Γράφει η Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός με Εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή, Εκπαιδεύτρια σκύλων (Απόφοιτη Kynagon Dog Trainers Academy), Συγγραφέας & Δημιουργός Ζω.Ε.Σ.
Αν αναζητήσει κανείς στο λεξικό τη λέξη «ευθανασία» θα δει ότι έτσι ορίζεται η θανάτωση ενός πάσχοντος από κάποιο άλλο άτομο, για τον οποίο έχει χαθεί κάθε ελπίδα θεραπείας και βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση.
Ο όρος ευθανασία δημιουργήθηκε απ’ τον Άγγλο φιλόσοφο Francis Bacon, ο οποίος έγραψε ότι «το έργο της ιατρικής είναι η αποκατάσταση της υγείας και η καταπράυνση των πόνων, όχι μόνο, όταν η καταπράυνση αυτή μπορεί να οδηγήσει στη θεραπεία, αλλά και όταν μπορεί να εξασφαλίσει έναν εύκολο και γαλήνιο θάνατο». Η θέση αυτή έφερε στο προσκήνιο πολλές διαμάχες που έγιναν οξύτερες τα τελευταία χρόνια σχετικά με τους ανθρώπους αλλά και με τα ζώα.
Στην κτηνιατρική η ευθανασία ορίζεται ως «η γρήγορη και ανώδυνη εκτέλεση των κατοικίδιων ζώων που πρόκειται να πεθάνουν λόγω κάποιας ασθένειας τους και δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να γλιτώσουν». Διαδικαστικά χρειάζεται μια υπογραφή της συγκατάθεσης μας, μια ενδοφλέβια έγχυση ενός αναισθητικού σε υπερδοσολογία με έναν ενδοφλέβιο καθετήρα μέσω του οποίου γίνεται η χορήγηση του φαρμάκου.
Ουσιαστικά όμως χρειάζεται τεράστια δύναμη ψυχής, καθώς πρόκειται να αποχαιρετήσεις για πάντα ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής σου…
Το ζώο αναισθητοποιείται σε λίγα δευτερόλεπτα και ο θάνατος επέρχεται σε 1-2 λεπτά (μπορεί να διαρκέσει λίγο παραπάνω σε βαριά ασθενή ζώα με κακή κυκλοφορία αίματος), ενώ σε ζώα που είναι ανήσυχα μπορεί να γίνει κάποια προαναισθητική αγωγή. Μια διαδικασία κατά κανόνα γρήγορη που μπορεί να «σώσει» το ζώο όμως από καιρό ταλαιπωρίας.
Στη θεωρία όλα αυτά, γιατί στην πράξη πρόκειται για μια πολύ δύσκολη και οδυνηρή απόφαση την οποία καλούνται συχνά να πάρουν οι κηδεμόνες των ζώων και οι κτηνίατροί τους και ένα θέμα αρκετά ακανθώδες και πολυσύνθετο με λεπτές ηθικές και κοινωνικές πτυχές.
Η ευθανασία σημαίνει θάνατος, σπλαχνικός βέβαια, αλλά θάνατος. Και κάθε θάνατος είναι μια φρικτή υπόθεση και μη αναστρέψιμη. Όμως χειρότερη και από τον θάνατο είναι η σωματική ταλαιπωρία ενός ζώου του οποίου η κατάσταση της υγείας του σε καμιά περίπτωση δεν ανατρέπεται.
Το θέμα «ευθανασία» έχει κερδίσει φανατικούς υποστηρικτές αλλά και αδυσώπητους εχθρούς και οι διαμάχες των φιλόζωων σχετικά με το θέμα αυτό στο διαδίκτυο λαμβάνουν χώρα καθημερινά.
Υπάρχουν κτηνίατροι που αρνούνται πεισματικά να κάνουν ευθανασία ακόμη και στα ζώα που δεν έχουν καμιά ελπίδα σωτηρίας. Και άλλοι που κάνουν με αρκετά μεγάλη ευκολία. Υπάρχουν φιλοζωικά σωματεία που προτιμούν να ξοδέψουν ως και το τελευταίο τους ευρώ προκειμένου να παρατείνουν τη ζωή ενός ζώου και να περιθάλψουν μέχρι την τελευταία τους πνοή όλα τα ζώα που έρχονται στα χέρια τους, προκειμένου να μην προδώσουν την πίστη αυτών σε εκείνους. Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πως κανένας δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή, ούτε καν για λόγους συμπόνιας, είτε πρόκειται για ζώο είτε για άνθρωπο. Υπάρχουν από την άλλη και οι «εκβιαστές του Διαδικτύου» που εκλιπαρούν για υιοθεσίες ζώων, αλλιώς ενημερώνουν πως θα ευθανατωθούν. Υπάρχουν Δήμοι που χρησιμοποιούν κατά κόρον την ευθανασία για ζώα «επικίνδυνα» που δεν περνάνε καν έλεγχο από τις υποτιθέμενες επιτροπές διαχείρισης αδέσποτων ζώων. Υπάρχει η Ελλάδα με το πλήθος των κυνοκομείων-κολαστηρίων αλλά και οι ζωοσυλλέκτες που έχουν στην «κατοχή» τους ζώα που ζουν σε άθλιες συνθήκες στοιβαγμένα ακόμη και σε πάρα πολύ άσχημη κλινική κατάσταση να τυραννιούνται, γιατί οι «φιλόζωοι» δεν συναινούν στο να ευθανατωθούν και να λυτρωθούν από τους φριχτούς πόνους τους. Και σίγουρα υπάρχουν και πολλές χώρες που δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα αδέσποτων ζώων, μιας που τα περισυλλέγουν σε στοίβες μέσα σε κλουβιά και τα ευθανατώνουν μαζικά ως τη ριζική και σίγουρη λύση για να «καθαρίσουν» τις πόλεις τους.
Σχετικά με την απόφαση της ευθανασίας, αναρωτιούνται πολλοί, αν τα θηλαστικά έχουν επίγνωση άραγε της θνησιμότητάς τους. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει όμως ακόμη με βεβαιότητα. Οι Διχασμένοι Ηθολόγοι και Ζωολόγοι και η έλλειψη κυρίως απτών αποδείξεων, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το πιο πιθανόν τα ζώα είναι απαλλαγμένα από το άγχος αυτής της γνώσης. Ο σκύλος μάλιστα φαίνεται να ακουμπά την ευθύνη και τις δύσκολες αποφάσεις της επιβίωσής του ολοκληρωτικά σε μας, καθώς είναι ένα πλάσμα χωρίς μεταφυσικές ανησυχίες σίγουρα και αντιλήψεις για τη μετά θάνατον ζωή. Και κάπου εδώ είναι που το δίλημμα της ευθανασίας ή μη μεγαλώνει και άλλο…
Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως η ευθύνη που έχεις για ένα ζώο που υιοθετείς ξεκινάει από την πρώτη μέρα της συμβίωσης μαζί του και κλείνει με την υποχρέωση να του χαρίσεις έναν αξιοπρεπή σπλαχνικό θάνατο. Όχι θάνατο απαλλαγής, επειδή το κάποτε ζωηρό κουτάβι έγινε ένα ζώο γέρικο δυσκίνητο που πονάει και χρειάζεται καθημερινή φροντίδα. Δεν βλέπει, δεν ακούει ή έχει ακράτεια. Όχι να το «κοιμίσεις» για να κοιμάσαι και εσύ ήσυχα τα βράδια. Ένα παράλυτο ζώο δεν υπάρχει κανένας λόγος να το ευθανατώσεις.
Γιατί; Γιατί δεν θα μπορεί να ασχοληθεί ξανά για παράδειγμα με αθλήματα που του άρεσαν πριν παραλύσει ή γιατί δεν θα έχει πρόσβαση σε όλα τα δημόσια κτίρια; Το ζώο λίγο το νοιάζει αν είναι παράλυτο, αν δεν βλέπει ή αν δεν ακούει. Ούτως ή άλλως και απόλυτα υγιές να είναι, ακουμπά όλη του τη ζωή πάνω μας. Κάθε φορά λοιπόν, που σκεφτόμαστε να «κοιμίσουμε» ένα ζώο με συνοπτικές διαδικασίες, ας σκεφτούμε, αν το κάνουμε πράγματι για το ζώο που υποφέρει ή αν το κάνουμε για τον εαυτό μας που κουράστηκε.
Όμως υπάρχει μια αναντίρρητη διαδικασία με σημάδια αυτοσυντήρησης στο ζώο, όταν νιώσει ότι ήρθε η ώρα να «φύγει»… Και το μόνο που θέλει τότε είναι ο δικός του άνθρωπος. Αυτός που θα του κρατήσει το χέρι μέχρι το τέλος. Μην του στερήσετε το δικαίωμα αυτό, όσο και αν πονάτε!
Τι άλλωστε είναι πέρα από αυτό αληθινή και υπεύθυνη φιλοζωία;
Τα ζώα πάντως έχουν «προγραμματιστεί» να ζουν το σήμερα. Δεν κάνουν σχέδια για το μέλλον. Και αυτό που ξεχνάμε, είναι ότι ο θάνατος αφορά μία τελεσίδικη κατάσταση, πάγια και ακλόνητη. «Κοιμίζεις» το ζώο, αλλά μετά δεν μπορεί να ξυπνήσει. Ο πόνος κάποια στιγμή περνάει, η ζωή όμως ποτέ δεν επιστρέφει σε ένα νεκρό σώμα. Η ευθανασία πάντα θα αντιπροσωπεύει θάνατο. Αλλά έναν θάνατο που οφείλει να κλείσει το κεφάλαιο της ζωής του ζώου με την αξιοπρέπεια που του πρέπει ως ισόβιου συντρόφου της δικής μας ζωής. Έναν θάνατο γιατί έχουν «κλείσει» ζωτικά όργανα, δεν υπάρχει περίπτωση ανάνηψης και έχουμε εξαντλήσει κάθε περιθώριο. Και πάντα με αξιοπρέπεια μεν, αλλά με πόνο καρδιάς και αφόρητες τύψεις πάντα.
Γιατί ανάμεσα στο «αφαιρώ μια ζωή» και «χαρίζω έναν αξιοπρεπή θάνατο, καθώς η ζωή έχει γίνει ανυπόφορη υπάρχει μια τεράστια διαφορά.
Όταν λοιπόν, φτάσετε σε αυτό το δίλημμα, αξιολογήστε τη ζωή του ζώου σας αντικειμενικά, ειλικρινά, χωρίς εγωϊσμό, μαζί με τον κτηνίατρό σας. Δεν θα πρέπει να κρατάτε το ζώο σας στη ζωή, ενώ πονά πολύ μόνο και μόνο για να μην νιώσετε εσείς πόνο ή θλίψη, αν εκείνο χαθεί για πάντα. Πολλοί θεωρούν ότι το να είναι δίπλα στο ζώο τους αυτή την τόσο δύσκολη στιγμή, είναι η υπέρτατη χειρονομία αγάπης που θα μπορούσαν να του δώσουν και που το κάνει να νιώθει απόλυτη ασφάλεια εκείνη τη δύσκολη στιγμή. Σκεφτείτε, αν είστε έτοιμοι να το περάσετε αυτό, ενώ, αν είστε αγχωμένοι και κλαίτε, αποφύγετε να είστε εκεί και να μεταδώσετε το άγχος και στο ζώο σας.
Μερικοί κτηνίατροι κάνουν ευθανασία στο σπίτι σας και αυτό σίγουρα είναι περισσότερο λυτρωτικό για όλους σας.
Και μετά την ευθανασία τι; Έντονος πόνος με τύψεις και μην αφήσετε κανέναν να κρίνει και να καθορίσει τα συναισθήματά σας, όταν εσείς οι ίδιοι νιώθετε πως έχετε χάσει ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής σας. Ενοχή, γιατί αναγκαστήκατε να πάρετε αυτή την απόφαση, άρνηση αποδοχής ότι το ζώο σας δεν υπάρχει πια, θυμό για την ασθένεια που σας ανάγκασε να ευθανατώσετε το ζώο σας και συχνά ακόμη και κατάθλιψη ως μια φυσιολογική συνέπεια, γιατί πολύ απλά είστε άνθρωποι και νιώθετε! Το πιο σημαντικό βήμα είναι να είστε απόλυτα ειλικρινείς με όλα όσα νιώθετε, να μην αισθάνεστε άσχημα για αυτό, να αποδεχτείτε τον πόνο και να μάθετε να ζείτε για λίγο καιρό παρέα του και μην ντραπείτε να θρηνήσετε, όσο θέλετε. Και μιλήστε μονάχα σε όσους πιστεύετε ότι σας καταλαβαίνουν.
Αλλιώς καλύτερα σιωπήστε…
Όταν το ζώο σας πεθάνει, μην διστάσετε να το θάψετε, εκεί που θα σας κάνει να νιώθετε καλά. Μιλήστε στα παιδιά της οικογένειας για αυτό και εξηγήστε τους ότι είναι μια σημαντική πράξη αγάπης και σεβασμού στη ζωή του. Και κάνετε σαφές ότι το ζώο τους δεν θα ξαναγυρίσει, αποφεύγοντας εκφράσεις όπως «το ζώο χάθηκε, έφυγε, κοιμήθηκε», καθώς τα παιδιά θα περιμένουν να γυρίσει.
Τα υπόλοιπα ζώα της οικογένειας αντιλαμβάνονται την απώλεια και χρειάζονται και εκείνα τη στήριξή σας. Αγαπήστε τα ακόμη περισσότερο τώρα, δίνοντας τους όλη την αγάπη που είχατε στο ζώο που έφυγε. Η απόφαση του να πάρετε άμεσα άλλο ζώο είναι καθαρά δική σας και σχετίζεται με τα συναισθήματά σας, αρκεί να μην δείτε το επόμενο ζώο ως αντικατάσταση εκείνου που έφυγε, καθώς κάθε ζώο είναι μοναδικό!
Στον «Παράδεισο» το ζώο μας που «έφυγε» με τη βοήθειά μας μπορεί και να μας περιμένει, ναι!
Μπορεί και για να μας ευχαριστήσει απλά και μόνο, γιατί το λυτρώσαμε από τους αβάσταχτούς του πόνους. Δικαίωμα να του προσφέρουμε όμως και να του επιτρέψουμε εδώ στα γήινα μια ζωή κόλαση, σίγουρα δεν έχουμε.
Και όπως είπε και ο Αριστοτέλης: «Το να καθορίσουμε το κατώφλι πέρα από το οποίο η ζωή παύει να είναι αγαθό είναι το πιο δύσκολο έργο».
Οφείλουμε όμως αυτό το έργο, για τα πιο άδολα κομμάτια της ψυχής μας με δύναμη, ενσυναίσθηση και θάρρος να το αξιολογήσουμε…
