» με τη φαντασία τους σε μια εικόνα και να περιγράψουν τι κάνουν, πώς δρουν κ.α. Συχνά πηγαίνοντας έτοιμοι με ένα σχέδιο δράσης τα παιδιά με τον αυθορμητισμό τους μας ανατρέπουν το πρόγραμμα και μας προσφέρουν νέα εργαλεία που μας εντυπωσιάζουν με την ποικιλία και την πρωτοτυπία τους.
Τέλος θα θέλαμε να μας πείτε γιατί, πού και πότε γράφετε; Διαβάζετε τα βιβλία σας στους μικρούς μαθητές σας πριν εκδοθούν ή τους το φυλάτε για έκπληξη; Κι όταν το βιβλίο σας τελειώσει ανυπομονείτε να μάθετε τις αντιδράσεις των μικρών αναγνωστών σας;
Γράφω για να επικοινωνώ με τα παιδιά, για να εκφράζω τις δικές μου σκέψεις και τα συναισθήματα.
Έχοντας παρατηρήσει ότι η έμπνευση μπορεί να έρθει παντού και ανά πάσα στιγμή προσπαθώ να κρατάω σημειώσεις από κάτι που με εμπνέει για να μπορέσω στη συνέχεια να το επεξεργαστώ και να του δώσω την τελική του μορφή. Συχνά οι μαθητές μου είναι οι πρώτοι με τους οποίους μοιράζομαι μια ιστορία μου. Αυτή η διαδικασία, το μοίρασμα είναι γεμάτη συναισθήματα χαράς και ενθουσιασμού γιατί έχω την ευκαιρία να συνομιλώ με τους αναγνώστες μου πριν ακόμα τυπωθεί και κυκλοφορήσει σε βιβλίο. Επίσης μου δίνει μια χρήσιμη ανατροφοδότηση για τη χρονική διάρκεια, την εξέλιξη, τη διατήρηση του ενδιαφέροντος και τα συναισθήματα που δημιουργούνται στο τέλος της ιστορίας. Όλα αυτά μπορούν να με οδηγήσουν σε κάποιες αλλαγές αν κρίνω ότι θα εξυπηρετούν καλύτερα το σκοπό μου. Φυσικά ανυπομονώ για τις αντιδράσεις των μικρών αναγνωστών και για το πώς μπόρεσαν να νιώσουν, τι τα συγκίνησε περισσότερο, με ποιο ήρωα ταυτίστηκαν ή τι θα ήθελαν να αλλάξουν.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να πούμε στους αναγνώστες μας πως ένα μέρος των εσόδων αυτού του βιβλίου θα προσφερθεί στην ΑΝΙΜΑ για να στηρίξει τα μωρά της Άνοιξης. Νομίζουμε πως αυτό είναι το καλύτερο δώρο, που κάνετε εσείς και ο εκδοτικός σας, για την Άνοιξη!
Ενθουσιάστηκα με αυτή την πρόταση και χαίρομαι πολύ που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Θαυμάζω τους ανθρώπους της ΑΝΙΜΑ και θεωρώ ότι το έργο τους είναι μια σπουδαία προσφορά στη ζωή!
Αξίζουν την υποστήριξή μας!
