Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και στη χώρα μας αύξηση του αριθμού των κηδεμόνων κουνελιών συντροφιάς.
Γράφει ο Dr. Ιωάννης Α. Παπακωνσταντής , DVM, MRCVS, Χειρουργός Κτηνίατρος
Τα συμπαθή χνουδωτά πλασματάκια έχουν κατακτήσει τις καρδιές και τα σπίτια των ανθρώπων ειδικά στις αστικές κοινωνίες. Το κουνέλι συντροφιάς (Oryctolagus cuniculus), ανήκει στην τάξη των Λαγόμορφων και διακρίνεται από τα Τρωκτικά, καθώς σε αντίθεση με αυτά διαθέτει δύο ζευγάρια άνω τομέων οδόντων.
Επιπρόσθετα τα κουνέλια παράγουν δύο είδη κοπράνων – τα μαλακά και τα σκληρά και παρουσιάζουν το φαινόμενο της τυφλοτροφίας, το οποίο απουσιάζει στα τρωκτικά.
Η αυξημένη δημοτικότητα του έχει οδηγήσει τα εξειδικευμένα καταστήματα κατοικίδιων και την ελληνική κτηνιατρική κοινότητα να ασχοληθούν εντατικά με το είδος αυτό και σήμερα ο κηδεμόνας κουνελιών έχει στη διάθεση του εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες που δεν υπήρχαν τα προηγούμενα χρόνια.Πριν αποφασίσει κάποιος να γίνει κηδεμόνας κουνελιού, προτείνεται να κάνει πρώτα μία έρευνα σχετικά με τις ανάγκες αυτού του ζώου και να συζητήσει με ένα κτηνίατρο τις ιδιαίτερες ανάγκες, την προληπτική ιατρική και τις βασικές αρχές διατροφής του.
Το κουνέλι είναι φυτοφάγο ζώο και το γαστρεντερικό του σύστημα προσομοιάζει με αυτό του αλόγου. Και τα δύο είδη διαθέτουν ένα ενιαίο στομάχι που δεν διακρίνεται σε διαμερίσματα και ένα τεράστιο σε διαστάσεις, αναλογικά με το μέγεθος του ζώου, τυφλό έντερο. Τα κουνέλια δεν μπορούν να κάνουν εμετό καθώς ο καρδιακός σφιγκτήρας είναι πολύ αναπτυγμένος και δεν επιτρέπει την παλινδρόμηση του στομαχικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο. Το στομάχι φυσιολογικά δεν είναι ποτέ εντελώς άδειο από περιεχόμενο. Η ανατομία του εντέρου είναι ξεχωριστή στα ζώα αυτά, έχουν ένα πολύ μακρύ ειλεό (τμήμα εντέρου) και το τυφλό έντερο έχει πολύ λεπτό τοίχωμα. Το τυφλό έχει σπειροειδή μορφή και είναι το μεγαλύτερο όργανο της κοιλιακής κοιλότητας του κουνελιού. Έχει δεκαπλάσια χωρητικότητα από το στομάχι και αντιστοιχεί στο 40% – 60% του όγκου του γαστρεντερικού σωλήνα. Σε αυτό παρατηρούνται περισταλτικές κινήσεις που μεταφέρουν το περιεχόμενο του εντερικού σωλήνα. Στο τυφλό έντερο γίνεται και η πέψη της κυτταρίνης και η πολύ σημαντική ζύμωση των φυτικών ινών.
Η τυφλοτροφία συνίσταται στην κατανάλωση των μαλακών κοπράνων κατευθείαν από τον πρωκτό. Συμβαίνει κατά τις νυχτερινές ή τις πρώτες πρωινές ώρες, περίπου 8 ώρες μετά την κατανάλωση τροφής. Πρόκειται για μια αναμενόμενη, απόλυτα φυσιολογική και αναγκαία διαδικασία για την ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος του ζώου. Ο κηδεμόνας πρέπει να είναι ενήμερος για αυτήν, ώστε να μην αισθανθεί έκπληξη ή/ και αποτροπιασμό μόλις την δει για πρώτη φορά.
Το πεπτικό σύστημα του κουνελιού είναι διαμορφωμένο έτσι ώστε να πέπτει χαμηλής ποιότητας και υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες τροφή που αποτελείται κυρίως από χόρτο. Η τροφή προωθείται γρήγορα μέσα στον εντερικό αυλό και το κουνέλι πρέπει να τρώει συνεχώς όλη την ημέρα. Μετά την είσοδο του στομαχικού περιεχομένου στο λεπτό έντερο, το άπεπτο μέρος εισέρχεται στο τυφλό έντερο (για 2-12 ώρες ανάλογα με τη σύσταση του σε κυτταρίνες). Στο τυφλό έντερο, βρίσκεται το μεγαλύτερο ποσοστό του δραστήριου μικροβιώματος του γαστρεντερικού σωλήνα του κουνελιού.
Το μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει μεγάλη δημοτικότητα στην ιατρική του ανθρώπου, καθώς και στην ιατρική του σκύλου και της γάτας, είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό στην κτηνιατρική κοινότητα που ασχολείται με τα φυτοφάγα ζώα (άλογα, μηρυκαστικά, κουνέλια). Το εντερικό μικροβίωμα είναι το σύνολο του γενετικού υλικού όλων των μικροοργανισμών που βρίσκονται στο έντερο του ζώου. Η λειτουργία του είναι πολύ σημαντική για τη συνολική υγεία όλων των ζώων. Κύρια αποστολή του είναι να ασχολείται με το τμήμα του εντερικού περιεχομένου που έχει φτάσει στα τελευταία τμήματα του εντέρου χωρίς να υποστεί πέψη. Εκεί, λοιπόν, αναλαμβάνουν δράση τα βακτήρια και διασπούν τα εναπομείναντα σάκχαρα, λίπη και πρωτεΐνες καθώς και τις άπεπτες φυτικές ίνες.
Τα προϊόντα αυτών των ενζυματικών διεργασιών ονομάζονται μεταβιοτικά – postbiotics- και περιλαμβάνουν στο κουνέλι κυρίως λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου, τα οποία δίνουν στον οργανισμό του κουνελιού ενέργεια, η οποία αν δεν υπήρχε το εντερικό μικροβίωμα θα πήγαινε χαμένη και θα αποβαλλόταν με τα κόπρανα.
Στο κουνέλι όμως που υπάρχει το φαινόμενο της τυφλοτροφίας, η ροή των πραγμάτων είναι περισσότερο περίπλοκη. Συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του τυφλού προωθείται στο κόλον, όπου τις πρώτες πρωινές ώρες με βραδύ ρυθμό περιβάλλεται με βλέννη και έτσι σχηματίζονται τα μαλακά κόπρανα, πλούσια σε υγρασία και πρωτεΐνες και φτωχά σε κυτταρίνες. Αυτά αποβάλλονται και καταπίνονται από το κουνέλι συνήθως κατευθείαν από τον πρωκτό, χωρίς να πέσουν κάτω (τυφλοτροφία). Στη συνέχεια, τα μαλακά κόπρανα αποθηκεύονται στο στομάχι, επεξεργάζονται και στη συνέχεια προωθούνται στο λεπτό έντερο.
Εκεί διαχωρίζονται και ένα μέρος προωθείται στο τυφλό (πεπτές κυτταρίνες) και το μεγαλύτερο μέρος (πλούσιο σε κυτταρίνες άπεπτες) προωθείται στο κόλον όπου παράγονται τα σκληρά κόπρανα και αποβάλλονται με το χαρακτηριστικό στρογγυλό σχήμα. Με αυτό τον τρόπο απορροφώνται τα αμινοξέα, τα λιπαρά οξέα και οι βιταμίνες Κ και Β, ενώ πέπτεται η άπεπτη από πριν τροφή. Δηλαδή, η τροφή περνάει δύο φορές από τον πεπτικό σωλήνα μέσα σε 24 ώρες. Το pH του στομαχιού του κουνελιού είναι εξαιρετικά όξινο (<2.0) βοηθώντας στην αδρανοποίηση των βακτηρίων που βρίσκονται στα μαλακά κόπρανα.
Το ενήλικο υγιές κουνέλι έχει ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες 75 kcal/ kg. Επομένως, ένα κουνέλι 4 κιλών πρέπει να παίρνει με την τροφή του 300 θερμίδες ημερησίως. Στο φυσικό περιβάλλον, τα κουνέλια βόσκουν τις περισσότερες ώρες της ημέρας και μπορούν να φάνε και χαμηλά φυτά. Η σύνθεση του χόρτου είναι 20-25% ακατέργαστες φυτικές ίνες, 15% ακατέργαστη πρωτεΐνη και 2-3% λίπος. Είναι λογικό, οι κηδεμόνες των κουνελιών συντροφιάς να προτιμάνε να δίνουν στο ζωάκι εμπορικές τροφές σε μορφή κροκετών ή φρέσκους καρπούς. Δεν πρέπει να ξεχνάνε όμως, πως η σημαντικότερη τροφή για τα κουνέλια είναι το ξηρό χόρτο και καλής ποιότητας άχυρο (μίγμα χόρτων με χαμομήλι, τριφύλλι). Ενώ οι εμπορικές δίαιτες πρέπει να είναι καλής ποιότητας, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες (18-24%) και πρωτεΐνη 12-15%. Ωστόσο, το ποσοστό των εμπορικών διαιτών στην ημερήσια διατροφή του ζώου πρέπει να είναι μικρό. Μην ξεχνάτε, στη φύση τα ζώα αυτά τρώνε σχεδόν κατά αποκλειστικότητα χόρτο. Το ξερό χόρτο όπως και τα καρότα βοηθάνε επίσης στην πολύ σημαντική διεργασία της τριβής των δοντιών, καθώς τα κουνέλια ανήκουν στα υψηλόδοντα ζώα, των οποίων τα δόντια μεγαλώνουν συνεχώς κατά ύψος. Οι καλής ποιότητας εμπορικές τροφές είναι εμπλουτισμένες με βιταμίνες Α, D, E. Τα ζώα αυτά δεν χρειάζονται να παίρνουν με την τροφή βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς το εντερικό μικροβίωμα τους φροντίζει να τους παρέχει με επαρκείς ποσότητες.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι να γνωρίζουν οι κηδεμόνες αυτών των ζώων, πως το γαστρεντερικό σύστημα των κουνελιών αγαπάει τη ρουτίνα, οπότε κάθε αλλαγή διατροφής πρέπει να γίνεται σταδιακά σε διάστημα αρκετών ημερών. Είναι αυτονόητο πως καθαρό φρέσκο νερό θα πρέπει να είναι συνεχώς στη διάθεση των ζώων.
Συμπερασματικά, τα κουνέλια είναι αξιαγάπητα ζώα συντροφιάς και δικαίως έχουν βρει τη θέση τους στις καρδιές και τα σπίτια των ανθρώπων.
Κάθε υπεύθυνος κηδεμόνας πρέπει να φροντίζει να ενημερώνεται από τον ειδικό κτηνίατρο και από άλλες αξιόπιστες πηγές για τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, προκειμένου να ζήσουν μαζί πολλές όμορφες στιγμές.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Παπακωνσταντής Ιωάννης, Κτηνίατρος DVM, MRCVS. Απόφοιτος της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ., όπου παρέμεινε για μεταπτυχιακή εκπαίδευση στη Χειρουργική Κλινική, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αντιμετώπιση περιστατικών ιππιατρικής και χειρουργικής μαλακών ιστών. Υπηρέτησε ως εθελοντής κτηνίατρος στην Κλινική του Ιπποδρόμου στους Ολυμπιακούς Αγώνες Athens 2004 και στους αγώνες Special Olympics Athens 2011. Επί σειρά ετών εργάστηκε ως χειρουργός κτηνίατρος σε κλινικές στην Αθήνα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι μέλος σε πολλές ελληνικές και διεθνείς επιστημονικές εταιρίες. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 100 επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε κάποια από αυτά ως ομιλητής, έχει 3 δημοσιεύσεις σε επιστημονικό περιοδικό με ικανοποιητικό συντελεστή απήχησης (impact factor), έχει συγγράψει εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο και δίνει συχνά κτηνιατρικές συμβουλές σε τηλεοπτικές εκπομπές. Τον τελευταίο καιρό, ασχολείται εντατικά με την κλινική διατροφή των ζώων συντροφιάς.
