Sharing is caring!
Γράφει ο Dr. Ιωάννης Α. Παπακωνσταντής, ΕDVM, MRCVS, Χειρουργός Κτηνίατρος, Σύμβουλος Κλινικής Διατροφής Ζώων Συντροφιάς
Οι πρωτεΐνες είναι αζωτούχες μεγαλομοριακές ουσίες με τεράστια σημασία για όλα τα ζώα. Η ονομασία τους προέρχεται ακριβώς από τον πρωταρχικό ρόλο που έχουν στην υγεία κάθε έμβιου οργανισμού. Κάθε πρωτεΐνη αποτελείται, από μικρότερες μονάδες, τα αμινοξέα.

Τα αμινοξέα είναι οργανικά οξέα που περιέχουν στο μόριο τους τόσο καρβοξυλικές ομάδες όσο και αμινομάδες. Μεταξύ των τελευταίων σχηματίζονται πεπτιδικοί δεσμοί. Με αυτόν τον τρόπο, τα αμινοξέα ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν πεπτιδικές αλυσίδες. Οι τελευταίες συνδέονται με διάφορους τρισδιάστατους δεσμούς, για να σχηματιστούν τελικά μόρια πρωτεϊνών με τρισδιάστατη μορφή.
Το γεγονός πως οι πρωτεΐνες είναι τρισδιάστατα μόρια σε συνδυασμό με την ύπαρξη εκατοντάδων αμινοξέων οδηγεί στην ύπαρξη πολύ μεγάλου αριθμού διαφορετικών πρωτεϊνών.
Οι πρωτεΐνες είναι δομικά συστατικά τόσο των ζωικών όσο και των φυτικών ιστών. Από τα εκατοντάδες αμινοξέα μόνο τα 21 συμμετέχουν στη δομή των ζωικών πρωτεϊνών. Από αυτά τα 21 αμινοξέα, υπάρχουν ορισμένα που δεν μπορούν να συντεθούν στον οργανισμό του σκύλου και της γάτας, επομένως πρέπει υποχρεωτικά να παρέχονται μέσω της τροφής. Ονομάζονται απαραίτητα αμινοξέα και είναι 10 για τον σκύλο και 11 για τη γάτα. Η ταυρίνη είναι απαραίτητο αμινοξύ μόνο για τις γάτες και όχι για τους σκύλους και βρίσκεται αποκλειστικά σε ζωικούς ιστούς, οπότε η διατροφή της γάτας είναι σημαντικό να περιέχει ζωικές πρωτεΐνες.
Τα υπόλοιπα 10 απαραίτητα αμινοξέα τόσο για τον σκύλο όσο και για τη γάτα είναι: Αργινίνη, Λευκίνη, Φαινυλαλανίνη, Τρυπτοφάνη, Ιστιδίνη, Λυσίνη, Βαλίνη, Ισολευκίνη, Μεθειονίνη και Θρεονίνη.
Οι πρωτεΐνες ανάλογα με τα δομικά συστατικά τους διακρίνονται σε απλές πρωτεΐνες που αποτελούνται μόνο από αμινοξέα και από σύνθετες πρωτεΐνες στο σχηματισμό των οποίων συμμετέχουν και άλλες ουσίες.
Οι απλές πρωτεΐνες διακρίνονται σε επτά μεγάλες κατηγορίες:
1) Αλβουμίνες (π.χ. η οροαλβουμίνη του ορού του αίματος)
2) Σφαιρίνες (π.χ. η λακτοσφαιρίνη του γάλακτος)
3) Γλουτελίνες (π.χ. η γλουτενίνη του καλαμποκιού)
4) Προλαμίνες (π.χ. η γλοιαδίνη του σιταριού)
5) Σκληροπρωτεΐνες (π.χ. η κερατίνη της τρίχας)
6) Ιστόνες (π.χ. η ιστόνη του θύμου αδένα)
7) Πρωταμίνες (π.χ. η σαλμίνη του σολωμού)
Οι σύνθετες πρωτεΐνες διακρίνονται σε πέντε μεγάλες κατηγορίες:
1) Φωσφοπρωτεΐνες (π.χ. η καζεΐνη του γάλακτος)
2) Γλυκοπρωτεΐνες (π.χ. οι ανοσοσφαιρίνες)
3) Χρωμοπρωτεΐνες (π.χ. η αιμοσφαιρίνη)
4) Λιποπρωτεΐνες (π.χ. η λιποβιττελίνη του κρόκου του αυγού)
5) Νουκλεοπρωτεΐνες (π.χ. το DNA)

Όπως αναφέρθηκε, οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής και της υγείας κάθε σκύλου και κάθε γάτας. Ο ρόλος τους είναι πολυδιάστατος. Είναι απαραίτητη δομική ύλη όλων των κυττάρων του σώματος. Επιπρόσθετα, είναι μία από τις τρεις κατηγορίες θρεπτικών ουσιών (οι άλλες είναι οι υδατάνθρακες και τα λιπίδια) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον οργανισμό του ζώου για να παραχθεί ενέργεια.
Ειδικότερα οι γάτες παρουσιάζουν την ιδιαιτερότητα να καταφεύγουν στην αποδόμηση των πρωτεϊνών για την παραγωγή ενέργειας, ακόμα και αν δεν επαρκούν οι πρωτεΐνες για την δομική αναπλήρωση των ιστών. Επομένως καθίσταται σαφές πως οι γάτες σε αντίθεση με τον σκύλο δεν επιτρέπεται να μείνουν πολλά εικοσιτετράωρα χωρίς πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών. Η φυσιολογία του πεπτικού συστήματος της γάτας είναι πολύ διαφορετική από του σκύλου, για αυτό και η ανορεξία – άρνηση τροφής οδηγεί γρήγορα σε προβλήματα (π.χ. λιπώδη εκφύλιση του ήπατος) σε αυτό το είδος.
Ως δομικά στοιχεία όλων των ιστών, οι πρωτεΐνες έχουν ενεργό συμμετοχή σχεδόν σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού. Για παράδειγμα, η αιμοσφαιρίνη του αίματος είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου σε όλο τον οργανισμό, τα αντισώματα είναι στην πρώτη γραμμή άμυνας του ζώου απέναντι σε λοιμώξεις, τα ένζυμα και οι ορμόνες συμμετέχουν σε όλες τις βιοχημικές διεργασίες, το κολλαγόνο είναι απαραίτητο δομικό στοιχείο των χόνδρων, των τενόντων και των συνδέσμων, η κερατίνη βρίσκεται σε όλο το δέρμα, τις τρίχες και τα νύχια και 2 ακόμα πρωτεΐνες, η ακτίνη και η μυοσίνη είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία των σκελετικών μυών.
Γίνεται κατανοητό λοιπόν, πως ο οργανισμός του ζώου έχει καθημερινή ανάγκη σε πρωτεΐνες.
Όταν προσλαμβάνονται με την τροφή διασπώνται στο στομάχι με τη δράση του υδροχλωρικού οξέος και της πεψίνης σε μικρότερα μόρια, τα πολυπεπτίδια. Στη συνέχεια στο λεπτό έντερο με τη δράση των ενζύμων του παγκρέατος και του εντερικού επιθηλίου διασπώνται σε αμινοξέα και γίνεται η απορρόφηση τους. Στη συνέχεια, μέσω της πυλαίας φλέβας καταλήγουν στο ήπαρ όπου χρησιμοποιούνται είτε για την αναδόμηση των ιστών είτε για ενέργεια. Από την αποδόμηση των πρωτεϊνών παράγεται αμμωνία όπου μετατρέπεται σε ουρία και αποβάλλεται μέσω των νεφρών στο περιβάλλον.
Διαπιστώνεται λοιπόν, πως οι νεφροί είναι εκείνα τα όργανα που είναι επιφορτισμένα με τη σημαντική αποστολή να αποβάλλουν τα τοξικά παράγωγα του πρωτεϊνικού καταβολισμού. Επομένως, αν η τροφή των ζώων περιέχει πολλές πρωτεΐνες, τα ζωτικά αυτά όργανα καταπονούνται. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο εδώ και δεκαετίες πως τα ζώα με νεφρική ανεπάρκεια πρέπει να λαμβάνουν περιορισμένη ποσότητα πρωτεϊνών υψηλής όμως βιολογικής αξίας. Δεδομένου πως οι δείκτες νεφρικής λειτουργίας (ουρία και κρεατινίνη στις εξετάσεις αίματος) επηρεάζονται μόνο όταν η καταστροφή του νεφρικού ιστού ξεπεράσει το 75%, υπάρχει οδηγία περιορισμού των πρωτεϊνών σε όλα τα ενήλικα ζώα. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος που η τροφή του σκύλου και της γάτας πρέπει να είναι ισορροπημένη και να μην περιέχει πολλές πρωτεΐνες.
Υπάρχει και δεύτερος λόγος, η επιστημονική τεκμηρίωση του οποίου ολοκληρώθηκε την τελευταία δεκαετία. Πλέον γνωρίζουμε πως το εντερικό μικροβίωμα και πιο συγκεκριμένα ο πληθυσμός των βακτηρίων του παχέος εντέρου διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για τη συνολική υγεία του οργανισμού. Αυτά τα βακτήρια λοιπόν μεταβολίζουν τις θρεπτικές ουσίες της τροφής που δεν απορροφήθηκαν από το λεπτό έντερο και κατέληξαν στο παχύ έντερο. Αποτέλεσμα αυτών των μεταβολικών διεργασιών είναι η παραγωγή ουσιών, των μεταβιοτικών, που έχουν είτε επωφελή είτε επιβλαβή δράση. Τα μεταβιοτικά που προέρχονται από το μεταβολισμό των πρωτεϊνών έχουν επιβλαβή δράση στον οργανισμό. Επομένως η τροφή των ζώων δεν πρέπει να περιέχει πολλές πρωτεΐνες, καθώς η περίσσεια αυτών που δεν απορροφούνται από το λεπτό έντερο καταλήγει να μεταβολιστεί από τα βακτήρια του παχέος εντέρου.
Εκτός από την ποσότητα των πρωτεϊνών που περιέχει μια τροφή, σημαντικό είναι να αξιολογείται η ποιότητα τους. Αυτή καθορίζεται από τη Βιολογική Αξία – Β.Α. Μία πρωτεΐνη έχει υψηλή βιολογική αξία όταν παρέχει τα απαραίτητα αμινοξέα για κάθε είδος ζώου και σε μορφή που να έχουν υψηλή πεπτικότητα (να μπορούν δηλαδή να διασπαστούν και να απορροφηθούν). Η Β.Α. μιας πρωτεΐνης εκφράζεται ως ένα ποσοστό σε σχέση με το 100 που αντιπροσωπεύει τη βιολογική αξία του αυγού. Το αυγό περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα και απορροφάται πολύ εύκολα από το λεπτό έντερο.
Υπάρχει πληθώρα πληροφοριών από το διαδίκτυο και από περισσότερο ή λιγότερο ειδικούς σχετικά με το ποσοστό πρωτεϊνών που πρέπει να περιέχεται στην τροφή του σκύλου και της γάτας.
Το σημαντικότερο είναι η διατροφή του ζώου να είναι ισορροπημένη σε σχέση με όλες τις θρεπτικές ουσίες.
Το ακριβές ποσοστό των ουσιών ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, το γένος τη φυσιολογική κατάσταση, το επίπεδο δραστηριότητας ακόμα και με τη φυλή του ζώου. Από τις χιλιάδες πηγές πληροφοριών σχετικά με το θέμα, αξιόπιστες είναι:
1) οι δύο παγκόσμιοι θεσμικοί οργανισμοί που ρυθμίζουν τη βιομηχανία τροφών ζώων συντροφιάς και είναι οι εξής:
– AAFCO – Association of American Feed Control Officials – www.aafco.org
– FEDIAF – Federation Européenne De l’Industrie des Aliments pour animaux Familier – The European Pet Food Industry – www.fediaf.org
2) οι δύο παγκόσμιες επιστημονικές εταιρείες:
– AAVN – American Academy of Veterinary Nutririon – www.aavn.org
– ESCVN – European Society of Veterinary and Comparative Nutrition www.esvcn.eu
Ενώ, ως πραγματικά ειδικοί στην κλινική διατροφή των ζώων συντροφιάς μπορεί να θεωρηθούν μόνο όσοι κτηνίατροι είναι διπλωματούχοι των δύο παγκόσμιων θεσμών που απονέμουν αυτή την ειδικότητα και είναι το American College of Veterinary Nutrition και το European College of Veterinary and Comparative Nutrition. Μέχρι τις αρχές του 2020, λιγότεροι από 200 κτηνίατροι παγκοσμίως έχουν καταφέρει να αποκτήσουν αυτή τη διάκριση.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Παπακωνσταντής Ιωάννης, Κτηνίατρος DVM, MRCVS. Απόφοιτος της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ., όπου παρέμεινε για μεταπτυχιακή εκπαίδευση στη Χειρουργική Κλινική, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αντιμετώπιση περιστατικών ιππιατρικής και χειρουργικής μαλακών ιστών. Υπηρέτησε ως εθελοντής κτηνίατρος στην Κλινική του Ιπποδρόμου στους Ολυμπιακούς Αγώνες Athens 2004 και στους αγώνες Special Olympics Athens 2011. Επί σειρά ετών εργάστηκε ως χειρουργός κτηνίατρος σε κλινικές στην Αθήνα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι μέλος σε πολλές ελληνικές και διεθνείς επιστημονικές εταιρίες.
Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 100 επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε κάποια από αυτά ως ομιλητής, έχει 3 δημοσιεύσεις σε επιστημονικό περιοδικό με ικανοποιητικό συντελεστή απήχησης (impact factor), έχει συγγράψει εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο και δίνει συχνά κτηνιατρικές συμβουλές σε τηλεοπτικές εκπομπές. Τον τελευταίο καιρό, ασχολείται εντατικά με την κλινική διατροφή των ζώων συντροφιάς και είναι μέλος των επιστημονικών εταιρειών AAVN – American Academy of Veterinary Nutrition και ESCVN – European Society of Comparative Veterinary Nutrition.
Sharing is caring!